ZUS wyjaśni i doradzi
Szczegółowe informacje na temat trybu przyznawania emerytur są zamieszczone na stronie internetowej ZUS (www.zus.pl) pod zakładką „świadczenia”. Zachęcamy też do wizyty w placówce ZUS, gdzie pracownicy zajmujący się bezpośrednią obsługą klientów na ogół są w stanie udzielić informacji i oszacować wysokość przyszłej emerytury we wszystkich możliwych wariantach.
Kapitał początkowy po nowemu
Kto się wybiera na emeryturę, a nie złożył jeszcze w ZUS wniosku o ustalenie kapitału początkowego, nic nie stracił. Teraz jest on naliczany na korzystniejszych warunkach. Kto już ma decyzję, może zwrócić się do ZUS o przeliczenie.
Kapitał początkowy naliczany jest osobom zatrudnionym przed 10.01.1999 r., czyli przed reformą emerytalną. Jego ustalenie jest bardzo ważne, często decydujące o wysokości świadczenia.
Do 23 września 2011 r. ZUS wyliczał go tylko osobom zatrudnionym przed 01.01.1999 r. dłużej niż 6 miesięcy i jeden dzień. Teraz liczy się każdy przepracowany dzień.
Ponadto do tej daty ZUS, biorąc pod uwagę okresy zatrudnienia, operował półrocznymi okresami. Jeśli ktoś pracował 3 lata i 9 miesięcy, zaliczano mu 4 lata, ale jeśli były to 3 lata i 5 miesięcy – tylko 3 lata. Teraz wylicza się kapitał początkowy za każdy przepracowany miesiąc, tydzień, dzień.
W 2011 r. zmieniła się też zasada postępowania wobec osób, które nie przepracowały pełnego roku kalendarzowego. Jeśli przepracowały więcej niż sześć miesięcy, zaliczano im rok, ale sumę zarobków przyrównywano do średniej krajowej z całego roku. Teraz zarobki z niepełnych lat pracy są porównywane ze średnią krajową z przepracowanych miesięcy odpowiedniego roku kalendarzowego.
Co więcej, do 2011 r. można było składać wniosek o wyliczenie kapitału początkowego na podstawie zarobków z 10 kolejnych lat pracy z okresu 1980–1989 lub wybranych 20 lat z całego stażu. Teraz można wskazać dowolne 10 kolejnych lat całego życiorysu zawodowego sprzed 01.01.1999 r.
Składając wniosek o ustalenie kapitału, trzeba zgromadzić:
● zaświadczenia o zarobkach sprzed 1999 r. na drukach RP-7 wydanych przez dawnych pracodawców,
● dokumenty potwierdzające lata nauki i wykształcenie,
ewentualnie:
● świadectwa pracy, angaże, dokumenty poświadczające wysokość zarobków,
● książeczkę zdrowia z adnotacjami o wysokości zatrudnienia,
● zeznania świadków.
Podstawa prawna
Art. 115–124 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2009 r. nr 153, poz. 1227 ze zm.).
Art. 16 ust. 3 ustawy z 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne (Dz.U. z 2005 r. nr 64, poz. 565 ze zm.).
Rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej z 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz.U. z 2011 r. nr 237, poz. 1412).
W przypadku opisanym przez panią Marię w grę wchodzi kilka możliwych scenariuszy.
● Kobieta urodzona w 1953 r., legitymująca się 37-letnim okresem pracy, może uzyskać wcześniejszą emeryturę na podstawie art. 46 w związku z art. 29 ustawy emerytalnej. Warunkiem uzyskania wcześniejszej emerytury przez ubezpieczoną, wobec przystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego, jest złożenie wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych na dochody budżetu państwa. Wysokość wcześniejszej emerytury obliczana jest według dotychczasowych zasad, tj.: 24 proc. kwoty bazowej oraz po 1,3 proc. podstawy wymiaru za każdy rok okresów składkowych i po 0,7 proc. podstawy wymiaru za każdy rok okresów nieskładkowych, z uwzględnieniem pełnych miesięcy.
● Mimo przejścia na wcześniejszą emeryturę pani Maria zachowa prawo do emerytury również z tytułu osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego. Wiek ten dla kobiety urodzonej w okresie od 01.07.1953 r. do 30.09.1953 r. wynosi co najmniej 60 lat i 3 miesiące. Podstawę obliczenia emerytury stanowić będzie kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, oraz zwaloryzowanego kapitału początkowego. Gdyby pani Maria zdecydowała się na pobranie wcześniejszej emerytury, podstawa obliczenia nowej emerytury zostanie zmniejszona o sumy pobranych świadczeń, w kwotach brutto.
● Jeżeli jednak pani Maria nie wystąpi o wcześniejszą emeryturę, a tym samym nie zrezygnuje ze środków zgromadzonych w otwartym funduszu emerytalnym na rzecz budżetu państwa i wystąpi o emeryturę po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego, łącznie z emeryturą z funduszu ubezpieczeń społecznych będzie pobierała emeryturę z tytułu składek zgromadzonych w otwartym funduszu emerytalnym (pod warunkiem że środki zgromadzone w otwartym funduszu emerytalnym i zewidencjonowane na subkoncie w ZUS są równe co najmniej 20-krotności dodatku pielęgnacyjnego).
● Emerytura może być także obliczona w sposób mieszany, tj. w części według dotychczasowych zasad i w części według nowych zasad. Ten sposób przeliczenia nie będzie jednak dotyczył osób, które pobrały emeryturę wcześniejszą, o ile nie były członkami otwartego funduszu emerytalnego albo złożyły wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym za pośrednictwem Zakładu na dochody budżetu państwa.
W przypadku zbiegu prawa do wcześniejszej emerytury oraz do emerytury z tytułu osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego wypłaca się jedno z tych świadczeń, wyższe lub wybrane przez zainteresowanego. I wspomnę jeszcze, że prawo do emerytury może być ustalone bez rozwiązania stosunku pracy. Z kolei wypłata emerytury może być dokonywana po rozwiązaniu stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego ubezpieczony pracował bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury, ustalonym w decyzji ZUS.