Niektóre aktywności wykonywane przez pracownika podczas zwolnienia lekarskiego będą dopuszczalne. Tak wynika z przygotowanego przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej projektu. W określonych przypadkach będzie też można łączyć wynagrodzenie za pracę z zasiłkiem chorobowym. To ważna zmiana dla osób podejmujących zatrudnienie u różnych płatników składek.
Praca podczas zwolnienia lekarskiego wyjątkowo będzie dopuszczalna
Obecnie ubezpieczony traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia w dwóch sytuacjach. Po pierwsze, gdy wykorzystuje zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem. Po drugie – gdy wykonuje pracę zarobkową w okresie orzeczonej niezdolności do pracy. Stanowi o tym art. 17 ust. 1 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.
Czym tak naprawdę jest praca zarobkowa? Otóż pojęcie to nie zostało zdefiniowane w przepisach z zakresu ubezpieczeń społecznych. Jak podkreśla Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityk Społecznej z tego powodu wskazana przesłanka rodzi problemy interpretacyjne.
Ma temu zaradzić przygotowany przez ministerstwo projekt nowelizacji ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, który trafił właśnie do konsultacji publicznych i opiniowana. Znaczna część tych zmian dotyczy zasad orzecznictwa lekarskiego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. W projekcie znalazły się jednak też przepisy doprecyzowujące liczne wątpliwości związane z kontrolami zwolnień lekarskich przez ZUS i pracodawcę.
W myśl nowych przepisów pracą zarobkową będzie każda czynność mająca charakter zarobkowy, niezależnie od stosunku prawnego będącego podstawą jej wykonania. Pracą zarobkową nie będą czynności incydentalne, których podjęcia w okresie zwolnienia od pracy wymagają istotne okoliczności.
„Oznacza to, że praca zarobkowa, jako negatywna przesłanka prawa do zasiłku chorobowego, nie będzie utożsamiana z każdą aktywnością ludzką realizowaną na każdej podstawie prawnej. W przypadkach sporadycznych, incydentalnych i wymuszonych okolicznościami przejawów aktywności zawodowej przyjęto możliwość wyłączenia stosowania tego przepisu. Zatem podjęcie czynności, której zaniechanie mogłoby prowadzić m.in. do znacznych strat finansowych dla pracodawcy czy kontrahenta (np. podpisanie faktur, listów przewozowych, innych dokumentów) nie będzie prowadziło do odebrania świadczenia z ubezpieczenia społecznego” – podkreśla MRPiPS w uzasadnieniu do projektu.
U jednego płatnika wynagrodzenie za pracę, u drugiego - zasiłek chorobowy
Co istotne, nie każde wykonywanie pracy zarobkowej na rzecz jednego płatnika składek w okresie pobierania zasiłku chorobowego z tytułu zatrudnienia u innego płatnika składek, pozbawi ubezpieczonego prawa do zasiłku za cały okres zwolnienia lekarskiego. Chodzi tu o sytuacje, gdy ubezpieczony spełnia warunki do podlegania ubezpieczeniom społecznym z co najmniej dwóch tytułów do tych ubezpieczeń. „Jeżeli wystawiający zwolnienie od pracy wskaże w orzeczeniu, że praca zarobkowa w ramach określonego tytułu może być wykonywana z uwagi na rodzaj tej pracy, niezdolność do pracy z powodu choroby będzie orzekana w ramach określonego tytułu, a w ramach innego praca może być wykonywana, gdy rodzaj pracy nie uzasadnia orzekania o niezdolności do pracy w tym przypadku. Wynika z tego, że możliwe będzie pobieranie zasiłku chorobowego z jednego tytułu, a z drugiego tytułu wynagrodzenia za pracę. Możliwe są bowiem sytuacje, że stan zdrowia pracownika wpłynie niekorzystnie na możność wykonywania jednej z prac, jeżeli są różnego rodzaju (np. chrypka uniemożliwi dziennikarzowi prowadzenie audycji w telewizji, ale nie stanowi przeszkody do pracy w redakcji lub innej instytucji)” – podkreśla resort pracy.
3 powody utraty zasiłku chorobowego po zmianach
Jeśli projektowane przepisy wejdą w życie, to ubezpieczony utraci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres zwolnienia od pracy w przypadku, gdy w okresie orzeczonej niezdolności do pracy:
- wykonuje pracę zarobkową lub
- podejmuje aktywność niezgodną z celem tego zwolnienia, lub
- przebywa w innym miejscu niż wskazane w tym zwolnieniu jako adres pobytu w okresie niezdolności do pracy, chyba że udokumentuje, że nieobecność ta była uzasadniona względami zdrowotnymi lub koniecznością podjęcia czynności incydentalnych, których podjęcia w okresie zwolnienia od pracy wymagają istotne okoliczności.
Pracą zarobkową będzie każda czynność mająca charakter zarobkowy, niezależnie od stosunku prawnego będącego podstawą jej wykonania, z wyłączeniem czynności incydentalnych, których podjęcia w okresie zwolnienia od pracy wymagają istotne okoliczności.
Aktywnością niezgodną z celem zwolnienia od pracy mają być z kolei wszelkie działania utrudniające lub wydłużające proces leczenia lub rekonwalescencję, z wyłączeniem zwykłych czynności dnia codziennego lub czynności incydentalnych, których podjęcia w okresie zwolnienia od pracy wymagają istotne okoliczności.
W przypadku spełniania warunków do podlegania ubezpieczeniom społecznym z co najmniej dwóch tytułów do tych ubezpieczeń, niezdolność do pracy z powodu choroby będzie dotyczyła każdego z tych tytułów, chyba że wystawiający zwolnienie od pracy wskaże w orzeczeniu, że praca zarobkowa w ramach określonego tytułu może być wykonywana z uwagi na rodzaj tej pracy.
Nowe przepisy będą miały zastosowanie odpowiednio do osoby uprawnionej do zasiłku chorobowego za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego.
Od kiedy nowe przepisy?
Zgodnie z projektem ustawa – poza wyjątkami – ma wejść w życie z dniem 1 stycznia 2025 r. Do postępowań w sprawie przeprowadzania kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnień od pracy zgodnie z ich celem oraz formalnej kontroli zaświadczeń lekarskich, wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie nowej ustawy, będą stosowane przepisy dotychczasowe.
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (j. t. Dz. U. z 2023 r., poz. 2780);
Projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (Etap legislacyjny: konsultacje publiczne)
