Dochody z opłat alkoholowych nie wspomogą strażaków

Wójt postanowił zakupić sprzęt wykorzystywany w akcjach ratowniczych przez ochotniczą straż pożarną. Środki na ten cel pochodzą z nadwyżki z opłat za zezwolenia na sprzedaż alkoholu. Ku naszemu zdziwieniu wójt otrzymał wezwanie od rzecznika dyscypliny finansów publicznych mówiące o naruszeniu przepisów. Czy rzeczywiście grozi mu odpowiedzialność?

Podstawy prawne do finansowania z budżetu samorządowego wydatków związanych z funkcjonowaniem OSP można znaleźć w art. 10 ust. 1 ustawy o ochotniczych strażach pożarnych. Wśród potencjalnych wydatków wymieniono m.in. pojazdy czy sprzęt specjalistyczny. Z kolei o tym, na co mogą być przeznaczone wpływy pochodzące z opłat za wydawane zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych przesądzono w art. 182 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (dalej: u.w.t.p.a.).

Zgodnie z art. 182 u.w.t.p.a. dochody z opłat za zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych „będą wykorzystywane na realizację:

1) gminnych programów profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych oraz przeciwdziałania narkomanii, o których mowa w art. 41 ust. 2 u.w.t.p.a.;

2) zadań realizowanych przez placówkę wsparcia dziennego, o której mowa w art. 9 pkt 2 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, w ramach gminnego programu profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych oraz przeciwdziałania narkomanii, o którym mowa w art. 41 ust. 2 u.w.t.p.a.

– i nie mogą być przeznaczone na inne cele”.

Środki pochodzące z opłat za zezwolenia na sprzedaż alkoholu nie mogą być zatem wydatkowane przez gminę w sposób dowolny, jest to bowiem ograniczone zakresem zadań ustawowych i postanowieniami gminnego programu profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych. Potwierdzono to m.in. w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie z 16 lutego 2016 r. (sygn. akt III SA/Lu 914/15). Wskazano w nim m.in., że wynikający z art. 182 u.w.t.p.a. katalog zadań gminy ma charakter zbioru otwartego. Oznacza to możliwość realizacji także innych zadań niż te, które wprost zostały wskazane enumeratywnie w art. 41 ust. 2, jeśli są związane z profilaktyką i rozwiązywaniem problemów alkoholowych oraz służą integracji społecznej osób uzależnionych od alkoholu. Konkretyzacja tych zadań następuje w formie gminnego programu profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych, co oznacza, że rada gminy, uchwalając program, dostosowuje jego treść do zdiagnozowanych aktualnych potrzeb lokalnego społeczeństwa w taki sposób, aby jak najskuteczniej przeciwdziałać niepożądanym zjawiskom.

Jeżeli wójt zadecydował o dokonaniu wydatku budżetowego na straż z wykorzystaniem środków z opłat za zezwolenia na alkohol, to naruszył przepisy u.w.t.p.a., a dodatkowo zasadę z art. 44 ust. 2 ustawy o finansach publicznych. Zgodnie z tym przepisem jednostki sektora finansów publicznych dokonują wydatków zgodnie z przepisami dotyczącymi poszczególnych rodzajów wydatków. Natomiast naruszenie tej zasady może wiązać się z odpowiedzialnością w trybie ustawy o dyscyplinie finansów publicznych – w art. 11 ust. 1 tego aktu prawnego postanowiono, że naruszeniem tej dyscypliny jest dokonanie wydatku ze środków publicznych bez upoważnienia określonego ustawą budżetową, uchwałą budżetową lub planem finansowym albo z przekroczeniem zakresu tego upoważnienia lub z naruszeniem przepisów dotyczących dokonywania poszczególnych rodzajów wydatków. W tym miejscu warto przytoczyć stanowisko zawarte w orzeczeniu Głównej Komisji Orzekającej w Sprawach o Naruszenie Dyscypliny Finansów Publicznych z 4 lipca 2019 r. (sygn. akt BDF1.4800.42.2019), w którym zaakcentowano, że możliwość dokonania wydatków ze środków publicznych musi wynikać z istnienia zawartej w przepisach prawa materialnego podstawy prawnej do dokonania konkretnego wydatku.

Reasumując: w sytuacji opisanej w pytaniu istnieje prawdopodobieństwo poniesienia przez wójta gminy odpowiedzialności w trybie dyscypliny finansów publicznych. Włodarz bowiem wydał wiążącą decyzję w sprawie zakupu sprzętu dla OSP ze środków pochodzących z opłat za zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych. ©℗