Zyski bądź straty z inwestycji giełdowych zanotowane w 2013 r. podatnik powinien wpisać do deklaracji PIT-38.
Przychody ze sprzedaży papierów wartościowych (np. akcji) czy instrumentów pochodnych (np. opcji, kontraktów terminowych) wykazują najczęściej inwestorzy giełdowi. Wystarczy, że w zeszłym roku sprzedali jedną akcję czy jeden kontrakt terminowy, a muszą wypełnić roczną deklarację PIT-38, w której określą zysk bądź stratę z transakcji. Zeznanie należy złożyć (lub wysłać) do końca kwietnia w urzędzie skarbowym właściwym ze względu na miejsce zamieszkania. W tym terminie trzeba też uregulować podatek, jeśli z rozliczenia wynika, że przychody przewyższyły koszty ich uzyskania.

Informacja od brokerów

Podstawą do wypełnienia PIT-38 jest dla giełdowych graczy informacja PIT-8C nadesłana przez biuro maklerskie prowadzące rachunek inwestycyjny. Broker miał obowiązek przekazać dokument podatnikowi i właściwemu urzędowi skarbowemu w terminie do końca lutego. Podatek od dochodów z kapitałów pieniężnych (w tym z handlu papierami wartościowymi czy instrumentami pochodnymi) wynosi 19 proc.
Jeśli inwestor miał kilka rachunków maklerskich w różnych instytucjach, to powinien otrzymać kilka druków PIT-8C i musi wszystkie dane odpowiednio zsumować, a następnie uwzględnić w zeznaniu PIT-38. W poz. 20 i 21 tej deklaracji należy wykazać przychody i koszty uzyskania przychodów, tj. sumę kwot z części F jednej lub kilku informacji PIT-8C. Natomiast w poz. 22 i 23 należy podać odpowiednio inne przychody i koszty, które jednak nie mają związku z transakcjami zrealizowanymi przez działającą w Polsce instytucję finansową. Chodzi np. o handel papierami wartościowymi poza giełdą lub handel na zagranicznych rynkach, w którym pośredniczył obcy broker.
Jeśli inwestor nie dokonywał w danym roku podatkowym transakcji z wykorzystaniem swojego rachunku maklerskiego lub jedynie kupował instrumenty finansowe, a żadnych nie sprzedawał, nie otrzyma od brokera PIT-8C. Jeśli przy tym nie realizował transakcji poza giełdą czy na innych niż polski rynkach albo był w nich wyłącznie kupującym, nie musi składać rocznej deklaracji PIT-38.
Może się jednak zdarzyć i tak, że inwestor nie dostanie PIT-8C, mimo że osiągał na giełdzie przychody ze sprzedaży papierów wartościowych bądź instrumentów pochodnych. Wtedy powinien zwrócić się do biura maklerskiego z prośbą o wyjaśnienie. Broker z pewnością naprawi swój błąd. To tym ważniejsze, że brak informacji PIT-8C – niezależnie od przyczyn (zaniedbanie biura maklerskiego, nieodebranie dokumentu) – nie zwalnia inwestora z obowiązku rozliczenia się z fiskusem. Nie ma też znaczenia to, że np. w 2013 r. nie osiągnął on zysku z giełdy. Istotne jest tylko to, czy miał przychody. Jeśli tak, to w PIT-38 trzeba je wykazać, nawet jeśli łączą się z nimi straty.
W PIT-8C w rubryce dotyczącej przychodów uwzględniana jest cena, po jakiej podatnik sprzedał papiery wartościowe (a ściślej: iloczyn ceny i liczby sprzedanych instrumentów; w przypadku gdy transakcje dotyczyły różnych instrumentów – suma przychodów z handlu każdym z nich), w rubryce odnoszącej się do kosztów – cena, po jakiej je kupił. Biura maklerskie powinny zaliczyć do kosztów również pobrane prowizje oraz opłaty za prowadzenie rachunku.

