Black Friday. Policja radzi, jak uniknąć oszustów i cyberprzestępców

W okresie wyprzedaży cyberprzestępcy zwiększają swoją aktywność, próbują zdobyć nasze poufne dane i wyłudzić pieniądze - ostrzega policyjne Centralne Biuro Zwalczania Cyberprzestępczości (CBZC). Policjanci zalecają, aby sprawdzać wiarygodność sklepów internetowych i uważać przy płatnościach.

Ostatni tydzień listopada w sklepach, również internetowych, upływa pod znakiem wyprzedaży. Wypada wtedy Black Friday (Czarny Piątek) i Cyber Monday (Cyberponiedziałek). CBZC podkreśla, że w tym czasie swoją aktywność zwiększają oszuści.

"Pamiętajmy, aby w wirze promocyjnych zakupów nie stracić zdrowego rozsądku i nie stać się ofiarą cyberprzestępstwa" - apelują policjanci. CBZC przygotowało kilka zasad, którymi można się kierować, aby zwiększyć swoje bezpieczeństwo w internecie.

Funkcjonariusze radzą m.in., aby wybierać te platformy i sklepy, które cieszą się dobrymi opiniami klientów. "Przejrzyjmy fora internetowe i zapoznajmy się z komentarzami innych klientów na temat tego sprzedawcy internetowego. Wybierajmy te sklepy, które cieszą się największą liczbą pozytywnych opinii" - tłumaczą.

"Szczególną uwagę zwracać na to, czy cena towaru nie wydaje się zbyt atrakcyjna - oszuści często kuszą kupujących bardzo niską ceną" - zauważa CBZC.

Policjanci przypominają też, że sklep internetowy jak każda inna firma, musi posiadać numer telefonu stacjonarnego, adres i dane rejestracyjne – np. numery NIP i REGON. Powinien być też zamieszczony nr KRS (Krajowy Rejestr Sądowy), który można zweryfikować on-line. Funkcjonariusze zalecają też, aby sprawdzić datę uruchomienia sklepu internetowego, bo im dłużej sklep działa, tym większa pewność, że jest bezpieczny.

CBZC podkreśla, że dokonując płatności za zakupy, nie należy korzystać z linków otrzymanych od niepewnych, nieznanych platform. Nikomu i nigdy nie powinno się ponadto udostępniać haseł i loginów do bankowości internetowej. Trzeba też dokładnie sprawdzać wiadomości, jakie się otrzymuje w toku płatności, i czytać, na co wyraża się zgodę i jaki przelew się potwierdza. Na portalach aukcyjnych policjanci zalecają wybierać, jeśli to możliwe, opcję płatności za pobraniem.

"Jedną z częściej stosowanych przez cyberprzestępców metod jest przejmowanie kont na portalach społecznościowych i poprzez podszywanie się pod naszego znajomego lub członka rodziny, wyłudzanie kodów do realizacji szybkich płatności bezgotówkowych" - ostrzega CBZC.

Badanie: 52 proc. Polaków twierdzi, że w e-sklepach dane osobowe nie są bezpieczne

52 proc. Polaków uważa, że dane osobowe przetwarzane przez sklepy internetowe nie są bezpieczne - wynika z badania ChronPESEL.pl i Krajowego Rejestru Długów. Jednocześnie ponad 60 proc. z nas zdarza się automatycznie akceptować zgody na przetwarzanie danych osobowych bez czytania.

Ponad połowa Polaków (52 proc.) uważa, że ryzyko naruszenia bezpieczeństwa danych osobowych przetwarzanych przez sklepy internetowe jest wysokie. Jednocześnie 90 proc. ankietowanych deklaruje, że decydując się na zakupy w sieci, wybiera tylko popularne i działające od dłuższego czasu sklepy internetowe. Podobny odsetek (89 proc.) z nas dokonując płatności korzysta tylko z certyfikowanych pośredników - wynika z badania „Gdzie są nasze dane osobowe?” serwisu ChronPESEL.pl i Krajowego Rejestru Długów. Natomiast 27 proc. ankietowanych traktuje swoje dane osobowe jak walutę, którą można wymienić za lepszą cenę. Na takich nieostrożnych kupujących czekają oszuści łowiący swoje ofiary podczas Black Friday - ostrzegają eksperci.

