Konfiskata pojazdu. Kiedy można skonfiskować samochód? Jaka jest procedura?

Stale wysoka liczba tragicznych wypadków na drodze, których bardzo częstym powodem jest alkohol, wymusza na ustawodawcy podejmowanie nowych działań legislacyjnych mających na celu zminimalizowanie skali tego zjawiska. Konfiskata pojazdu polegająca na przymusowym odebraniu pojazdu sprawcy i orzeczenia przepadku na rzecz Skarbu Państwa miała początkowo zacząć obowiązywać od 13 grudnia br., jednak z uwagi na kontrowersje, vacatio legis zostało przedłużone i przepis ostatecznie wejdzie w życie dopiero 14 marca 2024 r.

Kiedy będzie można skonfiskować pojazd?

Konfiskacie obligatoryjnie będzie podlegał pojazd mechaniczny w przypadku popełnienia przestępstwa prowadzenia pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości, tj. gdy zawartość alkoholu we krwi przekracza 1,5 ‰ lub 0,75 mg/dm³ w wydychanym powietrzu lub prowadzi do takiego stężenia. Zaostrzony rygor odpowiedzialności przewidziany jest w sytuacji, gdy sprawca dopuści się przestępstwa w warunkach recydywy, gdyż pojazd podlegać będzie konfiskacie bez względu na stopień stanu nietrzeźwości. Ustawodawca zabezpieczył się też na wypadek, gdyby konfiskata pojazdu była niemożliwa z powodu zbycia, utraty lub zniszczenia pojazdu i wprowadził możliwość orzeczenia przepadku równowartości pojazdu. Jeżeli natomiast pojazd należał do innej osoby to sprawca będzie musiał zapłacić nawiązkę w wysokości co najmniej 5000 zł na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej. Sąd będzie mógł odstąpić od orzeczenia przepadku pojazdu, jeżeli do wypadku nie doszło, a zawartość alkoholu we krwi sprawcy mieści się w przedziale 0,5 – 1,5 ‰.

Wątpliwości natury konstytucyjnej

Tragediom na drodze należy niewątpliwie przeciwdziałać, pytanie jednak, czy konfiskata jest rozwiązaniem sprawiedliwym, skoro będzie zupełnie inaczej odczuwalna dla poszczególnych sprawców z uwagi na wartość pojazdu podlegającemu przepadkowi. Sama sankcja będzie przecież bardziej dotkliwa dla właściciela luksusowego mercedesa niż właściciela pojazdu o małej wartości.

Konfiskata pojazdu należącego do osoby trzeciej

Pojazd nie zostanie skonfiskowany w przypadku osób leasingujących auta lub poruszających się pożyczonym pojazdem. W takim przypadku sprawca będzie musiał zapłacić kwotę stanowiącą równowartość pojazdu odpowiadającej wartości pojazdu określonej w polisie ubezpieczeniowej na rok, w którym popełniono przestępstwo lub średniej wartości rynkowej pojazdu, co również może budzić wątpliwości. Sąd nie może w takiej sytuacji orzec mniej niż 5000 zł tytułem nawiązki na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej. Zatem w przypadku, gdy średnia rynkowa wartość auta należącego do osoby trzeciej nie przekraczała np. 3000 zł, orzeczenie nawiązki będzie dla sprawcy bardziej dotkliwe. Problematyczne może być również orzeczenie nawiązki, jeżeli sprawca poruszał się pożyczonym od kolegi autem znacznie przekraczającym jego możliwości finansowe.

Odmienny rygor wobec kierowców zawodowych

Odmienny rygor obowiązywać będzie wobec kierowców zawodowych użytkujących np. autobusy, tiry czy pojazdy rolnicze, których spłata z uwagi na wysoką wartość, byłaby dla wielu po prostu niemożliwa. Z drugiej jednak strony należy się zastanowić, dlaczego rygor ten wobec profesjonalisty pracującego na co dzień w transporcie i wożącego ludzi ma być mniejszy niż wobec „zwykłego” uczestnika ruchu, dla którego konfiskata pojazdu, tym bardziej o większej wartości, będzie znacznie bardziej dotkliwa. Pytanie też, nawiązkę w jakiej wysokości należy orzec wobec np. kierowcy autobusu czy tira i jakim kryterium powinien się w tym przypadku kierować sąd. Patrząc jednak z aksjologicznego punktu widzenia całego systemu, rygor wobec profesjonalisty jest co do zasady bardziej wymagający niż wobec innych. Ustawodawca pozostawia sobie możliwość dopasowania nawiązki do sytuacji majątkowej kierowcy zawodowego, czego nie czyni wobec kierowcy luksusowego mercedesa.

Procedura konfiskaty pojazdu

Sama procedura konfiskaty pojazdu polega na tym, że pojazd zostaje zatrzymany na okres do 7 dni i w tym terminie prokurator ma obowiązek wydać postanowienie o zabezpieczeniu, po czym sąd po przeprowadzeniu postępowania orzeka w wyroku o przepadku pojazdu na rzecz Skarbu Państwa.

Konfiskata pojazdu w Europie

W uzasadnieniu do ustawy podkreśla się, że konfiskata pojazdu funkcjonuje w wielu porządkach prawnych. Z zestawienia przygotowanego przez Kancelarię Radców Prawnych Turcza wynika, że odebranie auta za prowadzenie w stanie nietrzeźwości możliwe jest w 12 krajach UE i EFTA: Belgia, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Litwa, Luksemburg, Łotwa, Słowacja, Słowenia, Szwajcaria i Włochy.

Konfiskata pojazdu w pozostałych przypadkach

Dodatkowo, w niektórych krajach (Austria, Holandia, Niemcy) istnieje możliwość skonfiskowania pojazdu za inne wykroczenia na drodze. Dla przykładu w Austrii możliwa jest konfiskata pojazdu w przypadku jazdy bez uprawnień, czy też ponad dwukrotnego przekroczenia prędkości. W Niemczech kwestia konfiskaty uregulowana jest na poziomie poszczególnych landów i jest dopuszczalna nawet w przypadku braku OC. W Holandii natomiast konfiskata może nastąpić z powodu jazdy niezarejestrowanym samochodem.

Konfiskata - zbyt daleko idąca sankcja?

Wprowadzenie możliwości konfiskaty pojazdu wpisuje się w ogólną tendencję zarówno polskiego jak i europejskiego ustawodawcy konsekwentnie zaostrzającego przepisy ruchu drogowego. Mając na uwadze liczbę tragicznych wypadków drogowych oraz fakt, że konfiskata pojazdu z powodu nietrzeźwości dopuszczona jest w 12 krajach i dodatkowo w 3 innych krajach z pozostałych przyczyn, nie dziwi przyjęcie tego typu regulacji w Polsce.

Niemniej jednak zasadne wydaje się być pytanie, czy nie jest to zbyt daleko idąca sankcja i czy będzie dostatecznie sprawiedliwa, skoro inaczej odczuwalna będzie dla poszczególnych sprawców z uwagi na wartość pojazdu. Zastanawiające jest obniżenie rygoru wobec mających przecież większą odpowiedzialność kierowców zawodowych i orzeczenie wobec nich nawiązki w odpowiedniej wysokości, co również może być problematyczne w przypadku pozostałych sprawców, wobec których nie będzie możliwe orzeczenie przepadku.