Odpłatność za pobyt w mieszkaniu treningowym powinna zależeć od zakresu usług

Rada powiatu określiła w uchwale zasady odpłatności za pobyt w mieszkaniu treningowym. Postanowiła, że odpłatność za pobyt w takim mieszkaniu będzie wynosić, w zależności od wysokości dochodu danej osoby, odpowiednio: od 5 proc. do 10 proc., od 11 proc. do 15 proc. oraz od 16 proc. do 20 proc. dochodu. Czy rada właściwie ustaliła te zasady?

Tak ustalone zasady odpłatności za pobyt w mieszkaniu treningowym są niewłaściwe, gdyż pozwalałyby uznaniowo określać wysokość opłaty. Takie postanowienia w uchwale mogą być więc zakwestionowane jako nieprawidłowe przez organ nadzoru (wojewodę). Przykładowo ustalanie odpłatności w bardzo podobny sposób zakwestionowano w rozstrzygnięciu nadzorczym wojewody świętokrzyskiego z 24 stycznia 2024 r. (nr PNK.I.4130.20.2024). Wojewoda stwierdził, że ten sposób określenia zasad ponoszenia odpłatności za pobyt oznacza, że organ, wydając decyzję o określeniu tej opłatności na podstawie art. 97 ust. 1 ustawy z 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (dalej: u.p.s.), będzie „dysponował uznaniem administracyjnym w kwestii określenia wysokości opłaty, miarkując jej wysokość w ramach przedziałów procentowych określonych w uchwale”. Tymczasem – jak zauważył organ nadzoru – taki sposób uregulowania odpłatności za pobyt w mieszkaniu chronionym stoi w sprzeczności z art. 97 ust. 1 u.p.s. Bo zgodnie z tym przepisem opłatę za pobyt w ośrodkach wsparcia i mieszkaniach chronionych ustala podmiot kierujący w uzgodnieniu z osobą kierowaną, uwzględniając przyznany zakres usług. Ponadto przepisy stanowią wprost, że osoby nie ponoszą opłat, jeżeli dochód osoby samotnie gospodarującej lub dochód na osobę w rodzinie nie przekracza kwoty kryterium dochodowego.

Natomiast Naczelny Sąd Administracyjny w wyrokach z 24 kwietnia 2020 r. (sygn. akt: I OSK 791/19) oraz 30 października 2020 r. (sygn. akt I OSK 1307/20) podkreślił, że art. 97 ust. 1 u.p.s. nie zawiera żadnej kompetencji do miarkowania opłaty, nie przyznaje też wydającemu decyzję uprawnienia do działania w ramach uznania administracyjnego, a ponadto przy ustalaniu odpłatności nie przewiduje też uwzględniania sytuacji osobistej osoby kierowanej do ośrodka wsparcia. Jedynym kryterium wskazanym w przepisie jest przyznany zakres usług. Zdaniem NSA związek funkcjonalny art. 97 ust. 5 u.p.s. z ust. 1 tego samego artykułu nakazuje, aby organ jednostki samorządu terytorialnego, stanowiąc na podstawie art. 97 ust. 5 u.p.s. szczegółowe zasady ponoszenia odpłatności za pobyt w ośrodkach wsparcia i mieszkaniach chronionych (obecnie mieszkaniach treningowych lub wspomaganych), brał pod uwagę istotę art. 97 ust. 1 u.p.s. Skoro prawodawca nie wprowadza uznania administracyjnego po stronie organu wydającego decyzję o opłacie, o której mowa w art. 97 ust. 1 ustawy, to owe uznanie nie może być wykreowane na podstawie norm prawa miejscowego (tj. uchwały rady powiatu). NSA podkreślił, że skoro decyzja wydawana na podstawie art. 97 ust. 1 u.p.s. w zakresie wysokości opłaty ma mieć charakter związany, to określenie stawek opłaty w uchwale wydanej w trybie art. 97 ust. 5 u.p.s. nie może powodować „przekształcenia” tej decyzji w decyzję o charakterze uznaniowym. ©℗