Dodatkowe koszty

Nie wszystkie wydatki, jakie inwestor poniósł w związku z grą na giełdzie, zostaną ujęte w PIT-8C. Biuro bierze pod uwagę tylko te, o których wie i które wynikają z przeprowadzonych przez niego operacji. Wielu aktywnych inwestorów ponosi jednak dodatkowe koszty, np. zakupu książek o tematyce giełdowej czy szkoleń dotyczących inwestowania. Ich ujęcie w rozliczeniu jest możliwe, ale bywa ryzykowne. Urzędy skarbowe akceptują bowiem tylko te wydatki, których poniesienie jest warunkiem koniecznym uzyskania przychodów (między jednymi i drugimi istnieje bezpośredni związek przyczynowo-skutkowy). W rezultacie oceniają, że np. zakup fachowych czasopism czy koszty zakupu programu do analizy technicznej nie stanowją kosztu podatkowego. Nie są nim także wydatki, jakie inwestor ponosi na prąd czy dostęp do internetu, niezbędny by realizować transakcje online (por. interpretacje Izby Skarbowej w Katowicach z 5 czerwca 2012 r., nr IBPBII/2/415-383/12/ŁCz oraz z 18 sierpnia 2011 r., nr IBPBII/2/415-657/11/MM).
Dyrektor Izby Skarbowej w Łodzi był nieco bardziej przychylny inwestorom i w interpretacji z 11 lutego 2014 r. (nr IPTPB2/415-689/13-4/KKu) potwierdził możliwość ujęcia w kosztach wydatków na zakup oprogramowania do handlu na rynku Forex (dochody z gry na rynku walutowym z wykorzystaniem kontraktów terminowych także trzeba uwzględnić w PIT-38 – na podstawie informacji PIT-8C sporządzonej przez pośrednika). Zaznaczył jednak, że oprogramowanie to może być wykorzystywane wyłącznie w celu zawierania transakcji. W przeciwnym razie jego koszt może być rozliczony podatkowo tylko w odpowiedniej proporcji. Jednocześnie organ nie zgodził się, aby kosztami podatkowymi były wydatki na sprzęt komputerowy i biurowy, w tym także jego serwis, na łącze internetowe, książki oraz seminaria i szkolenia.
Za koszt uzyskania przychodu mogą być za to uznane np. wydatki na indywidualną rekomendację maklerską lub na spłatę odsetek od pożyczki otrzymanej od osoby fizycznej na zakup akcji – przy czym w tym przypadku jedynie w części, w jakiej pożyczka faktycznie została przeznaczona na nabycie papierów wartościowych (pozostałe odsetki nie są związane z transakcją). Tak stwierdził dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach w interpretacji indywidualnej z 21 września 2011 r. (nr IBPBII/2/415-744/11/MW). Wskazano w niej również, że inwestor nie może potrącić wydatków na opinie prawne dotyczące możliwości zaskarżania uchwał spółek giełdowych, w tym także uchwał naruszających interesy akcjonariusza. Według katowickiej izby służą one jedynie pogłębianiu wiedzy podatnika jako udziałowca danej firmy. Nie mają jednak związku ani z nabyciem akcji, ani też z ich odpłatnym zbyciem.

Inne przychody

PIT-38 służy nie tylko do rozliczania przychodów z GPW, ale także np. podatków ze sprzedaży papierów wartościowych poza giełdą. Dotyczy to również objęcia nowych akcji czy udziałów w spółkach mających osobowość prawną (tj. akcyjnych czy z o.o.) w zamian za wkład niepieniężny w innej postaci niż przedsiębiorstwo lub jego zorganizowana część. W takiej sytuacji koszt, jaki podatnik może uwzględnić, jest ustalany na moment objęcia udziałów (akcji) i zależy od przedmiotu wkładu. Jeśli przykładowo aport wnosi podatnik prowadzący działalność gospodarczą i stanowią go maszyny (środki trwałe), to koszt podatkowy będzie równy ich wartości wynikającej z ewidencji środków trwałych, pomniejszonej o sumę dokonanych wcześniej odpisów amortyzacyjnych. W innych przypadkach kosztem są faktycznie poniesione przez podatnika wydatki.
W deklaracji trzeba również uwzględnić transakcje zagraniczne. Zasadą jest bowiem, że zeznanie roczne należy złożyć bez względu na to, czy dochody zostały uzyskane w Polsce, czy w innym kraju. Jeśli więc podatnik handlował np. na niemieckiej czy nowojorskiej giełdzie, to do zeznania musi dołączyć druk PIT/ZG stanowiący informację o wysokości osiągniętych tam dochodów oraz o zapłaconym tam podatku.
Przykład rozliczenia zeznania PIT-38
W 2013 r. czytelnik sprzedał na GPW akcje. W informacji PIT-8C (część F) dom maklerski podał przychód w wysokości 9500 zł oraz koszty – 8250 zł. W zeszłym roku podatnik poza giełdą sprzedał także udziały w spółce, inkasując 20 tys. zł (koszty nabycia tych udziałów wynosiły 10 tys. zł), ale przedsiębiorstwo nie wystawiło mu PIT-8C.

