Z pomocy materialnej mogą korzystać wszyscy studenci. Zarówno ci, którzy kształcą się w trybie stacjonarnym (dziennym), jak i niestacjonarnym (wieczorowym, zaocznym). Nie ma też znaczenia to, czy uczęszczają do uczelni publicznych, czy niepublicznych. Łącznie mogą pobierać kilka stypendiów.

Co przysługuje

Student w ramach wsparcia materialnego w tracie kształcenia ma prawo do:
●stypendium socjalnego,
●stypendium specjalnego dla osób niepełnosprawnych,
●stypendium rektora dla najlepszych studentów,
●stypendium ministra za wybitne osiągnięcia,
●zapomogi.
Zasady ich przyznawania i terminy wnioskowania o nie (poza stypendium ministra) ustala każda uczelnia w swoich wewnętrznych regulaminach. Robi to rektor w porozumieniu z przedstawicielami uczelnianego samorządu studenckiego.
Stypendia student może otrzymywać w danym roku akademickim przez okres do dziesięciu miesięcy, a gdy ostatni rok studiów trwa jeden semestr, przez pięć. Szkoła wyższa otrzymuje na ten cel specjalny fundusz. Ustawa wskazuje, że do 40 proc. jego środków może być przeznaczonych na stypendia rektora, a pozostałe 60 proc. na pomoc socjalną.
Świadczenia są przyznawane na wniosek studenta. Musi go złożyć do dziekana swojego wydziału. Z kolei o stypendiach dla najlepszych studentów decyduje rektor. Mogą oni swoje uprawnienia przekazać komisji stypendialnej na wniosek samorządu studenckiego.
Osoba, która nie jest zadowolona z rozstrzygnięcia wniosku, ma prawo złożyć odwołanie w ciągu 14 dni od otrzymania decyzji.

Pomoc socjalna

Prawo do stypendium socjalnego przysługuje studentowi znajdującemu się w trudnej sytuacji materialnej. Przyznanie tej pomocy uzależnione jest od zarobków. Co roku rektor w porozumieniu z uczelnianym organem samorządu studenckiego ustala wysokość dochodu na osobę w rodzinie studenta uprawniającą do ubiegania się o to świadczenie. Musi ona jednak się mieścić w wyznaczonych przez ustawę widełkach. Minister nauki i szkolnictwa wyższego ogłasza tę kwotę. W roku ubiegłym było to minimalnie 592,8 zł, a maksymalnie 850,2 zł. W tym wyniesie tyle samo. Oznacza to, że kwota ostatecznie uchwalona przez uczelnię nie może być ani niższa, ani wyższa.
Przy ustalaniu wysokości dochodu uprawniającego studenta do ubiegania się o stypendium socjalne uwzględnia się dochody osiągane przez:
●studenta;
●jego małżonka,
●będące na utrzymaniu studenta dzieci (niepełnoletnie, pobierające naukę do 26. roku życia, oraz niepełnosprawne bez względu na wiek),
●rodziców i rodzeństwo.
Przy wyliczaniu przychodów nie uwzględnia się uzyskanych świadczeń pomocy materialnej (różnego typu pobieranych stypendiów).
Student może również starać się o uznanie go za samodzielnego finansowo, wtedy dochody jego rodziców nie będą brane pod uwagę przy ustalaniu prawa do tej pomocy. Jednak w tym celu musi (on albo jego małżonek) spełnić łącznie następujące warunki:
●posiadać stałe źródło dochodów w ostatnim roku podatkowym oraz bieżącym,
●jego miesięczne zarobki w tym czasie nie mogą być mniejsze niż maksymalna kwota dochodu uprawniająca do przyznania świadczenia socjalnego (850,2 zł w roku ubiegłym).
●nie złożył oświadczenia o prowadzeniu wspólnego gospodarstwa domowego z rodzicami bądź jednym z nich.
Jeśli przedstawione przez studenta dokumenty wskazujące na uzyskany dochód budzą wątpliwość dziekana lub komisji stypendialnej, mają oni prawo je sprawdzić. W uzasadnionych przypadkach mogą zażądać doręczenia opinii ośrodka pomocy społecznej odpowiedzialnego za ustalenie sytuacji dochodowej i majątkowej osób i rodzin oraz uwzględnić ją w postępowaniu.
Można także wnioskować o zwiększenie tego świadczenia o dodatek mieszkaniowy. Na przykład świadczenie zostanie zwiększone o dopłatę do zamieszkiwania w domu akademickim albo za wynajem pokoju. To trzeba zaznaczyć we wniosku o stypendium socjalne. Pomoc tę student otrzyma, tylko jeśli dojazd z miejsca stałego zamieszkania uniemożliwiał mu albo w znacznym stopniu utrudniał studiowanie.
Z kolei niepełnosprawni, niezależnie od dochodu, mogą wnioskować o specjalne świadczenie. Jest ono przyznawane na podstawie orzeczenia o inwalidztwie. Od jego stopnia (lekki, umiarkowany, znaczny) uzależniona jest wysokość pomocy.
Mimo że uczelnie czasem wskazują, iż o te świadczenia socjalne można ubiegać się tylko w wyznaczonym terminie (np. do 30 października), to mają prawo przyznać tą pomoc później. Wówczas nie będzie po prostu wypłacona za wcześniejsze miesiące. Na przykład jeśli student złoży wniosek o stypendium socjalne w grudniu i będzie mu ono przysługiwało, otrzyma je od stycznia. Nie zostaną mu wypłacone pieniądze za ubiegłe miesiące (październik – grudzień), nawet jeśli wtedy też był uprawniony do tej pomocy.

