Zarówno grunt wywłaszczony kilka lat temu, jak i zabrany w czasach PRL, np. na podstawie dekretu Bieruta, może być oddany poprzedniemu właścicielowi lub jego spadkobiercy. Ma to swoje konsekwencje podatkowe.

Czy spadkobierca zawsze zapłaci za prawa do działki

Na początku 1975 r. pani Joanna odziedziczyła po zmarłych krewnych roszczenie o ustanowienie użytkowania wieczystego na gruncie położonym w Warszawie (w 1945 r. na mocy dekretu Bieruta działkę przejęła gmina). Postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku kobieta uzyskała dopiero w 2000 r. Zastanawia się, czy w związku z tym powinna zapłacić daninę od spadków i darowizn.
Zgodnie z art. 7 dekretu Krajowej Rady Narodowej z 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m.st. Warszawy (tzw. dekret Bieruta) właściciel nieruchomości, któremu ją odebrano, miał prawo zażądać – w ciągu sześciu miesięcy od dnia jej skomunalizowania – ustanowienia na niej na swoją rzecz prawa wieczystej dzierżawy (obecnie użytkowania wieczystego). Większość takich wniosków została jednak wbrew treści dekretu oddalona. W czasach PRL niewiele można było z tym zrobić. Co innego teraz. Byli właściciele bądź ich spadkobiercy mogą się starać o stwierdzenie, że decyzję odmowną podjęto z rażącym naruszeniem prawa. W takim wypadku mogą liczyć na zwrot gruntu lub – jeśli nie jest to możliwe, bo np. nieruchomość należy już do kogoś innego niż miasto – o wypłatę odszkodowania.
Jeżeli chodzi o tego rodzaju roszczenia przysługujące spadkobiercom byłych właścicieli, powstaje kwestia ich opodatkowania. Generalnie obowiązek podatkowy powstaje z chwilą przyjęcia spadku. Spadkobierca powinien przyjąć bądź odrzucić spadek w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym się dowiedział o swoich prawach („o tytule swojego powołania”, w praktyce najczęściej – o śmierci spadkodawcy). Przyjęcie spadku następuje w ramach postępowania przed sądem lub przed notariuszem. Brak jakiegokolwiek oświadczenia we wskazanym 6-miesięcznym terminie jest równoznaczny z przyjęciem spadku wprost.
Upływ 5 lat od końca roku, w którym spadek został przyjęty, oznacza przedawnienie się zobowiązania podatkowego. Ale uwaga: w pewnych przypadkach obowiązek podatkowy powstaje na nowo, niezależnie od tego, kiedy doszło do przyjęcia spadku. Mówi o tym art. 6 ust. 4 ustawy o podatku od spadków i darowizn. Zgodnie z nim, jeżeli nabycie spadku niezgłoszone do opodatkowania stwierdzono następnie pismem, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą sporządzenia pisma. Jeżeli dokumentem takim jest orzeczenie sądu – obowiązek podatkowy powstaje z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia. W tym wypadku więc 5-letni termin przedawnienia należy liczyć od nowa, np. od końca roku, w którym doszło do uprawomocnienia się orzeczenia o stwierdzeniu nabycia spadku. Wszystko zależy zatem od tego, kiedy spadek został przyjęty, ale też kiedy pismem stwierdzono jego nabycie. Jeżeli czytelniczka przyjęła spadek w 1975 r. (bo wtedy upłynął 6-miesięczny termin, w którym powinna była złożyć odpowiednie oświadczenie woli, a nie zrobiła tego), a prawomocne stwierdzenie nabycia spadku uzyskała w 2000 r., to zobowiązanie podatkowe przedawniło się. Nastąpiło to z końcem 2005 r.
Potwierdza to interpretacja indywidualna wydana 20 lutego 2013 r. przez dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie (nr IPPB2/436-642/12-2/MZ). Chodziło o mężczyznę, który odziedziczył w latach 70. poprzedniego wieku roszczenie o udział w użytkowaniu wieczystym skomunalizowanej nieruchomości znajdującej się w stolicy. W 1945 r. gmina odmówiła ustanowienia dzierżawy wieczystej, a dziś spadkobiercy starają się o wzruszenie tej decyzji i odzyskanie nieruchomości bądź wypłatę odszkodowania. Jak wyjaśnił fiskus w interpretacji, roszczenia tego rodzaju podlegały dziedziczeniu. Mają one bowiem charakter majątkowy i w związku z tym co do zasady należy się od nich danina od spadku. W tym jednak przypadku obowiązek podatkowy powstał w latach 70. – z chwilą uprawomocnienia się sądowego postanowienia o nabyciu spadku i uległ już przedawnieniu. Nie ma na to wpływu nawet data wydania późniejszej decyzji o faktycznym zwrocie nieruchomości lub ustanowieniu wieczystego użytkowania.
Z kolei interpretacje takie jak dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 27 marca 2008 r. (nr IPPB2/436-210/07-4/AS) oraz dyrektora IS w Katowicach z 24 sierpnia 2011 r. (nr IBPBII/1/436-273/11/MCZ) wskazują, że nawet jeśli przedawniło się pierwotne zobowiązanie podatkowe (minęło pięć lat od końca roku, w którym zmarł spadkodawca i nastąpiło otwarcie spadku, a tym samym jego nabycie), to możliwe jest odnowienie się obowiązku podatkowego zgodnie z art. 6 ust. 4. ustawy. Dzieje się tak np. jeśli dopiero po wielu latach dziedziczenie zostało prawomocnie potwierdzone przez sąd w odpowiednim postanowieniu.
Podstawa prawna
Art. 1, art. 7 dekretu Krajowej Rady Narodowej z 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m.st. Warszawy (Dz.U. z 1945 r. nr 50, poz. 279);
Art. 1 ust. 1 pkt 1, art. 6 ust. 1 pkt 1, ust. 4, art. 7 ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn z 28 lipca 1983 r. (t.j. Dz.U. z 2009 r. nr 93, poz. 768 ze zm.).
Materiały budowlane: Nie zawsze jest zwrot nadpłaty za okna

