Jaki organ jest właściwy w sprawie usunięcia odpadów z nieruchomości nieobjętej decyzją odpadową

Marszałek zobowiązał przedsiębiorcę do usunięcia odpadów, ale z części nieruchomości – tych działek ewidencyjnych, które były wymienione w pozwoleniu zintegrowanym. Tymczasem odpady zalegają też na sąsiednich działkach. Czy w tej sytuacji organem właściwym w sprawie usunięcia odpadów z nieruchomości sąsiadującej, nieobjętej decyzją „odpadową”, jest wójt gminy?

Nietypowe stany faktyczne powodują trudności w ustaleniu, który organ jest właściwy w sprawie wyegzekwowania obowiązku usunięcia odpadów. Poszukując odpowiedzi na postawione wyżej pytanie, warto się odwołać do postanowienia Naczelnego Sądu Administracyjnego z 14 lutego 2024 r. (sygn. akt III OW 137/23), w którym rozstrzygał on właśnie spór między marszałkiem województwa a burmistrzem gminy dotyczący właściwości w sprawie usunięcia odpadów.

Burmistrz czy marszałek

Stan faktyczny leżący u podstaw rozstrzyganego sporu wyglądał następująco: posiadaczowi odpadów cofnięto pozwolenie zintegrowane obejmujące uprawnienia do gospodarowania odpadami (w tym przetwarzania odpadów w instalacji). W decyzji cofającej to pozwolenie marszałek zobowiązał posiadacza do usunięcia odpadów tylko z części nieruchomości wymienionych w pozwoleniu zintegrowanym, pomijając pozostałe nieruchomości (działki ewidencyjne) wskazane w tym pozwoleniu. Ponadto decyzja cofająca pozwolenie zintegrowane nie uwzględniała obowiązku usunięcia odpadów z nieruchomości (działki ewidencyjnej) niewymienionej w pozwoleniu zintegrowanym, na której zgromadzono odpady w związku z prowadzoną działalnością z zakresu gospodarki odpadami.

W ocenie marszałka zgromadzenie odpadów na nieruchomości nieobjętej pozwoleniem zintegrowanym stanowi przesłankę do zastosowania art. 26 ust. 1 i 2 ustawy o odpadach (dalej: u.o.), czyli przepisów obligujących posiadacza odpadów do usunięcia odpadów z miejsca nieprzeznaczonego do ich składowania lub magazynowania. W tym przypadku, jak wskazał marszałek, organem właściwym jest organ wykonawczy gminy.

Z powyższym stanowiskiem nie zgodził się burmistrz, wskazując, że skoro odpady zostały zgromadzone w związku z działalnością prowadzoną na podstawie pozwolenia zintegrowanego, to bez znaczenia pozostaje to, czy znajdują się one na nieruchomości wskazanej w tym pozwoleniu, czy też nie. W tym przypadku obowiązek usunięcia wszystkich odpadów powstał w wyniku cofnięcia uprawnień do gospodarowania odpadami, a zatem organem właściwym jest marszałek, co wynika z art. 47 ust. 5 u.o.

Istotne, kto wydał decyzję

Rozstrzygając powstały spór, NSA przyjął, że organem właściwym w sprawie usunięcia wszystkich odpadów zgromadzonych w ramach prowadzonej działalności objętej pozwoleniem zintegrowanym jest marszałek. Sąd ten wyjaśnił, że również w przypadku cofnięcia pozwolenia zintegrowanego zastosowanie znajduje art. 47 ust. 3 i 5 u.o., zgodnie z którym cofnięcie uprawnień do gospodarowania odpadami powoduje zakończenie działalności objętej decyzją odpadową, a posiadacz odpadów, któremu cofnięto taką decyzję, jest obowiązany do usunięcia odpadów i negatywnych efektów w środowisku lub szkód w środowisku w ramach prowadzonej działalności objętej tą decyzją na własny koszt. W przypadku, gdy obowiązek usunięcia odpadów powstał w związku z cofnięciem decyzji związanej z gospodarką odpadami, organem właściwym jest organ właściwy do wydania tej decyzji.

Ponadto NSA zwrócił uwagę, że decyzja o cofnięciu pozwolenia zintegrowanego spowodowała po stronie posiadacza odpadów obowiązek usunięcia odpadów nie tylko ze wszystkich nieruchomości (działek) wymienionych w ww. pozwoleniu, lecz także z nieruchomości, na której zgromadzono odpady w ramach działalności objętej tym pozwoleniem, nawet jeżeli ta nieruchomość nie była wprost wskazana w pozwoleniu zintegrowanym.

Powyższe stanowisko NSA wpisuje się w pogląd prezentowany w literaturze, zgodnie z którym organ właściwy do wydania decyzji z zakresu gospodarki odpadami powinien nadzorować legalność działania posiadacza odpadów, a w przypadku odebrania temu posiadaczowi uprawnienia do gospodarowania odpadami – to ten organ ponosi konsekwencje związane z koniecznością wyegzekwowania obowiązku usunięcia wszystkich odpadów związanych z prowadzoną działalnością, w tym odpadów znajdujących się na nieruchomościach niewskazanych w decyzji z zakresu gospodarki odpadami (por. M. Górski „Usuwanie odpadów”, Warszawa 2021, Rozdział 4 Usuwanie odpadów – tryb podstawowy).

Stosowanie przepisów

Omawiane orzeczenie pozwala również na wyciągnięcie innego istotnego wniosku: w przypadku wydania decyzji o cofnięciu pozwolenia zintegrowanego obejmującego uprawnienia do gospodarowania odpadami należy zastosować nie tylko odpowiednie przepisy ustawy – Prawo ochrony środowiska (dalej: p.o.ś.). Odebranie uprawnień do gospodarowania odpadami wywołuje także skutki określone w art. 47 u.o., w tym wskazane w ust. 5 tego przepisu, tj. dotyczące obowiązku usunięcia odpadów i negatywnych efektów w środowisku lub szkód w środowisku w rozumieniu ustawy z 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie w ramach prowadzonej działalności objętej tym zezwoleniem na własny koszt w terminie wskazanym w decyzji odbierającej uprawnienia. W konsekwencji w przypadku cofnięcia pozwolenia zintegrowanego obejmującego uprawnienia z zakresu gospodarki odpadami należy łącznie stosować odpowiednie przepisy p.o.ś. i u.o.

By podsumować: organem właściwym do usunięcia odpadów zgromadzonych przez posiadacza odpadów w związku z działalnością prowadzoną na podstawie decyzji z zakresu gospodarki odpadami jest organ właściwy w sprawie wydania decyzji odbierającej ww. uprawnienia. To ten organ – będąc również odpowiedzialny za nadzorowanie prawidłowości działalności posiadacza odpadów – ponosi konsekwencje wynikające z konieczności wyegzekwowania obowiązku usunięcia odpadów pozostawionych przez ich posiadacza w wyniku prowadzonej działalności. ©℗