Subskrybuj nas na Youtube
Projektowane rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie przekształcania instytutów badawczych w instytuty naukowe Polskiej Akademii Nauk i w instytuty działające w ramach Sieci Badawczej Łukasiewicz oraz włączania instytutów badawczych do instytutów naukowych Polskiej Akademii Nauk, częściowo zastąpi rozporządzenie z 17 listopada 2010 r. w sprawie tworzenia, łączenia, podziału, reorganizacji, przekształcania, włączania lub likwidacji instytutów badawczych (planowane jest też kolejne rozporządzenie w tej sprawie).
Zmiana przepisów - jak napisano w uzasadnieniu - potrzebna jest w związku z tym, że w życie weszły ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce z 2018 r. oraz ustawa z 2019 r. o Sieci Badawczej Łukasiewicz. A przez to konieczne stało się uaktualnienie przepisów wykonawczych. Nowe przepisy wypełnić mają m.in. lukę prawną w procedurach przekształcania instytutów badawczych w instytuty Sieci Łukasiewicz.
Jedną z głównych różnic nowej regulacji w stosunku do poprzednio obowiązującej jest określenie kryteriów przekształcenia instytutu badawczego (zanim dojdzie do przekształcenia, trzeba będzie m.in. przeanalizować wpływ tego działania na rozwój potencjału badawczego łączonych instytucji, realizację zadań wobec ministra nadzorującego instytut badawczy, funkcjonowanie organizacyjno-prawne jednostek i ich finanse).
W ocenie skutków regulacji wskazano też, że inną istotną zmianą jest znaczne rozszerzenie zakresu informacji przygotowywanych dla ministra nadzorującego instytut badawczy przez komisję powołaną w celu ustalenia stanu majątkowego i organizacyjno-prawnego tego instytutu. "Pozwoli to na lepsze przygotowanie planowanego procesu" - uważają autorzy projektu.
W odróżnieniu od poprzednio obowiązującej regulacji projektowane rozporządzenie wyraźnie rozróżnia dwa tryby, w których mogą być prowadzone poszczególne procesy nim objęte. Przekształcenia instytutu badawczego będzie bowiem dokonywała Rada Ministrów w drodze rozporządzenia - z własnej inicjatywy albo na wniosek ministra nadzorującego instytut badawczy, po zasięgnięciu opinii dyrektora i rady naukowej tego instytutu.
Zakłada się, że w praktyce przekształcanie instytutów badawczych w instytuty PAN albo w instytuty Sieci Łukasiewicz, albo ich włączanie do instytutów naukowych PAN będzie odbywało się głównie na wniosek ministrów nadzorujących te instytuty. W ocenie skutków projektu wyjaśniono, że minister nauki i szkolnictwa wyższego nie jest uprawniony do akceptacji tego rodzaju działań podejmowanych przez innych ministrów ani do ich inicjowania. "Uprawnienia te posiada Rada Ministrów oraz właściwi ministrowie nadzorujący instytuty badawcze i powinny one być realizowane zgodnie z polityką państwa w obszarze działalności instytutu badawczego, przy uwzględnieniu aktualnych potrzeb zidentyfikowanych w tym obszarze" - podkreślono w dokumencie.
Autorzy projektu wyjaśniają, że rozporządzenie ustala ramy proceduralne dla poszczególnych procesów, a jego przepisy nie służą selekcjonowaniu instytutów badawczych do przekształceń.
"Dotychczas nie doszło do żadnego przekształcenia instytutu badawczego w instytut naukowy PAN ani do włączenia żadnego instytutu badawczego do instytutu naukowego PAN. W roku 2019 powstała natomiast Sieć Badawcza Łukasiewicz z przekształcenia, (...) 37 instytutów badawczych. Po dniu 1 kwietnia 2019 r. nie włączono do niej żadnego nowego instytutu badawczego, nie jest natomiast wykluczone, że wraz z dalszym rozwojem Sieci Badawczej Łukasiewicz zaistnieje potrzeba przystąpienia do niej instytutów badawczych o określonym profilu działalności" - napisano w ocenie skutków regulacji.
Rozporządzenie ma wejść w życie w dzień po jego ogłoszeniu.
W Polsce (dane na maj 2020 r.) jest 67 instytutów badawczych. A z kolei PAN ma 68 instytutów naukowych (dodatkowo jest też jeden instytut międzynarodowy nadzorowany przez PAN).