Zobacz również

Czy podatek należy zapłacić w chwili odzyskania gruntu

Czytelnik w 2010 r. odziedziczył po ojcu prawo do odzyskania skomunalizowanej po wojnie działki w Warszawie. Dwa lata później zakończyły się wszelkie formalności i faktycznie odzyskał nieruchomość. Nabrał wątpliwości, kiedy powinien z tego tytułu rozliczyć się z fiskusem – czy dopiero w chwili, gdy faktycznie odzyskał grunt?
Prawo do odzyskania nieruchomości ma charakter majątkowy, co potwierdził m.in. Sąd Najwyższy w uchwale z 7 maja 2009 r. (sygn. akt III CZP 18/09). Skoro tak, to podlega dziedziczeniu i należy się od niego danina. Potwierdza to szereg interpretacji indywidualnych wydawanych przez izby skarbowe, ale stanowisko takie zaprezentowało też Ministerstwo Finansów w odpowiedzi na pytania DGP. Resort przypomniał, że zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn dziedziczone są także m.in. prawa majątkowe, a obowiązek podatkowy z tego tytułu powstaje bądź z chwilą przyjęcia spadku, bądź może zostać odnowiony w momencie, gdy zostanie sporządzone pismo potwierdzające dziedziczenie (w praktyce chodzi o uprawomocnienie się orzeczenia sądowego stwierdzającego nabycie spadku lub sporządzenie przez notariusza aktu poświadczenia dziedziczenia).
Oznacza to, że obowiązek podatkowy powstanie w chwili odziedziczenia prawa do odzyskania nieruchomości – nawet jeśli podatnik nie zamierza z tego prawa skorzystać (i np. sprzeda je osobie trzeciej). Wtedy też spadkobierca powinien w ciągu miesiąca od dnia powstania obowiązku podatkowego złożyć we właściwym urzędzie skarbowym zeznanie o nabyciu spadku wraz ze wszystkimi dokumentami, które pozwolą fiskusowi określić podstawę opodatkowania. Ministerstwo zastrzegło, że ustala się ją na podstawie wartości rynkowej roszczenia z dnia jego nabycia.
Dodatkowo spadkobiercy z pierwszej grupy podatkowej, którzy nabyli roszczenia po 1 stycznia 2007 r., będą mogli skorzystać ze zwolnienia od daniny na podstawie art. 4a ustawy. W tym celu muszą zgłosić nabycie spadku w terminie 6 miesięcy od uprawomocnienia się orzeczenia sądowego. Jeśli o nabyciu roszczenia dowiedzą się po upływie tego terminu, mają 6 miesięcy od dnia, kiedy uzyskali taką wiedzę. W przeciwnym razie nie będą mogli skorzystać ze zwolnienia.
Podstawa prawna
Art. 1 ust. 1 pkt 1, art. 6 ust. 1 pkt 1, pkt 4, art. 7 ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn z 28 lipca 1983 r. (t.j. Dz.U. z 2009 r. nr 93, poz. 768 ze zm.).

