Sąd Najwyższy w poszerzonym składzie odpowiedział na pytanie, czy art. 251 kodeksu pracy ma zastosowanie w przypadku, w którym kolejne umowy o pracę na czas określony były zawierane przed 1 maja 2004 r., a ostatnia z nich nawiązana została już po tej dacie. Przepis ten stanowi, że trzecia umowa na czas nieokreślony przekształca się w umowę stałą.

Podjęta została uchwała, z której wynika, że art. 251 k.p. nie ma zastosowania, w przypadku gdy kolejne umowy o pracę na czas określony były zawierane przed 1 maja 2004 r., a następna była zawarta już po wstąpieniu Polski do UE.
Sprawa, którą rozstrzygał SN, została zainicjowana przez stolarza, który na początku XXI w. pracował na podstawie wielu umów na czas określony. Pierwszy jego kontrakt została zawarty na okres od 1 marca 2000 r. do 31 marca 2002 r., kolejny na okres od 1 kwietnia 2002 r. do 31 grudnia 2006 r., a następna, trzecia umowa od 1 stycznia 2007 r. do 31 grudnia 2009 r.
Ta ostatnia umowa uległa rozwiązaniu z upływem okresu, na jaki została zawarta, i pracownik nie został zatrudniony przez pracodawcę. Po utracie pracy uznał, że trzecia umowa, która została z nim podpisana z mocy prawa na podstawie art. 251 k.p., powinna przekształcić się w umowę na czas nieokreślony. Domagał się w sądzie uznania, że od 1 stycznia 2007 r. był zatrudniony na podstawie umowy na czas nieokreślony, oraz żądał odszkodowania w wysokości ponad 13 tys. zł z tytułu niezgodnego z prawem wypowiedzenia kontraktu o pracę.
Sądy pierwszej i drugiej instancji oddaliły powództwo.
Sąd rejonowy uznał, że w sprawie nie miał zastosowania art. 251 par. 1 k.p. Przypomniał, że przepis ten został zawieszony od 29 listopada 2002 r. do czasu przystąpienia Polski do Unii Europejskiej. W okresie zawieszenia dopuszczalne było zawieranie dowolnej liczby umów na czas określony.
Z kolei rozpatrujący apelację sąd okręgowy przypomniał, że w art. 15 ustawy z 14 listopada 2003 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. nr 213, poz. 2081) ustawodawca określił sposób stosowania art. 251 do umów, które zostały nawiązane po 1 maja 2004 r. W efekcie stosuje się go w brzmieniu nadanym ustawą do umów o pracę zawartych lub zmienianych w sposób w nim określony od dnia uzyskania przez Rzeczpospolitą Polską członkostwa w UE. W ocenie sądu zawarcie umów przed dniem zawieszenia stosowania art. 251 k.p. nie wpływa na dopuszczalność zawarcia kolejnych umów po 1 maja 2004 r.

Wątpliwości zostały rozwiane

W kasacji pełnomocnik stolarza zarzucił naruszenie art. 251 par. 1 k.p. w związku z art. 15 ustawy z 14 listopada 2003 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych innych ustaw przez niewłaściwe zastosowanie wskutek błędnego przyjęcia, że art. 251 par. 1 k.p. ma zastosowanie jedynie wówczas, gdy wszystkie trzy umowy o pracę zawarte zostały po 1 maja 2004 r.
W składzie SN rozpatrującym kasację w niniejszej sprawie zrodziła się wątpliwość, czy rzeczywiście art. 15 ustawy z 14 listopada 2003 r. stanowi, że umowa o pracę na czas określony zawarta po dniu upływu terminu do wdrożenia dyrektywy 99/70 jest pierwszą umową, niezależnie od tego, ile było kolejnych umów o pracę na czas określony przed upływem terminu do wdrożenia tej dyrektywy. Taka interpretacja w rzeczywistości odracza skuteczne realizowanie celu, którym jest przeciwdziałanie nadużywaniu korzystania z kolejnych umów o pracę na czas określony. Umożliwia bowiem zawarcie jeszcze dwóch kolejnych umów na czas określony, w sytuacji gdy pracownik od dłuższego czasu jest zatrudniany na podstawie umów o pracę na czas określony.
W związku z tym SN w poszerzonym składzie rozstrzygnął wątpliwości składu orzekającego, do którego trafiła kasacja. Orzeczenie oznacza, że nie będzie fali pozwów pracowników w sytuacji podobnej co wspomnianego stolarza.
ORZECZNICTWO
Wyrok NSA z 26 lutego 2014 r., sygn. akt I PZP 4/13.