Odstąpienie przez lekarzy od określania poziomu refundacji i przystawianie na receptach pieczątek "do decyzji NFZ" może ich narazić na odpowiedzialność za poniesienie przez pacjentów szkody - uważa Justyna Zajdel, prawnik i doktor nauk medycznych.

Czy lekarz - jako osoba wykonująca szczególny rodzaj posłannictwa, ale zarazem pracy - nie wypisując rubryki z poziomem refundacji na recepcie, może zostać w jakikolwiek sposób zobowiązany do jej wypełniania? Jest to kwestia prawna czy może raczej etyczna?

Justyna Zajdel: W przypadku "nieprawidłowego" wypisania recepty dochodzi nie tylko do naruszenia przepisów prawa, ale także naruszenia norm zawartych w Kodeksie etyki lekarskiej. Kodeks mówi, że "wybierając formę diagnostyki lub terapii, lekarz ma obowiązek kierować się przede wszystkim kryterium skuteczności i bezpieczeństwa chorego oraz nie narażać go na nieuzasadnione koszty".

Podstawowym obowiązkiem lekarza jest dołożenie należytej staranności w procesie leczenia. Jakkolwiek lekarz wykonuje zawód zaufania publicznego, dołożenie należytej staranności należy rozumieć również jako obowiązek przestrzegania norm prawnych, które określają zasady wykonywania zawodu. Szczególnego znaczenia nabiera konieczność przestrzegania przepisów odnoszących się do wystawiania recept, od których realizacji zależy prawidłowe rozpoczęcie lub kontynuowanie procesu leczniczego.

Gdy lekarz odstępuje od określenia poziomu refundacji, może dojść do sytuacji, w której pacjent poniesie wyższą opłatę za lek, której uniknąłby, gdyby na recepcie lekarz określił poziom refundacji.

Co w takiej sytuacji może pacjent?

Według rozporządzenia ws. recept lekarskich, w sytuacji, gdy na recepcie wypisano błędnie lub niezgodnie z rozporządzeniem dane dotyczące poziomu odpłatności, osoba realizująca receptę może: wydać produkt refundowany za najwyższą odpłatnością występującą w wykazie, jeśli produkt występuje w kilku odpłatnościach, albo dokonać odpowiedniej zmiany i zastosować właściwą odpłatność, zamieszczając na rewersie recepty adnotację i swój podpis. Dotyczy to wyłącznie sytuacji, gdy produkt refundowany występuje w jednej odpłatności.

Odstąpienie od określenia poziomu refundacji i przystawienie na recepcie pieczątki "refundacja do decyzji NFZ" to nie tylko działanie niedopuszczalne w świetle aktualnych przepisów prawa, ale także narażenie samych lekarzy na odpowiedzialność za szkody wynikłe u pacjentów w związku z nierozpoczęciem terapii ze względów ekonomicznych lub rozpoczęcie jej z tych samych powodów w późniejszym czasie rokującym mniejszymi szansami powodzenia.

Czy pracodawca lekarza (lub NFZ) może rozwiązać z nim umowę o pracę (kontrakt NFZ) jeśli uzna, że przystawianie na recepcie wiadomej pieczątki zamiast wypisania poziomu refundacji jest naruszeniem jego obowiązków pracowniczych?

W sytuacji, gdy zostały naruszone obowiązki pracownicze, pracodawca ma prawo zastosować wobec osoby zatrudnionej na podstawie stosunku pracy, kary wymienione w art. 108 Kodeksu Pracy. Wypisywania recept niezgodnie z nowymi regulacjami prawnymi nie należy jednak identyfikować z naruszeniem obowiązków pracowniczych, ale z naruszeniem obowiązków wynikających z Ustawy refundacyjnej i aktów wykonawczych.

Naruszenie obowiązków dotyczących wypisywania recept, w tym m.in. określenia poziomu refundacji, naraża lekarza na poniesienie potencjalnej odpowiedzialności odszkodowawczej wobec pacjenta, a także na dodatkowe konsekwencje.

Co może wchodzić w grę?

Rozporządzenie ws. recept mówi, że kontrola wystawiania recept na produkty refundowane może dotyczyć m.in. prawidłowości i zasadności wystawienia recept oraz zgodności ich wystawiania zgodnie z obowiązującymi przepisami. Odstąpienie od oznaczenia poziomu odpłatności za produkt refundowany może być traktowane jako naruszenie postanowień umowy upoważniającej do wystawiania recept na produkty refundowane.

W przypadku lekarzy ubezpieczenia zdrowotnego, którzy ralizują kontrakty zawarte z NFZ, odstąpienie od określenia poziomu odpłatności na recepcie może być identyfikowane z naruszeniem ogólnych warunków umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej. W sytuacji, gdy kontrola wykaże błędy w sposobie wystawiania recept (np. brak określenia poziomu odpłatności), a lekarz nie zastosuje się do zaleceń pokontrolnych, umowa upoważniająca do wystawiania recept może zostać rozwiązana ze skutkiem natychmiastowym z jednoczesnym wykluczeniem możliwości zawarcia kolejnej umowy przez okres jednego roku.

Rozmawiał Wojciech Tumidalski