- Studenci, którym przyznano stypendium socjalne w październiku br. mogą spać spokojnie. Otrzymali decyzje, z których wynika, na jaki okres i w jakiej wysokości zostało im ono przyznane - mówi Jacek Pakuła prawnik, prezes Instytutu Prawa Szkolnictwa Wyższego i Nauki
Już od 1 stycznia 2023 r. uczelnia będzie mogła podwyższyć próg dochodu uprawniający do stypendium socjalnego z 1051,7 zł do 1294,4 zł. Tak wynika z uchwalonej przez Sejm ustawy z 16 listopada 2022 r. o systemie teleinformatycznym do obsługi niektórych umów. Czy szkoły wyższe będą teraz masowo zmieniać regulaminy świadczeń dla studentów i ponownie rozpatrywać wnioski stypendialne? Czy poczekają do 1 października 2023 r.?
Możliwe są trzy warianty: zmiana wysokości progu od 1 stycznia 2023 r., od semestru letniego 2023 r. lub od 1 października przyszłego roku. Trzeba pamiętać, że akcja stypendialna dobiega obecnie końca, na niektórych uczelniach studenci otrzymali już pierwsze wypłaty. Część szkół przyznaje stypendia na semestr, a część na cały rok (dwa semestry). Zaplanowano już więc wydatkowanie pieniędzy na pomoc materialną, chociaż podział dotacji nie był łatwą sprawą. Obserwujemy postępujący spadek liczby studentów pobierających stypendium socjalne. Trzeba więc było podnieść wysokość tych świadczeń.
/>
Zakładam, że najwięcej uczelni sięgnie po rozwiązanie drugie (zmianę progu od semestru letniego), bo pierwsze oznacza chaos, a trzecie nie wymaga od uczelni żadnego działania, bo od 1 października ma być stosowany tylko jeden, górny próg (co wynika ze skierowanego do Sejmu rządowego projektu nowelizacji prawa o szkolnictwie wyższym i nauce). A im później uczelnia przyjmie wyższy próg, tym mniejsza będzie liczba osób otrzymujących stypendia, a to może oznaczać spadek dotacji w kolejnym roku.
Jakie mogą być konsekwencje zmiany od 1 stycznia 2023 r. zasad przyznawania stypendiów socjalnych? Czy trzeba będzie raz jeszcze rozpatrywać wnioski wszystkich studentów czy tylko tych „dodatkowych”, z wyższym dochodem?
Podniesienie progu oznacza, że trzeba dać szansę tym studentom, którzy stypendium nie otrzymali w październiku br. Tutaj są dwie podstawowe grupy. Pierwsza to osoby, które złożyły wnioski, ale z uwagi na przekroczenie uczelnianego progu nie otrzymały stypendium. Druga grupa to studenci, którzy samodzielnie obliczyli dochód w swojej rodzinie, i wiedząc, że przekracza on ten obowiązujący w uczelni, nie złożyli w ogóle wniosku. Pojawią się jeszcze ci, którym zmieniła się sytuacja dochodowo-rodzinna w trakcie roku, np. ktoś stracił pracę, komuś urodziło się dziecko w rodzinie, ktoś inny zawarł związek małżeński, komuś zmarł rodzic.
Studenci, którym przyznano stypendium socjalne w październiku br. mogą spać spokojnie. Otrzymali decyzje, z których wynika, na jaki okres i w jakiej wysokości zostało im ono przyznane.
Czy podwyższenie progu dochodu, a więc uprawnienie większej liczby osób do świadczeń, może spowodować spadek wysokości wypłacanych stypendiów socjalnych?
Zasada trwałości decyzji administracyjnych oznacza, że organ jest związany kwotami i okresem stypendialnym. Jeśli więc decyzja o przyznaniu stypendium obejmuje semestr zimowy, to nikt tych świadczeń w tym semestrze nie zmieni na niekorzyść. Możliwe są jednak niższe kwoty w kolejnym semestrze. Jeśli decyzja obejmuje rok akademicki, tj. dwa semestry, obowiązują stawki wskazane w tej decyzji.
Teoretycznie podniesienie widełek uprawniających do ubiegania się o stypendium socjalne powinno nieść ryzyko spadku wysokości przyszłych świadczeń, ale raczej tak się nie stanie. Po pierwsze z powodu dotychczas nieaktualizowanego progu dochodowego uczelnie mają rezerwy - do 30 proc. dotacji, a czasami więcej. Po drugie resort może zwiększyć dotację na pomoc materialną dla studentów z uwagi na wzrost liczby uprawnionych. Po trzecie próg 1294,4 zł nie jest zbyt wysoki i nie należy spodziewać się znaczącego wzrostu liczby osób otrzymujących to stypendium. Po czwarte mechanizm widełek pozwala każdej uczelni dopasować stawki świadczeń do stanu swego funduszu stypendialnego. Oznacza to, że nie wszędzie musi obowiązywać maksymalny próg, ale niektóre uczelnie przyjmą, że stypendium socjalne przysługuje do dochodu 1,2 tys. zł, aby utrzymać dotychczasowe stawki. Po piąte dotacja na 2023 r. będzie obejmować dwa okresy stypendialne - od stycznia do września oraz od października do grudnia. Jeśli stypendia mają maleć, to w kolejnym roku akademickim. Uważam jednak, że tak się nie stanie. ©℗
Rozmawiała Urszula Mirowska-Łoskot