Koniec obowiązku sporządzania informacji o przebiegu wykonania budżetu. Zadowoleni i kontrolowani, i kontrolujący

Już w bieżącym roku jednostki samorządu terytorialnego nie będą musiały sporządzać informacji o przebiegu wykonania budżetu za I półrocze. Ustawodawca wyszedł naprzeciw postulatom zarówno samorządów, jak i regionalnych izb obrachunkowych, weryfikujących ich działalność finansową.

Chodzi o zmiany, jakie ustawa z 26 stycznia 2023 r. o zmianie ustaw w celu likwidowania zbędnych barier administracyjnych i prawnych wprowadziła w ustawie o regionalnych izbach obrachunkowych oraz w ustawie o finansach publicznych.

Wykreślone przepisy

W ustawie o finansach publicznych uchylono art. 266, który brzmiał: „Zarząd jednostki samorządu terytorialnego przedstawia organowi stanowiącemu jednostki samorządu terytorialnego i regionalnej izbie obrachunkowej, w terminie do dnia 31 sierpnia:

1) informację o przebiegu wykonania budżetu jednostki samorządu terytorialnego za pierwsze półrocze;

2) informację o kształtowaniu się wieloletniej prognozy finansowej, w tym o przebiegu realizacji przedsięwzięć, o których mowa w art. 226 ust. 3;

3) informację, o której mowa w art. 265 pkt 1.

2. Zakres i formę informacji, o których mowa w ust. 1, określa organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego”.

Z kolei w ustawie o regionalnych izbach obrachunkowych wprowadzono dwie modyfikacje:

• uchylono art. 13 pkt 4, który stanowił, że do zadań izby należy „wydawanie opinii o przedkładanych przez zarządy powiatów i województw oraz przez wójtów (burmistrzów, prezydentów miast) informacjach o przebiegu wykonania budżetu za pierwsze półrocze”;
• zmieniono brzmienie art. 20 ust. 2, który zyskał treść: „Odwołanie od opinii wydanej przez skład orzekający w sprawach określonych w art. 13 pkt 3 i 5 rozpatrywane jest przez kolegium izby, nie później niż w terminie 14 dni od daty jego wniesienia”.

Mniej zadań

Z powyższego wynika w sposób jednoznaczny, że zlikwidowany został obowiązek sporządzenia przez JST informacji o przebiegu wykonania budżetu za I półrocze danego roku. W dużym uproszczeniu można więc stwierdzić, że korzyści z powyższego tytułu będą zarówno dla samych samorządów, jak i dla regionalnych izb obrachunkowych. To zresztą podkreślono w uzasadnieniu do projektu ustawy. Wskazano, że celem zmiany jest uchylenie zbędnego obowiązku ciążącego na organach wykonawczych JST, polegającego na konieczności sporządzania i przedstawiania tych informacji organowi stanowiącemu JST i RIO. Jak zaznaczono, konieczność ich sporządzania istotnie obciąża pracowników urzędów obsługujących JST, podczas gdy pozyskanie tych informacji nie służy żadnym istotnym celom. Ponadto podano, że uchylenie przedmiotowego obowiązku zmniejszy koszty funkcjonowania JST i w niewielkim zakresie zwiększy ich autonomię poprzez brak konieczności przedkładania powyższych informacji RIO.

Z kolei w odniesieniu do RIO podkreślono, że zmniejszenie zakresu ciążących na nich zadań przyczyni się do zmniejszenia kosztów funkcjonowania i pozwoli wykorzystać ich potencjał do realizacji istotniejszych z punktu widzenia finansów samorządowych zadań.

Powyższe spostrzeżenia są całkowicie uzasadnione, warto bowiem mieć na względzie, że przygotowanie informacji z wykonania budżetu ‒ nawet za okres półroczny ‒ generuje potrzebę zaangażowania wielu pracowników jednostki, a wytwarzane dokumenty nierzadko osiągają objętość wielu setek stron. Powyższe motywy wskazywane w uzasadnieniu projektu potwierdzają realne postulaty zgłaszane wcześniej zarówno przez JST, jak i RIO.