Według eksperta serwisu ChronPESEL.pl. Bartłomieja Drozda odpowiedzi te wskazują, że kupując w internecie "tak naprawdę dbamy tylko o bezpieczeństwo swojego portfela i to tylko doraźnie".

"Większość nie chce kupować w nieznanych sklepach, a jeśli płaci z góry za towar, to za pośrednictwem wiarygodnych pośredników. To bardzo mądre" - podkreślił, komentując dla PAP wyniki badania. Zwrócił uwagę, że co drugi Polak nie wierzy jednocześnie w to, że te sklepy zabezpieczą dane tak, by nie trafiły potem do przestępców, którzy mogą je wykorzystać np. do zaciągnięcia pożyczki na nasze konto. "To najczęściej nie dzieje się od razu, tylko po kilku miesiącach albo i latach" - przestrzega.

Przestępcy próbują nas też zwabić na atrakcyjne przeceny - stwierdził Drozd. "Dlatego warto uważać na przesadne promocje u nieznanych sprzedawców i zawsze weryfikować adresy stron i nadawcę e-maili, które otwieramy - zazwyczaj na pierwszy rzut oka wyglądają one jak oryginalne, a różnią się jedną literką albo dopisaną cyfrą na końcu" - ostrzega Drozd.

Zwraca uwagę, że należy uważać nie tylko na fałszywe sklepy, ale też na takie, które podczas zakupów będą wymagały podania nieuzasadnionej ilości danych. "Nie ma potrzeby, żeby serwisy, za pośrednictwem których kupujemy prezenty lub sprzęt elektroniczny przetwarzały np. nasz numer PESEL. Może to bowiem prowadzić do niebezpiecznych sytuacji" - wyjaśnił ekspert.

Tymczasem - jak wynika z badania - 40 proc. Polaków twierdzi, że zna swoje prawa jako właściciela danych osobowych przekazywanych innym podmiotom. Z kolei niewiele powyżej 9 proc. respondentów potwierdza to z pełną mocą. "To znaczy, że nawet połowa z nas nie ma dostatecznej pewności, jakie i kiedy dane może podawać" - zwrócił uwagę Drozd. Wyjaśnił, że wiedza na temat tego, komu nasze dane osobowe zostaną przekazane ułatwi zadbanie o ich bezpieczeństwo.

Problem związany jest też z tym, że klienci e-sklepów prawie w ogóle nie czytają regulaminów dotyczących przetwarzania ich danych oraz tego, w jaki sposób będą one w przyszłości wykorzystane. Przyznaje się do tego prawie 40 proc. ankietowanych. Dodatkowo, jak wynika z przeprowadzonego badania, ponad 60 proc. z nas zdarza się automatycznie akceptować zgody na przetwarzanie danych osobowych bez czytania. Wśród najmłodszych ankietowanych (18-24 lata) ten odsetek wynosi 77,7 proc.

Drozd zaznaczył, że w myśl przepisów RODO wszystkie prośby firm o podanie PESEL-u przez klienta powinny być uzasadnione. "Taka informacja zdecydowanie nie jest potrzebna podczas zwykłych zakupów, np. ubrań, czy książek w internecie. W przypadku takiego wymogu e-sklepu powinna zapalić się nam czerwona lampka" - wskazał. Numer PESEL może bowiem posłużyć złodziejom do wyłudzeń, np. pożyczek czy kredytów na nasze dane. "Nawet jeśli nie trafimy na oszustów, zostawiając dane osobowe w słabo chronionym miejscu, narażamy się na ryzyko wycieku, dlatego powinniśmy zwracać na to uwagę" – ostrzegł Bartłomiej Drozd.

Z badania wynika też, że część kupujących traktuje swoje dane osobowe jako walutę. 27 proc. ankietowanych przyznaje, że w zamian za otrzymaną korzyść, np. zniżkę na produkt lub wartościową treść jest w stanie udostępnić swoje dane osobowe. Taką postawę potwierdza ponad 40 proc. badanych w wieku 18-24 lata.

Badanie na zlecenie serwisu ChronPESEL.pl i Krajowego Rejestru Długów pt. „Gdzie są nasze dane osobowe?” zostało przeprowadzone w październiku 2022 r. metodą CAWI na reprezentatywnej grupie 1017 respondentów przez IMAS International.