Subskrybuj nas na Youtube
Pożyczanie pieniędzy pracownikom przez pracodawców jest jak najbardziej dopuszczalne. Jednak w zależności od stosowanych w zakładzie pracy rozwiązań może być bardziej lub mniej kłopotliwe. Nie ulega wątpliwości, że może to być sposób na związanie pracownika z pracodawcą.
W zależności od firmy oraz od tego, czy w zakładzie pracy istnieją związki zawodowe, źródła pożyczek mogą być różne. Jeśli u pracodawcy są organizacje związkowe, może działać pracownicza kasa zapomogowo-pożyczkowa, a jeśli nie – pożyczki mogą być przyznawane z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych. Nie ma też przeszkód, aby pracodawca udzielał pracownikom pożyczek ze środków obrotowych firmy. Oczywiście w zależności od źródła różne będą również zasady udzielania pożyczek. W niniejszym opracowaniu przyjrzymy się sposobom ich finansowania, dokumentacją, opodatkowaniem oraz innymi aspektami z tym związanymi.
Art. 720 kodeksu cywilnego
§ 1. Przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości.
§ 2. Umowa pożyczki, której wartość przenosi pięćset złotych, powinna być stwierdzona pismem.
To nie kredyt
Choć w języku potocznym pojęcia kredyt i pożyczka są używane zamiennie, różnice są bardzo istotne. Kredytu może udzielić wyłącznie bank lub spółdzielcza kasa oszczędnościowo-kredytowa (reguluje to ustawa – Prawo bankowe). Umowa kredytu musi być zawarta na piśmie, inaczej będzie nieważna. Jest też zawsze odpłatna, co oznacza konieczność zapłacenia odsetek, czasem prowizji, opłaty przygotowawczej lub innych kosztów. Ponadto kredytu udziela się na konkretny, wskazany w umowie cel, a bank (lub SKOK) może kontrolować, na co przeznaczane są pieniądze.
Natomiast pożyczki może udzielić każdy, kto jest właścicielem pieniędzy. Zatem dotyczy to także relacji pracodawca – pracownik. Pożyczka jest uregulowana w kodeksie cywilnym (art. 720 i nast. k.c.). Umowa pożyczki nie jest wymagana, jeśli wartość wynosi do 500 zł. Nie ma też obowiązku zapłaty za pożyczkę, czyli uiszczania odsetek czy innych opłat. Zatem może być nieoprocentowana. W przypadku pożyczki nie ma również znaczenia cel, na jaki jest udzielana. Zatem pożyczkodawca nie będzie kontrolował, na co zostaną wydane pieniądze (wyjątek – pożyczki na cele mieszkaniowe z ZFŚS).
Źródła finansowania
Jak już wspomniano, pracodawca ma kilka możliwości pożyczenia pracownikowi pieniędzy. Jednak to, czy będzie to robić, zależy od samej firmy i co za tym idzie, ewentualnego obowiązku lub chęci tworzenia funduszu socjalnego, a także od posiadania związków zawodowych. Obecność tych ostatnich jest warunkiem koniecznym do założenia i istnienia w zakładzie pracy pracowniczej kasy zapomogowo-pożyczkowej, czyli rodzaju samopomocy koleżeńskiej w miejscu pracy polegającej na pożyczaniu pracownikom pieniędzy zgromadzonych przez nich samych. Z kolei pracodawcy, którzy tworzą zakładowy fundusz świadczeń socjalnych, mają prawo udzielania z niego pożyczek, choć w ograniczonym zakresie. Fundusz ten obowiązkowo tworzą pracodawcy będący jednostkami budżetowymi lub zakładami samorządowymi. U pozostałych tworzenie ZFŚS jest uzależnione od wielkości zatrudnienia na dzień 1 stycznia każdego roku. Co istotne, mogą oni w ogóle nie tworzyć funduszu, jeśli spełnią warunki określone w ustawie o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (dalej: ustawa o ZFŚS). Natomiast te firmy, które nie mają ani pracowniczej kasy zapomogowo-pożyczkowej, ani zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, mogą pożyczać pracownikom pieniądze ze swoich środków obrotowych.
Pożyczka z ZFŚS
Jedną z dopuszczalnych form wydatkowania pieniędzy gromadzonych na koncie ZFŚS jest udzielanie zwrotnej lub bezzwrotnej pomocy finansowej na cele mieszkaniowe. Aby jednak pracodawca mógł udzielić pracownikowi pożyczki na cele mieszkaniowe, w regulaminie funduszu ten cel musi być zapisany. Brak takiego zapisu to brak możliwości ich udzielania. Oczywiście istniejący już regulamin ZFŚS może zostać zmieniony przez dodanie odpowiednich zapisów. Należy przy tym pamiętać o ścieżce wprowadzania zmian w regulaminie.
Przepisy ustawy o ZFŚS nie określają celów ani potrzeb mieszkaniowych, zatem pracodawca w regulaminie musi określić, jakie potrzeby mieszkaniowe mogą być rozpatrywane w ramach zwrotnej lub bezzwrotnej pożyczki z funduszu socjalnego.
Pożyczka z ZFŚS może być przeznaczona wyłącznie na cele mieszkaniowe, czyli na:
● zakup lub budowę domu,
● zakup mieszkania,
● wykup lokalu mieszkalnego,
● adaptację pomieszczeń na cele mieszkaniowe,
● przystosowanie mieszkania lub domu do potrzeb osoby niepełnosprawnej,
● remont i modernizację mieszkania,
● pomoc finansową na zmniejszenie bieżących wydatków mieszkaniowych.
Ustawodawca nie narzuca limitu środków, jakie z ZFŚS można przeznaczyć na pożyczki na cele mieszkaniowe. Zatem limity środków oraz zdefiniowanie celów pożyczki mieszkaniowej zależy od zapisów w regulaminie ZFŚS. Wobec tego każdy pracodawca może mieć odrębne unormowania w tym zakresie. Należy pamiętać, że treść regulaminu funduszu jest uzgadniana z załogą reprezentowaną przez zakładowe organizacje związkowe, a w razie ich braku – przez przedstawiciela załogi.