TSUE: Odpady nieobojętne oraz niebezpieczne nie są odpowiednie do zagospodarowania lub rekultywacji i wypełniania wyrobisk. TSUE zaznaczył, że procesy odzysku odpadów powinny się odbywać z poszanowaniem środowiska i zdrowia ludzkiego.
To oznacza, że odpadami można zastąpić inne materiały z zastosowaniem zasad ostrożności wobec środowiska. Trybunał rozpatrywał wniosek w ramach sporu między miastem Bari we Włoszech a spółką Edilizia Mastrodonato Srl w sprawie systemu zezwoleń, któremu powinno podlegać wypełnianie wyrobiska po zakończeniu eksploatacji kamieniołomu.
Wypełnianie dziury w ziemi
W 2010 r. spółka Edilizia Mastrodonato złożyła wniosek o poszerzenie granic kamieniołomu, dołączając do wniosku projekt rekultywacji środowiska i wypełnienie obszarów eksploatowanych odpadami innymi niż wydobywcze. Rok później zapadła decyzja w sprawie powiększenia kamieniołomu. W 2012 r. spółka poinformowała o rozpoczęciu działalności zgodnie z uproszczonym postępowaniem mającym zastosowanie przy odzyskiwaniu odpadów. Jednak władze miasta odmówiły zgody na uproszczone postępowanie, gdyż w ich ocenie wypełnianie kamieniołomu stanowiło w rzeczywistości projekt unieszkodliwiania odpadów, który powinien podlegać zwykłemu postępowaniu o udzielenie zezwolenia.
Decyzja ta została uchylona przez sąd administracyjny dla regionu Apulia. Uznał on bowiem, że dopuszczalne było uproszczone postępowanie, gdyż wypełnianie wyrobisk może polegać nie na unieszkodliwianiu, ale na odzysku odpadów, a w takim przypadku prawo włoskie zezwala na stosowanie procedur uproszczonych. Sprawa trafiła do Rady Stanu. Ta zaś postanowiła zawiesić postępowanie i zwrócić się do TSUE z pytaniem, czy wypełnienie składowiska odpadów z wykorzystaniem odpadów innych niż wydobywcze powinno być nadal objęte przepisami dotyczącymi odpadów z dyrektywy 1999/31/WE z 26 kwietnia 1999 r. w sprawie składowania odpadów także wówczas, gdy nie chodzi o unieszkodliwianie odpadów, lecz o ich odzyskiwanie.
Różne pojęcia
Trybunał odniósł się do pojęć „odzysk” i „unieszkodliwianie”. Zaznaczył, że zgodnie z art. 3 pkt 15 dyrektywy 2008/98/WE z 19 listopada 2008 r. w sprawie odpadów odzysk odpadów to proces, który ma zmierzać do tego, by odpady służyły użytecznemu zastosowaniu przez zastąpienie innych materiałów, które musiałyby zostać wykorzystane. Pojęcie odzysku różni się pod względem oddziaływania na środowisko od pojęcia unieszkodliwiania. Głównym celem procesu odzysku powinno być oszczędzanie zasobów naturalnych. Gdy oszczędzanie surowców jest jedynie skutkiem ubocznym, a głównym jest unieszkodliwianie – to jest to proces unieszkodliwiania. Proces obróbki odpadów może być uznany za unieszkodliwianie lub za odzysk, ale jak wynika z art. 3 pkt 19 dyrektywy 2008/98, ten sam proces nie może zostać jednocześnie uznany za unieszkodliwianie i za odzysk.
Zdaniem trybunału fakt, że operator kamieniołomu nabywa odpady w zamian za zapłatę na rzecz producenta lub posiadacza tych odpadów, może wskazywać na to, iż głównym celem jest odzyskiwanie odpadów. Jednak wypełnianie kamieniołomu można będzie traktować jako proces odzysku jedynie w sytuacji, gdy zgodnie z najnowszym stanem wiedzy naukowej i technicznej stosowane odpady są odpowiednie do tego celu.
Trybunał podkreślił, że procesy odzysku powinny się odbywać z poszanowaniem środowiska i zdrowia ludzkiego, co oznacza, iż odpadami można zastąpić inne materiały z zastosowaniem tych samych zasad ostrożności wobec środowiska. Jednocześnie – jak wynika z art. 3 ust. 1 dyrektywy 1999/31/ WE z 26 kwietnia 1999 r. w sprawie składowania odpadów, odpady nieobojętne oraz odpady niebezpieczne nie są odpowiednie w celu zagospodarowania lub rekultywacji i wypełniania. A zatem takie wykorzystywanie odpadów nieobojętnych lub niebezpiecznych nie może być uznane za odzysk. Trybunał zaznaczył też, że lepszą opcją jest odzysk niż unieszkodliwianie odpadów. Zbadanie, o jaki proces chodzi w tym przypadku, należy już do sądu włoskiego.
Wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 28 lipca 2016 r. w sprawie C-147/15 miasto metropolitarne Bari (dawniej prowincja Bari) przeciwko Edilizia Mastrodonato Srl
