Subskrybuj nas na Youtube
Specjalny zespół w resorcie finansów przygotowuje wytyczne dla celników, jak stosować nowe przepisy dotyczące ochrony praw własności intelektualnej - mówi Piotr Pogorzelski, zastępca dyrektora departamentu polityki celnej w Ministerstwie Finansów.
Od początku 2014 r. celnicy mogą niszczyć bez wyroku sądu niektóre małe paczki przesyłane między UE a krajami trzecimi. Chodzi o przesyłki z towarami, co do których istnieje podejrzenie, że są podrobione lub pirackie. Wcześniej nie mogli tego robić?
Mogli. Obowiązujące wcześniej przepisy dopuszczały stosowanie tego rodzaju procedury, zwanej uproszczoną, w określonych przypadkach do wszystkich towarów, bez względu na rodzaj transportu (np. lotniczy, drogowy, pocztowy) oraz ilość towaru – ale nie było to postępowanie obligatoryjne. Czy ten tryb postępowania był stosowany, zależało od tego, komu przysługiwały prawa własności intelektualnej, i importera. Jeżeli zawarta została pomiędzy tymi stronami postępowania ugoda w sprawie zniszczenia towaru, to dochodziło do tego w trybie bardzo szybkim, bez konieczności kierowania sprawy na drogę sądową. Polscy celnicy sporadycznie korzystali z tej procedury. Od 1 stycznia 2014 r. nowe rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 608/2013 z 12 czerwca 2013 r. wprowadziło obowiązek zadeklarowania przez właściciela praw własności intelektualnej decyzji co do takiego trybu postępowania w odniesieniu do wszystkich naruszeń praw własności intelektualnej w przypadku małych paczek. Uproszczoną procedurę trzeba stosować do wszystkich zatrzymanych tego typu przesyłek, gdy posiadacz towarów (z reguły adresat) lub zgłaszający je do odprawy (np. nadawca czy w niektórych przypadkach firma kurierska) zgodzą się na ich zniszczenie (co do zasady celnicy kontaktują się z właścicielem towarów, ale gdy nie mają jego danych – ze zgłaszającym). Jeżeli zostanie wyrażony sprzeciw, wówczas organy celne powiadomią podmiot, którego prawa własności intelektualnej mogły zostać naruszone. Będzie on mógł wszcząć postępowanie przed sądem, aby ustalić, czy rzeczywiście do tego doszło.
Przepisy mówią, co to jest mała przesyłka?
Tak, jej definicja znajduje się w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 608/2013. Chodzi tu o przesyłki pocztowe lub kurierskie o wadze poniżej 2 kg brutto lub zawierające nie więcej niż 3 sztuki towarów klasyfikowanych do tego samego kodu taryfy celnej. Z analizy statystyki zatrzymań dokonanych przez Służbę Celną wynika, że coraz częściej dochodzi do wykrycia tego rodzaju przesyłek zawierających różnorodne towary, w tym również niebezpieczne dla zdrowia i życia, np. podrabiane farmaceutyki.
Rozszerzony został katalog praw podlegających ochronie. Jakie nowe kategorie wprowadzono do niego i dlaczego?
Procedurę zniszczenia można stosować również wobec towarów wytworzonych z naruszeniem praw do wzoru użytkowego, nazwy handlowej i topografii układów scalonych. Dobrym przykładem są tu telefony komórkowe i akcesoria do nich. Ta kategoria towarów była zatrzymywana głównie z uwagi na naruszenie znaku towarowego, sporadycznie patentu lub wzoru przemysłowego. Nowe przepisy umożliwiają dokonywanie zatrzymań również w przypadku, gdy organ celny ma podejrzenie o naruszeniu praw do wzoru użytkowego, topografii układów scalonych bądź nazwy handlowej.
Rozszerzenie katalogu praw było konieczne ze względu na szybki rozwój takich dziedzin przemysłu jak elektronika. Z doświadczeń Służby Celnej wynika, że naruszenia tego rodzaju praw zdarzają się coraz częściej.
Jeżeli w przesyłce znajdą się towary, w odniesieniu do których zajdzie podejrzenie naruszenia prawa własności intelektualnej, to w ciągu jednego dnia roboczego (np. jeżeli towary zostaną zatrzymane w środę, to najpóźniej w czwartek do końca dnia) celnicy muszą wysłać do adresata lub nadawcy informację. Zainteresowani mają 10 dni od otrzymania powiadomienia na przedstawienie swojego stanowiska. Przesyłka zostanie zniszczona, jeżeli się na to zgodzą, ale też gdy celnicy nie dostaną odpowiedzi, co mogą uznać za domniemaną zgodę. Czy procedura ta wystarczająco chroni właścicieli towarów, czy nie będą mieli za mało czasu na ustosunkowanie się?
Zdaniem Służby Celnej określone dla tej procedury terminy są wystarczające dla jej efektywnego stosowania, zarówno przez właścicieli praw, jak i funkcjonariuszy celnych. Należy zauważyć, że tekst nowego rozporządzenia był konsultowany przez Komisję Europejską ze środowiskami gospodarczymi.
A co jeżeli zainteresowany nie odbierze powiadomienia?
Przykładowo w przypadku przesyłki pocztowej organ celny powiadamia o zawieszeniu zwolnienia/zatrzymania podmiot/osobę widniejącą w deklaracji celnej załączonej do przesyłki. Są to bowiem jedyne dane, którymi dysponuje w momencie podejrzenia naruszenia praw własności intelektualnej.
Wskazać należy, że przepisy prawa krajowego skutecznie regulują kwestie doręczania dokumentów urzędowych, nawet w sytuacjach, kiedy adresat unika ich odbioru. Istotą sprawy jest wyrażenie stanowiska wobec zniszczenia towarów zarówno przez posiadacza towaru, jak i właściciela praw własności intelektualnej. Ewentualne przeszkody w doręczaniu zawiadomień nie mogą doprowadzić do zniszczenia towarów wbrew woli zainteresowanych.
Organy celne dostaną wytyczne, jak postępować w takich sytuacjach?
Decyzją szefa Służby Celnej został powołany zespół ds. wdrożenia zmienionych przepisów w sprawie egzekwowania praw własności intelektualnej. Należą do niego m.in. osoby rozpatrujące wnioski o ochronę celną, składane przez właścicieli takich praw, oraz sprawujące kontrolę celną, w wyniku której zatrzymuje się towary, co do których istnieje podejrzenie o naruszenie tych praw. Członkowie zespołu, opierając się na swoim wieloletnim doświadczeniu, mają za zadanie opracować wytyczne dla funkcjonariuszy celnych oraz informacje dla właścicieli praw własności intelektualnej.
Jaka jest właściwie skala problemu z podróbkami? Ile paczek rocznie jest zatrzymywanych?
We wszystkich krajach członkowskich utrzymuje się wzrost zatrzymań towarów przesyłanych na obszar celny Wspólnoty za pośrednictwem poczty i firm kurierskich. Potwierdzają to dane Służby Celnej RP. I tak w 2011 roku na ogólną liczbę ponad 6,3 mln sztuk zatrzymanych towarów – ponad 1,5 mln (23,9 proc.) to te z małych paczek. Z kolei w 2012 r. proporcja ta wyniosła ok. 1,2 mln do ponad 4,5 mln, czyli te z niewielkich przesyłek stanowiły 26,6 proc. ogólnej liczby zatrzymanych towarów.
