Nie ma podstaw do pokrywania wskazanych wydatków z budżetu samorządowego. Wydatki te nie wpisują się ani w zadania własne gminy, ani nie służą zaspokojeniu zbiorowych potrzeb wspólnoty samorządowej. I choć art. 60 ust. 1 oraz ust. 2 pkt 3 ustawy o samorządzie gminnym (dalej: u.s.g.) wskazuje, że za prawidłową gospodarkę finansową gminy odpowiada wójt, któremu przysługuje wyłączne prawo dokonywania wydatków budżetowych, nie oznacza to jednak, że może on swobodnie dokonywać owych wydatków.
Nadrzędny wymóg
Podstawowym wyznacznikiem legalności w tym zakresie powinno być to, czy wydatek wpisuje się w katalog zadań własnych gminy i czy służy zaspokojeniu zbiorowych potrzeb wspólnoty. Zadania te zostały dookreślone w art. 7 u.s.g. W szczególności obejmują one sprawy:
1) ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej;
2) gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego;
3) wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz;
3a) działalności w zakresie telekomunikacji;
4) lokalnego transportu zbiorowego;
5) ochrony zdrowia;
6) pomocy społecznej, w tym ośrodków i zakładów opiekuńczych;
6a) wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej;
7) gminnego budownictwa mieszkaniowego;
czy inne enumeratywnie wymienione w ww. przepisie.
Z analizy tych zapisów trudno wnioskować, aby podane w zapytaniu wydatki mogły zostać ponoszone z budżetu samorządowego.
Celowo i oszczędnie
Za trafnością tej koncepcji przemawia również art. 44 ust. 1 oraz 2, ust. 3 pkt 1 ustawy o finansach publicznych, który wskazuje, że jednostki sektora finansów publicznych dokonują wydatków zgodnie z przepisami dotyczącymi poszczególnych rodzajów wydatków. Ponadto wydatki publiczne powinny być dokonywane w sposób celowy i oszczędny, z zachowaniem zasad uzyskiwania najlepszych efektów z danych nakładów.
Znaczenie mają także art. 216 ust. 2 oraz art. 254 pkt 3 wspomnianej ustawy. Pierwszy z przepisów jest niejako wyznacznikiem legalności wydatku pod względem merytorycznej zasadności. Ustawodawca określa w nim przeznaczenie wydatków na różne zadania, w tym:
  • zadania własne JST oraz z zakresu administracji rządowej, a także inne zadania zlecone samorządom ustawami,
  • zadania przejęte przez JST do realizacji w drodze umowy lub porozumienia,
  • zadania realizowane wspólnie z innymi gminami czy pomoc rzeczową lub finansową dla innych jednostek samorządu, określoną odrębną uchwałą przez organ stanowiący.
Z kolei art. 254 pkt 3 ustawy o finansach publicznych jest wyznacznikiem wydatku pod względem formalnym, a zgodnie z nim w toku wykonywania budżetu gminę obowiązują konkretne zasady gospodarki finansowej, tj. dokonywanie wydatków następuje w granicach kwot określonych w planie finansowym – z uwzględnieniem prawidłowo dokonanych przeniesień i zgodnie z planowanym przeznaczeniem – w sposób celowy i oszczędny, a także z zachowaniem zasady uzyskiwania najlepszych efektów z danych nakładów.
Tak więc ani przepisy ustawy o samorządzie gminnym, ani ustawy o finansach publicznych nie dają podstaw do dokonywania wspomnianych w zapytaniu wydatków. Nie można bowiem przyjąć, że wydatki te stanowią którekolwiek z zadań własnych gminy czy też służą zaspokojeniu zbiorowych potrzeb wspólnoty. Wydatki te raczej służą zaspokojeniu wąskiej grupy odbiorców, co z założenia przeczy ww. wymogowi.
Co na to RIO
Zbliżona problematyka była przedmiotem oceny prawnej w piśmie Regionalnej Izby Obrachunkowej w Olsztynie z 28 listopada 2018 r. (RIO.III.072.119/2018). Stwierdzono w nim, że wydatkowanie z budżetu gminy środków na zakup wieńców w związku z pogrzebem radnego czy członków jego rodziny nie jest związane z realizacją zadań publicznych gminy. W konsekwencji, zdaniem regionalnej izby obrachunkowej, gmina nie powinna dokonywać takich wydatków ze środków publicznych. Końcowo warto dodać, że dokonywanie wydatków bez podstawy prawnej może nawet skutkować odpowiedzialnością z tytułu naruszenia dyscypliny finansów publicznych. ©℗
Podstawa prawna
art. 7, art. 60 ust. 1 oraz ust. 2 pkt 3 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2022 poz. 559; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 583)
art. 44 ust 1 oraz 2, ust. 3 pkt 1, art. 216 ust. 2 oraz art. 254 pkt 3 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 305; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 655)