Za naukę

Oprócz wsparcia socjalnego studentom przysługują także świadczenia za osiągnięcia naukowe. W przypadku tej pomocy ważny jest termin złożenia wniosku w wyznaczonym przez uczelnię terminie.
Można ubiegać się o stypendium rektora dla najlepszych studentów. Otrzyma je ten, który uzyskał za rok wysoką średnią ocen lub posiada osiągnięcia naukowe, artystyczne lub wysokie wyniki sportowe we współzawodnictwie międzynarodowym lub krajowym.
Do niego uprawnionych jest tylko 10 proc. studentów danego kierunku studiów.
To świadczenie jest przyznawane dopiero na drugim roku. Co ważne, w przypadku studentów, którzy ukończyli studia pierwszego stopnia (licencjackie, inżynierskie) i podjęli magisterskie, mogą o nie wnioskować już od pierwszego semestru tych studiów. Ale tylko w ciągu roku od zdobycia tytułu licencjata czy inżyniera. Będzie ono przyznane na podstawie osiągnięć uzyskanych na poprzednich studiach (za średnią ocen czy wyniki naukowe, sportowe lub artystyczne).
Termin ubiegania się o nie określony jest na każdej uczelni inaczej, ale najczęściej upływa on już z początkiem października. Dlatego trzeba bardzo pilnować daty złożenia wniosku. Nawet jeśli okaże się, że student ma bardzo dobre wyniki, nie będzie mu ono przysługiwało, gdy zostanie już przyznane innym studentom.
Poza świadczeniem rektora można też starać się o stypendium ministra. Jednak w tym roku czas na wnioskowanie o nie już minął. Studenci mogą składać o nie podania tuż po zakończeniu sesji egzaminacyjnej (czyli od 1 lipca). Rozpatruje je rektor i przekazuje do ministra nauki i szkolnictwa wyższego. Muszą one być najpierw zaopiniowane przez radę wydziału, a w przypadku uczelni nieposiadającej takiej podstawowej jednostki organizacyjnej – przez senat uczelni. Podanie o przyznanie stypendium dla studentów uczelni wojskowych, służb państwowych, artystycznych, medycznych oraz morskich wymaga opinii odpowiedniego ministra nadzorującego szkołę wyższą.
Ta pomoc wynosi ponad 1 tys. zł miesięcznie. Stypendium ministra za wybitne osiągnięcia może być przyznane osobie szczególnie wyróżniającej się w nauce lub posiadającej wybitne osiągnięcia naukowe, artystyczne lub sportowe.
Kształcący się może równocześnie otrzymywać stypendium rektora dla najlepszych studentów i stypendium ministra za wybitne osiągnięcia. Otrzymanie tych stypendiów nie wyklucza także prawa studenta do świadczeń pomocy materialnej oraz do otrzymywania stypendium przyznawanego przez organy samorządu terytorialnego oraz pracodawców, a także pochodzących ze środków funduszy strukturalnych Unii Europejskiej.