Pod presją rocznej weryfikacji

Uchylenie wspomnianych przepisów nie powinno wpłynąć negatywnie na postrzeganie ryzyka prowadzenia gospodarki finansowej w kontekście weryfikacji prowadzonej przez organ stanowiący danej JST i przez RIO. Samorządy muszą pamiętać, że kontrola będzie dokonana, choć w ujęciu rocznym. Wspomniane przepisy nie zmieniają nic w sprawozdaniach rocznych z wykonania budżetu JST. Nadal więc będą obowiązywać m.in. mechanizmy prawne określone w art. 267 ustawy o finansach publicznych, gdzie m.in. postanowiono:

„1. Zarząd jednostki samorządu terytorialnego przedstawia, w terminie do dnia 31 marca roku następującego po roku budżetowym, organowi stanowiącemu jednostki samorządu terytorialnego:

1) sprawozdanie roczne z wykonania budżetu tej jednostki, zawierające zestawienie dochodów i wydatków wynikające z zamknięć rachunków budżetu jednostki samorządu terytorialnego, w szczegółowości nie mniejszej niż w uchwale bud żetowej;

2) sprawozdania, o których mowa w art. 265 pkt 2 [sprawozdania roczne z wykonania planu finansowego jednostki – red.];

3) informację o stanie mienia jednostki samorządu terytorialnego, zawierającą:

a) dane dotyczące przysługujących jednostce samorządu terytorialnego praw własności,

b) dane dotyczące:

‒ innych niż własność praw majątkowych, w tym w szczególności o ograniczonych prawach rzeczowych, użytkowaniu wieczystym, wierzytelnościach, udziałach w spółkach, akcjach,

‒ posiadania,

c) dane o zmianach w stanie mienia komunalnego, w zakresie określonym w lit. a i b, od dnia złożenia poprzedniej informacji,

d) dane o dochodach uzyskanych z tytułu wykonywania prawa własności i innych praw majątkowych oraz z wykonywania posiadania,

e) inne dane i informacje o zdarzeniach mających wpływ na stan mienia jednostki samorządu terytorialnego.

2. Sprawozdanie, o którym mowa w ust. 1 pkt 1, obejmuje również wykaz jednostek budżetowych, o których mowa w art. 223.

3. Sprawozdanie, o którym mowa w ust. 1 pkt 1, zarząd jednostki samorządu terytorialnego przedstawia regionalnej izbie obrachunkowej, w terminie do dnia 31 marca roku następującego po roku budżetowym”.

Warto dodać, że – ze względu funkcjonalnego – dane zawierane w sprawozdaniu za I półrocze były w istocie powielane w sprawozdaniu rocznym za dany rok. W konsekwencji w przyszłości również będzie podobnie: wiedza w zakresie danych za I półrocze i tak będzie prezentowana RIO w ramach sprawozdań rocznych składanych przez zarządy JST. W tych okolicznościach nie było racjonalnych przesłanek, aby nadal utrzymywać obowiązek sprawozdawczy dotyczący I półrocza.

Procedura absolutorium

Nie należy mieć obaw, że wzrośnie ryzyko naruszeń w gospodarce finansowej. Istniejące mechanizmy weryfikujące działalność organów wykonawczych JST są bowiem wystarczające, czego najlepszym przykładem jest procedura absolutoryjna określona przepisami ustawy o finansach publicznych. Warto wspomnieć choćby o art. 271 tej ustawy, gdzie w ust. 1 postanowiono, że „nie później niż dnia 30 czerwca roku następującego po roku budżetowym, organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego podejmuje uchwałę w sprawie absolutorium dla zarządu po zapoznaniu się z:

1) sprawozdaniem z wykonania budżetu jednostki samorządu terytorialnego;

2) sprawozdaniem finansowym;

3) sprawozdaniem z badania sprawozdania finansowego, o którym mowa w art. 268;

4) opinią regionalnej izby obrachunkowej, o której mowa w art. 270 ust. 2;

5) informacją o stanie mienia jednostki samorządu terytorialnego;

6) stanowiskiem komisji rewizyjnej”.

Zgodnie zaś z art. 271 ust. 2 organ stanowiący JST może żądać przedłożenia przez zarząd JST dodatkowych wyjaśnień odnoszących się do dokumentów, o których mowa w art. 271 ust. 1 pkt 1 i 2. ©℗