Czy jest PIT od sprzedaży odzyskanej nieruchomości

Pan Michał odzyskał działkę w trybie określonym w ustawie o gospodarce nieruchomościami. Została ona wcześniej wywłaszczona na rzecz miasta, ale przez wiele lat nie była wykorzystywana, dlatego poprzedni właściciel mógł skutecznie zażądać jej zwrotu. Parę miesięcy po odzyskaniu działki sprzedał ją. Czy musi zapłacić PIT?
Nieruchomość można odzyskać w trybie określonym w art. 136 ust. 3 ustawy o gospodarce nieruchomościami: przede wszystkim gdy w określonych w przepisach terminach nie wykorzystano jej wcale lub nie zrealizowano celu, na jaką została wywłaszczona. W takich sytuacjach poprzedni właściciel lub jego spadkobierca może się o nią skutecznie upomnieć. Musi jednak oddać otrzymane za nią odszkodowanie albo nieruchomość, którą otrzymał w zamian. Podatnicy są zdania, że odzyskaną w takim trybie działkę mogą natychmiast sprzedać i nie zapłacą PIT. Argumentują, że nie nabywają jej ponownie (wtedy musiałoby minąć 5 lat, by kwestia PIT nie wchodziła w grę, a przywracany jest jedynie stan prawny sprzed dokonania wywłaszczenia. Izby skarbowe, do których trafiają pytania podatników, są przeciwnego zdania. Po stronie podatników stają jednak sądy administracyjne, co potwierdzają m.in. nieprawomocne wyroki WSA w Łodzi z 7 maja 2014 r. i 12 grudnia 2013 r. (sygn. akt I SA/Łd 1257/13 i I SA/Łd 1258/13).
Korzystne dla podatników są także prawomocne orzeczenia WSA w Opolu z 14 listopada 2012 r. (sygn. I SA/Op 304/12) i WSA w Warszawie z 9 lipca 2008 r. (sygn. akt III SA/Wa 582/08). WSA w Łodzi stwierdził, że gdyby zaakceptować stanowisko fiskusa, to osoby odzyskujące nieruchomość byłyby w gorszej sytuacji od tych, które nigdy nie utraciły prawa własności. To zaś sprzeczne jest z zasadą równości przyjętą w art. 32 konstytucji.
Z kolei w sprawie rozstrzygniętej przez WSA w Opolu chodziło o warszawską nieruchomość wywłaszczoną na skutek dekretu Bieruta. Sąd orzekł, że uzyskania przez spadkobiercę prawa do roszczenia o zwrot nieruchomości nie można uznać za jej nabycie w rozumieniu ustawy o PIT. Prowadziłoby to bowiem do „dwukrotnego” nabycia tej samej nieruchomości. W związku z tym może on ją sprzedać bez podatku przed upływem pięciu lat od jej odzyskania.
Podstawa prawna
Art. 136 ust. 3 ustawy z 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 518).
Art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. a ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 361 ze zm.).
Ważne
Zgodnie z art. 6 ust. 4 zd. 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn (w brzmieniu od 1 stycznia 2007 r.) w przypadku gdy nabycie spadku nie zostało zgłoszone do opodatkowania, obowiązek podatkowy powstaje również z chwilą powołania się przed urzędem skarbowym na fakt nabycia. Dotyczy to np. sytuacji, gdy fiskus sprawdza, skąd mamy określony majątek i czy nie ukrywamy przychodów. Przepis ten dotyczy tylko przypadków, gdy do nabycia spadku doszło nie wcześniej niż 1 stycznia 2007 r.