Rzecznik Praw Obywatelskich, Marcin Wiącek, wystąpił do Minister Edukacji Narodowej, Barbary Nowackiej, z prośbą o podjęcie działań zmierzających do uchylenia przepisu zawartego w art. 96 ustawy z dnia 16 kwietnia 2020 r. o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2. W ocenie Rzecznika, przepis ten narusza konstytucyjną zasadę ochrony zaufania do państwa i jego prawa, co jest niezgodne z art. 2 Konstytucji RP.
Art. 96 wspomnianej ustawy przewiduje, iż w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii bieg terminów przedawnienia karalności czynów dyscyplinarnych nauczycieli jest zawieszony. Takie rozwiązanie może prowadzić do sytuacji, w której przedawnienie mogłoby być zawieszone na czas nieokreślony, co w opinii Rzecznika stanowi nadmierną ingerencję w pozycję jednostki. Zdaniem rzecznika w rezultacie może to prowadzić do naruszenia zasad ochrony praw nabytych oraz zasad zaufania obywatela do państwa.
Przepisy COVID-owe sprzeczne z konstytucją?
Rzecznik podkreśla, że zastosowanie art. 96 ustawy kwietniowej prowadzi do nieproporcjonalnego przedłużenia biegów terminów przedawnienia, co jest sprzeczne z zasadami konstytucyjnymi. Ustawodawca, wprowadzając tę regulację w początkowym okresie pandemii, mógł uzasadniać ją wyjątkowymi okolicznościami. Jak jednak zauważą RPO gdy sytuacja pandemiczna uległa stabilizacji, utrzymywanie tego przepisu staje się trudne do uzasadnienia.
Zarówno w ocenie Rzecznika, jak i w wyrokach Trybunału Konstytucyjnego, kwestie związane z przedawnieniem odpowiedzialności dyscyplinarnej nauczycieli mają kluczowe znaczenie dla ochrony praw jednostki. Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 12 grudnia 2023 r., w którym uznano art. 15 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. za niezgodny z art. 2 Konstytucji RP, potwierdza, że brak określenia maksymalnego czasu zawieszenia przedawnienia w kontekście epidemii może naruszać zasadę ochrony praw nabytych.
Odpowiedź MEN w sprawie nauczycieli
Ministerstwo Edukacji Narodowej, odpowiadając na prośbę Wiącka, wskazało, że art. 96 ustawy kwietniowej został wprowadzony w okresie, gdy przeprowadzenie postępowań dyscyplinarnych mogło być utrudnione z powodu zagrożenia epidemicznego. W świetle odpowiedzi resortu, przepis ten miał na celu zabezpieczenie przed przedawnieniem odpowiedzialności dyscyplinarnej w sytuacjach, gdy postępowania byłoby wstrzymywane z powodu pandemii.
W odpowiedzi na wystąpienie Rzecznika, Ministerstwo Edukacji Narodowej zdecydowało, że nie planuje podjęcia działań zmierzających do uchwały art. 96 ustawy kwietniowej.