Z przyczyn losowych

Studenci, które znajdą się w trudnej sytuacji materialnej z przyczyn losowych (np. kradzieży, utraty pracy, śmierci rodzica, choroby), mogą wnioskować o zapomogę. Z uwagi na charakter tej pomocy nie ma terminu, w jakim należy składać o nią wnioski. Można ją otrzymać dwa razy w roku akademickim. Jej wysokość zależy od sytuacji i jest ustalana przez komisję stypendialną.
Dziekan albo komisja stypendialna mają prawo sprawdzić, czy sytuacja materialna studenta rzeczywiście wymaga przyznania pomocy socjalnej. W tym celu mogą zwrócić się np. do ośrodka pomocy społecznej

Kto decyduje o przyznaniu stypendiów

Komisję stypendialną i odwoławczą komisję stypendialną powołuje odpowiednio kierownik podstawowej jednostki organizacyjnej (wydziału) lub rektor spośród studentów delegowanych przez właściwy organ samorządu studenckiego i pracowników uczelni. Rektor może uchylić decyzję komisji stypendialnej lub odwoławczej komisji stypendialnej niezgodną z przepisami ustawy lub regulaminem uczelni.

PRZYKŁADY

1 Czy kształcący się mogą otrzymać stypendium socjalne na drugich studiach

Student ukończył jednolite studia magisterskie na prawie. Nie pobierał żadnej pomocy materialnej. Zamierza podjąć drugie studia. Nie ma pracy i znajduje się w trudnej sytuacji materialnej. Czy będzie miał prawo do stypendiów, np. socjalnych?

Nie. Tylko w trakcie pierwszych studiów ma do nich prawo. Ta pomoc jest jednorazowa. Nie ma znaczenia że nie pobierał jej wcześniej. To samo dotyczy np. wypłacania stypendiów specjalnych dla niepełnosprawnych. Je również można otrzymać tylko podczas pierwszych studiów. O zmianę tego przepisu wnioskuje rzecznik praw obywatelskich, który domaga się jego przywrócenia również na kolejnym fakultecie.

2 Czy dostanę pomoc za wyniki na studiach drugiego stopnia

Osoba po zdobyciu dyplomu licencjata podjęła studia magisterskie. Na ostatnim roku studiów miała bardzo wysoką średnią ocen oraz uczestniczyła w wielu konferencjach. Czy będzie mogła wnioskować o przyznanie świadczenia na studiach drugiego stopnia na pierwszym roku?

Tak. Osoba, która podjęła studia drugiego stopnia, ma prawo uzyskania stypendium rektora dla najlepszych studentów za wyniki na ostatnim roku studiów licencjackich. W rozumieniu ustawy podjęcie studiów magisterskich po licencjacie to kontynuacja nauki prowadząca do uzyskania wyższego dyplomu. Dlatego też ta pomoc przysługuje. Ale mogą wnioskować o nią tylko osoby, które rozpoczęły dalsze studia nie później niż rok po uzyskaniu dyplomu licencjata.

3 Czy uczelnia wypłaci stypendium za średnią ocen uzyskaną w poprzednim roku akademickim

Studentka w ubiegłym roku uzyskała bardzo wysoką średnią ocen (4,9). Złożyła wniosek o stypendium rektora dla najlepszych studentów. Czy może być pewna, że je otrzyma?

Nie. Każda uczelnia ustala własne zasady, na podstawie których przydziela stypendium rektora dla najlepszych studentów. Przepisy wskazują, że może uwzględnić oprócz średniej także osiągnięcia naukowe, artystyczne czy sportowe. To, co decyduje o jego przyznaniu, rozpatruje najczęściej komisja stypendialna na podstawie przyjętych reguł. Nie ma zatem gwarancji, że wysoka średnia wystarczy, aby otrzymać stypendium rektora. Szkoła wyższa może wziąć pod uwagę także aktywność studenta, np. udział w pracach badawczych czy konferencjach naukowych.

Podstawa prawna

Art. 170 ust. 1, 174–184 ustawy z 27 lipca 2005 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 572 z późn. zm.).