Gmina nie przekaże policji pojazdu jako darowizny

Czy gmina może kupić, a następnie przekazać w drodze darowizny rzeczowej pojazd na rzecz komendy powiatowej policji?

Gmina nie ma możliwości przekazania wsparcia rzeczowego (darowizny) na rzecz jednostki policji. Nie pozwalają na to obowiązujące przepisy, o czym niedawno przypomniała jednej z gmin Regionalna Izba Obrachunkowa w Bydgoszczy w piśmie z 19 kwietnia 2023 r. (znak RIO-NR.K.-432-10/2023; www.bip.bydgoszcz.rio.gov.pl).

Bez żadnego ekwiwalentu

Instytucja darowizny została uregulowana w art. 888 kodeksu cywilnego, w którym postanowiono, że „przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku”. W orzecznictwie sądowym akcentuje się, że tego rodzaju czynność prawna jest dokonywana wyłącznie po to, by nastąpiło przysporzenie majątkowe na rzecz innej osoby bez żadnego ekwiwalentu (causa donandi). Jak zauważył Sąd Najwyższy w wyroku z 7 października 2020 r., sygn. akt V CSK 603/18: „W umowie darowizny causa przysporzenia jest nie tylko przesłanką ważności czynności prawnej, ale musi być objęta treścią czynności prawnej, gdyż inaczej czynność nie dochodzi do skutku. Jest to więc czynność kauzalna materialnie (zależność przysporzenia od causa) i formalnie (ujawnienie causa w treści czynności prawnej). Ma to zasadnicze znaczenie dla rozkładu ciężaru dowodu i ten, kto wywodzi skutki prawne z takiej czynności prawnej, jest obowiązany do udowodnienia zarówno istnienia, jak i prawidłowości causa”.

Nie zawsze dozwolona

Wymaga jednak podkreślenia, że nie zawsze umowa darowizny może mieć zastosowanie, co w szczególności dotyczy jednostek samorządu terytorialnego. Z formalnego punktu widzenia jednostki te mogą być stronami tych umów, lecz nie w każdym stanie faktycznym. Za taki wyjątkowy przypadek należy potraktować relację prawną zachodzącą pomiędzy gminą a jednostką policji. Kluczowe znaczenie mają tu przepisy zawarte w ustawie o policji (dalej: u.p.), szczególnie te dotyczące zasad finansowania tej formacji. I tak, w art. 13 ust. 3 u.p. postanowiono, że „jednostki samorządu terytorialnego, państwowe jednostki organizacyjne, stowarzyszenia, fundacje, banki oraz instytucje ubezpieczeniowe mogą uczestniczyć w pokrywaniu wydatków inwestycyjnych, modernizacyjnych lub remontowych oraz kosztów utrzymania i funkcjonowania jednostek organizacyjnych Policji, a także zakupu niezbędnych dla ich potrzeb towarów i usług”. W ust. 4f podano zaś, że środki z Funduszu Wsparcia Policji, o którym mowa jest w ust. 4c, są przeznaczone na:

1) pokrywanie wydatków inwestycyjnych, modernizacyjnych lub remontowych oraz kosztów utrzymania i funkcjonowania jednostek organizacyjnych policji, a także zakup niezbędnych na ich potrzeby towarów i usług;

2) rekompensatę pieniężną dla policjantów za czas służby przekraczający normę określoną w art. 33 ust. 2;

3) nagrody dla policjantów za osiągnięcia w służbie.

W tym miejscu należy jednak zaznaczyć, że w ust. 4a podano, że rada powiatu lub rada gminy może przekazać, na warunkach określonych w porozumieniu zawartym między organem wykonawczym powiatu lub gminy a właściwym komendantem powiatowym (miejskim) policji, środki finansowe stanowiące dochody własne powiatu lub gminy, dla policji z przeznaczeniem na dwojakiego rodzaju świadczenia dla policjantów właściwych miejscowo komend powiatowych (miejskich) i komisariatów, którzy realizują zadania z zakresu służby prewencyjnej; mianowicie chodzi o:

1) rekompensatę pieniężną za czas służby przekraczający normę określoną w art. 33 ust. 2,

2) nagrodę za osiągnięcia w służbie,

Z kolei z ust. 4e wynika, że środki finansowe uzyskane przez policję w trybie i na warunkach określonych w ust. 3 i 4a na podstawie umów i porozumień zawartych przez:

1) komendanta głównego policji – są przychodami funduszu centralnego;

2) komendantów odpowiednio wojewódzkich lub komendanta stołecznego policji albo podległych im komendantów powiatowych (miejskich, rejonowych) policji – są przychodami wojewódzkich funduszy;

3) komendanta Wyższej Szkoły Policji oraz komendantów szkół policyjnych – są przychodami funduszu szkół policji.

Trzeba intepretować ściśle

We wspomnianym piśmie Regionalna Izba Obrachunkowa w Bydgoszczy podkreśliła, że przepisy należy interpretować ściśle. A zatem z powyższych przepisów wynika prawna niedopuszczalność przekazywania przez jednostkę samorządową wsparcia rzeczowego (darowizny) dla jednostki policji, bo „zestawienie powyższych przepisów wskazuje, że powyższe rozwiązania ustawowe są przepisami szczególnymi w stosunku do innych przepisów regulujących kwestie przekazywania środków finansowych i rzeczowych z jednostek samorządu terytorialnego. Regionalna Izba Obrachunkowa w Bydgoszczy przychyla się tym samym do stanowiska większości izb obrachunkowych, biorąc pod uwagę również brak jednolitego orzecznictwa sądowego, że obecna regulacja art. 13 ustawy o Policji nie pozwala na przekazywanie konkretnej jednostce Policji bezpośrednio wsparcia rzeczowego. Poza wyjątkami określonymi w art. 13 ust. 4a i 4f ustawy, wszelka pomoc może być kierowana wyłącznie poprzez Fundusz Wsparcia Policji”.

W piśmie RIA w Bydgoszczy uznano, że przepisy ustawy o policji są przepisami szczególnymi względem innych regulujących przekazywanie środków finansowych i rzeczowych. Stąd stanowisko to jest co prawda formalistyczne, aczkolwiek znajduje pewne podstawy systemowe. W tym zakresie można bowiem wskazać na art. 3531 k.c., gdzie postanowiono, że „strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego”. Ta regulacja uniemożliwia więc całkowitą swobodę w kształtowaniu umów. W szczególności zastrzeżenie to należy uwzględniać w kontekście innych przepisów (ustaw). Taką ustawą będzie wspomniana ustawa o policji.

Podsumowując, jeśli jednostka samorządu terytorialnego chciałaby pomóc w doposażeniu policji w auta, dopuszczalną formą przekazania takiej pomocy pozostaje przekazanie środków finansowych na rzecz Funduszu Wsparcia Policji. ©℗