Dodatek stażowy 2020. Co się zmieni?

Jak jest obecnie?

Na wstępie trzeba podkreślić, że zgodnie z przepisami wysokość wynagrodzenia pracownika zatrudnionego w pełnym miesięcznym wymiarze czasu pracy nie może być niższa od wysokości minimalnego wynagrodzenia.

Kwestię płacy minimalnej i co się nią składa reguluje zaś wspomniana ustawa z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz. U. z 2018 r. poz. 2177).

Zgodnie jej z art. 6 ust. 4 do obliczenia wysokości wynagrodzenia pracownika przyjmuje się przysługujące pracownikowi składniki wynagrodzenia i inne świadczenia wynikające ze stosunku pracy, zaliczone według zasad statystyki zatrudnienia i wynagrodzeń określonych przez Główny Urząd Statystyczny do wynagrodzeń osobowych. Mówiąc prościej: do obliczania wynagrodzenia, które nie może być niższe niż płaca minimalna, bierze się pod uwagę nie tylko samo wynagrodzenie podstawowe (płacę zasadniczą), ale również m.in. premie czy różnego rodzaju dodatki (np. za pracę w warunkach szkodliwych; za pełnienie funkcji kierowniczych).

Ustawa przewiduje jednak pewne kategorie składników wynagrodzenia osobowego, których nie uwzględnia się przy obliczaniu płacy minimalnej. Należą do nich:

• nagroda jubileuszowa;
• odprawa pieniężnej przysługująca pracownikowi w związku z przejściem na emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy;
• wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych;
• dodatek do wynagrodzenia za pracę w porze nocnej.

Jakie to ma praktyczne skutki? Otóż po odjęciu ww. składników wynagrodzenia pracownik nie może zarabiać mniej niż płaca minimalna, która obecnie wynosi 2 250 zł (od 2020 r. zaś 2 600 zł). Niewątpliwie jest to zatem korzystne dla pracowników, którzy zarabiają w okolicach tej granicy, bowiem niektóre dodatki (jak np. za pracę w porze nocnej) nie będą wpływały na wysokość jego płacy zasadniczej.

No dobrze, ale jak powyższe uwagi mają się do dodatku stażowego? Otóż w świetle obecnych regulacji jest on jednym ze składników, którego wysokość ma wpływ na płace pracownika. Jest on bowiem brany pod uwagę do obliczenia wynagrodzenia minimalnego.

Warto w tym miejscu podkreślić charakter tego dodatku - ma on premiować pracownika za jego przywiązanie do pracodawcy (długi staż pracy), a jego wysokość zależy od osiągnięcia ustalonego terminu zatrudnienia.

Zaliczanie dodatku stażowego do płacy minimalnej może prowadzić w praktyce do niesprawiedliwych sytuacji. Może się bowiem zdarzyć, że w jednej firmie czy urzędzie doświadczony pracownik z wieloletnim stażem będzie miał niższe wynagrodzenie zasadnicze od osoby, która dopiero co została zatrudniona. I to wykonując jednakową pracę lub o jednakowej wartości. Jak to możliwe? Otóż przy założeniu, że obaj pracownicy zarabiają kwotę odpowiadającą stawce minimalnego wynagrodzenia za pracę (w 2019 r.: 2 250 zł, od 2020 r.: 2 600 zł), to pracownik doświadczony będzie miał do niej wliczony dodatek stażowy. Osoba zaś, która została świeżo przyjęta do pracy siłą rzeczy nie będzie miała jeszcze do niego prawa, zatem jego wynagrodzenie zasadnicze będzie większe, aby osiągnąć pułap płacy minimalnej.

Jak będzie?

Tę niesprawiedliwość dostrzegł również ustawodawca. W pierwszej kolejności postanowił rozwiać wątpliwości odnośnie tego czym jest dodatek stażowy i wprowadził jego definicję. Konieczne to było z uwagi na różnorodność stosowanego nazewnictwa oraz odmienne zasady jego przyznawania obowiązujące u poszczególnych pracodawców.

Zgodnie z nowelizacją dodatek za staż pracy jest definiowany jako „dodatek do wynagrodzenia przysługujący pracownikowi z tytułu osiągnięcia ustalonego okresu zatrudnienia, na zasadach określonych w odrębnych przepisach, układzie zbiorowym pracy, innym opartym na ustawie porozumieniu zbiorowym, regulaminie wynagradzania, statucie określającym prawa i obowiązki stron stosunku pracy, umowie o pracę lub spółdzielczej umowie o pracę.”

Kluczową zmianą jest jednak dodanie tego dodatku do wcześniej wspomnianych składników wynagrodzenia osobowego, których nie bierze się pod uwagę przy obliczaniu płacy minimalnej.
W praktyce oznacza, że osoby z dłuższym stażem pracy zarabiający przy granicy płacy minimalnej będą realnie odczuwali jej coroczny wzrost. Nie będzie on bowiem „konsumowany” przez dodatek stażowy. Powinno to wyeliminować również wyżej wspomniane sytuacje, w których osoby nowozatrudnione otrzymują wyższe wynagrodzenie zasadnicze.

Dla kogo będzie to korzystna zmiana?

Już częściowo udzieliliśmy odpowiedzi na to pytanie – dla osób z długim stażem, które zarabiają kwoty przy granicy minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Należy jednak pamiętać, że dodatek stażowy nie ma charakteru powszechnego. Z mocy prawa przysługuje on niektórym grupom zawodowym, w tym pracownikom jednostek sfery budżetowej.

Przykładowo:

• pracownikom samorządowym przysługuje dodatek za wieloletnią pracę (ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych – Dz. U. z 2018 r. poz. 1260, z późn. zm.),
• członkom korpusu służby cywilnej – dodatek za wieloletnią pracę w służbie cywilnej (ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej – Dz. U. z 2018 r. poz. 1559, z późn. zm.),
• nauczycielom – dodatek za wysługę lat (ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela – Dz. U. z 2018 r. poz. 967, z późn. zm.),
• sędziom – dodatek za długoletnią pracę (ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych – Dz. U. z 2019 r. poz. 52, z późn. zm.),
• pracownikom uczelni publicznych – dodatek za staż pracy (ustawa z dnia 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce – Dz. U. poz. 1668, z późn. zm.),
• żołnierzom zawodowym – dodatek za długoletnią służbę wojskową (ustawa z dnia 11 września 2003 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych – Dz. U. z 2019 r. poz. 330, z późn. zm.).

Jak możemy przeczytać w uzasadnieniu do projektu ustawy: „zasady przyznawania i wypłacania dodatku za staż pracy różnym kategoriom pracowników sfery budżetowej określają stosowne ustawy i rozporządzenia. Najczęściej regulacje te przewidują, że ww. dodatek przysługuje pracownikowi po pięciu latach pracy, w wysokości 5% miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego. Dodatek ten wzrasta o 1% za każdy dalszy rok pracy, aż do osiągnięcia 20% miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego.”

Nie oznacza to bynajmniej, że pracownicy spoza sfery budżetowej nie mogą otrzymywać dodatku stażowego. Pracodawcy we własnym zakresie ustalają bowiem warunki wynagradzania pracowników, a więc również składników pensji. Oczywiście stosownie do swoich możliwości finansowych i mając na uwadze ustawę o wynagrodzeniu minimalnym. Zasady wynagradzania pracowników regulują przede wszystkim przepisy zakładowe, tj. ponadzakładowe i zakładowe układy zbiorowe pracy lub regulaminy wynagradzania. To w nich powinny być zawarte warunki oraz wysokość ewentualnego dodatku stażowego.