Rząd dosypie samorządom pieniędzy i poluzuje przepisy dotyczące ich finansów - tak wynika z projektu kolejnej nowelizacji rządowej Tarczy Antykryzysowej, do której udało nam się dotrzeć. Tym razem głównymi beneficjentami pomocy będą jednostki samorządu terytorialnego, które również walczą z koronawirusem i którym grożą wielomiliardowe straty z tym związane.

Szykowana nowelizacja to m.in. efekt wielu tygodni próśb i nacisków ze strony lokalnych władz o to, by rządowe programy pomocowe objęły także je same. Jak widać, apele te poskutkowały. - Lokalne władze obawiają się, że ubytek dochodów własnych jednostek samorządu terytorialnego (JST) może wynieść aż 10 proc., co oznaczałoby skurczenie się budżetów aż o 13,5 mld zł w skali kraju. W związku z tym należy podjąć działania, mające na celu wsparcie budżetów jednostek samorządu w wielu aspektach - od stworzenia narzędzi umożliwiających bezpośrednie wsparcie finansowe z budżetu centralnego, przez rozluźnienie rygorów fiskalnych, po pozyskanie dodatkowych dochodów lub wygenerowanie oszczędności - wskazują projektodawcy.

Najważniejsze zmiany dotyczą poluzowania regulacji związanych z gospodarką finansową samorządów. Projekt wprowadza np. możliwość “nierównowagi strony bieżącej budżetu JST dodatkowo o wartość planowanego ubytku w dochodach będącego skutkiem wystąpienia COVID-19”. W podobny sposób złagodzona ma być reguła fiskalna ograniczająca zadłużenie JST. Mówiąc inaczej - samorządy będą mogły wydać dodatkowe pieniądze i zaciągnąć nowe zobowiązania, które nie pogorszą ich wyników finansowych - ale pod warunkiem, że to operacje finansowe związane z przeciwdziałaniem COVID-19.

Ze względu na konieczność zachowania bezpieczeństwa finansowego jednostki samorządu terytorialnego wprowadzono w dodatkowy mechanizm zabezpieczający finanse JST w postaci jednorocznego limitu długu samorządowego na poziomie 80 proc. dochodów jednostki samorządu terytorialnego (limit dotyczy tylko roku 2020). Dla porównania, kiedyś obowiązywała zasada, że samorząd nie może zaciągnąć więcej długów niż 60 proc. jego dochodów.

Uelastycznione zostaną też zasady wydawania pieniędzy, które władze lokalne pozyskują z tzw. “korkowego”, czyli pieniędzy pozyskiwanych z koncesji na sprzedaż alkoholu. Co do zasady, wydawane są na inicjatywy związane z przeciwdziałaniem alkoholizmowi i narkomanii. Projekt nowej Tarczy przesądza, że środki te będzie można wydać na działania “związane z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 oraz wywołanych nim sytuacji kryzysowych”. O sześć miesięcy wydłużone mają być też zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych, których ważność upływa w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii, pod warunkiem wniesienia proporcjonalnej opłaty za wydanie zezwolenia.

Projekt wprowadza też mechanizmy pomocowe ze strony państwa. Chodzi np. o możliwość zwiększenia rezerwy subwencji przekazywanej władzom lokalnym z budżetu centralnego. Z kolei raty poszczególnych części subwencji (oświatowej, wyrównawczej, równoważącej i regionalnej) w 2020 roku będą mogły być wypłacane wcześniej niż zwykle. Nie wiadomo jeszcze, o jakich kwotach mowa, projekt daje przede wszystkim możliwość dodatkowego wsparcia samorządów.

Samorządy domagały się również zawieszenia na trzy lata janosikowego, czyli danin, jakie zamożniejsze jednostki wpłacają na rzecz biedniejszych. Rząd proponuje łagodniejsze rozwiązanie, tj. wprowadzenie “możliwości przesunięcia na kolejne miesiące wpłat do budżetu państwa dokonywanych przez jednostki o ponadprzeciętnych dochodach podatkowych”. Raty wpłat, przypadające w maju i czerwcu 2020 r., płatnicy będą mogli uiścić w drugim półroczu 2020 roku.

Kilkaset milionów złotych otrzymają powiaty. Ma to być efekt zwiększenia ich dochodów z tytułu gospodarowania nieruchomościami Skarbu Państwa z 25 proc. do 50 proc. wpływów w okresie od 1 kwietnia do 31 grudnia 2020 roku. Spowoduje spadek dochodów Skarbu Państwa o ok. 380 mln zł i wzrost dochodów JST o tę kwotę.
Pozostałe, istotne zmiany wynikające z projektu to:

- wydłużenie o rok (do końca 2021 r.) terminu na osiągnięcie minimalnej liczby punktów ładowania i tankowania CNG (czyli nowelizacja ustawy o elektromobilności i paliwach alternatywnych);

- umożliwienie kontynuowania przygotowania inwestycji infrastrukturalnych, w tym budowlanych poprzez cyfryzację procedur planistycznych oraz „odwieszenie” niektórych terminów w postępowaniach środowiskowych, wodnoprawnych, a także związanych przygotowaniem i realizacją inwestycji w zakresie linii kolejowych dróg publicznych, gospodarki wodnej, budowli przeciwpowodziowych i lotnisk publicznych;

- wprowadzenie możliwości jednostronnej, czasowej zmiany zadań dotychczas wykonywanych przez pracownika przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta, w tym prezydenta miasta na prawach powiatu;

- wsparcie dla kredytobiorców spłacających kredyty na podstawie ustawy z dnia 30 listopada 1995 r. o pomocy państwa w spłacie niektórych kredytów mieszkaniowych oraz osób uprawnionych do otrzymania dodatku mieszkaniowego poprzez wprowadzenie możliwości przyznania go z mocą wsteczną, w przypadku złożenia wniosku w terminie 30 dni od dnia zakończenia obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii.

Jak wynika z naszych informacji, projekt ustawy czeka na wpisanie do wykazu prac legislacyjnych Rady Ministrów.