1. Jakich przychodów nie wykazuje się w PIT-38
Czytelnik w 2013 r. uzyskał dochody m.in. z odsetek od lokat bankowych i przychody z tytułu umorzenia jednostek uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych. Czy także musi je uwzględnić w zeznaniu PIT-38?

Przychody, których podatnik nie musi rozliczać samodzielnie:
- Z tytułu udziału w funduszach kapitałowych.
- Odsetki od wkładów oszczędnościowych i środków na rachunkach bankowych lub gromadzonych w innych formach oszczędzania, przechowywania lub inwestowania.
- Odsetki (dyskonto) od papierów wartościowych, np. kuponowych obligacji skarbowych trzymanych do terminu wykupu.
- Przychody z tytułu udziału w zyskach osób prawnych (np. dywidenda wypłacana przez spółki kapitałowe z siedzibą w Polsce).




2. Czy przychody w walutach trzeba przeliczyć
Czytelnik w 2013 r. sprzedał część swoich udziałów w zagranicznej spółce kapitałowej. Czy obliczając podatek, powinien przeliczyć uzyskaną kwotę na złote?

Zgodnie z art. 11a ustawy o PIT (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 361 z późn. zm.) przychody w walutach obcych przelicza się na złote według kursu średniego ogłaszanego przez NBP z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień uzyskania przychodu. W analogiczny sposób przelicza się na złote wydatki w walutach obcych (przeliczenia należy dokonać, stosując kurs z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień poniesienia kosztu).

3. Czy niewykazaną stratę można odliczyć
W 2013 r. podatnik sprzedał na GPW akcje z zyskiem. Jednocześnie w 2012 r. poniósł stratę, ale nie złożył deklaracji PIT-38. Czy będzie mógł odliczyć tę stratę w tym roku na podstawie posiadanych dokumentów?

Zgodnie z ustawą o PIT inwestorzy mają prawo do uwzględnienia straty z lat ubiegłych w rozliczeniach za kolejne lata. Jednocześnie jednak mają obowiązek złożyć deklarację do urzędu skarbowego i ująć w niej dochód bądź stratę. Jeśli więc podatnik nie złożył zeznania PIT-38 za 2012 r. i tym samym nie wykazał poniesionej wówczas straty, to stracił prawo do jej rozliczenia w kolejnych rozliczeniach. Podstawą do tego są bowiem poprzednie deklaracje podatkowe.
Inwestor może jednak złożyć deklarację PIT-38 za 2012 r., mimo upływu terminu, dołączając do niej tzw. czynny żal, czyli pismo, w którym wyjaśni powód opóźnienia. Dopiero gdy to zrobi, będzie mógł odliczyć stratę od dochodu ujętego w zeznaniu za 2013 r. Co do zasady stratę można odliczać przez pięć kolejnych lat, licząc od końca roku, w którym podatnik ją poniósł. Tak więc stratę za 2012 r. można uwzględnić w zeznaniach składanych za lata 2013–2017, przy czym jednorazowo nie może to być więcej niż 50 proc. straty.

Podstawa prawna
Art. 10 ust. 1 pkt 7, art. 17 ust.1, art. 19, art. 30b, art. 45 ust. 1a pkt 1 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 361 z późn. zm.).