Lato to nie tylko okres odpoczynku. Dla wielu młodych ludzi to czas, w którym mogą dorobić do kieszonkowego. Warto mieć jednak na uwadze konsekwencje w podatku dochodowym od osób fizycznych. I nie chodzi tu tylko o obowiązek wykazania zarobków dziecka w zeznaniu rocznym – to rzecz oczywista. Nie wszyscy rodzice mają natomiast świadomość tego, że wakacyjna praca syna lub córki może mieć wpływ na ich preferencje podatkowe uwzględniane w rocznym zeznaniu, czyli ulgę prorodzinną oraz możliwość obliczenia podatku na szczególnych zasadach przewidzianych dla osób samotnie wychowujących dzieci.

Ograniczenia w ulgach

W podatku dochodowym podstawowa preferencja związana z rodzicielstwem to ulga prorodzinna. Osobom samotnie wychowującym dzieci dodatkowo przysługuje możliwość rozliczenia PIT na preferencyjnych zasadach (w podwójnej wysokości podatku obliczonego od połowy dochodów takiej osoby). Preferencje te można łączyć. Oba rozwiązania dotyczą zarówno potomstwa małoletniego, jak i tego, które ukończyło już 18 lat – w tym drugim przypadku przysługują do ukończenia 25 lat i pod warunkiem, że dziecko się uczy. Wyjątkiem są dorosłe dzieci niepełnosprawne pobierające zasiłek (dodatek) pielęgnacyjny lub rentę socjalną, których ani ograniczenie wieku (ulgi można stosować bez względu na to, ile mają lat), ani obowiązek nauki nie dotyczą.
Dzieci pełnoletnie (także z wyjątkiem wspomnianych niepełnosprawnych) dodatkowo muszą spełnić kryterium dochodowe. W roku podatkowym, którego dotyczy odliczenie, nie mogą uzyskać dochodów opodatkowanych według skali podatkowej lub dochodów z kapitałów pieniężnych opodatkowanych przy zastosowaniu 19-proc. stawki podatku (art. 30b ustawy o PIT) w łącznej wysokości przekraczającej iloraz kwoty zmniejszającej podatek oraz stawki podatku, określonych w pierwszym przedziale skali podatkowej. Jest to więc 3089 zł (556,02 zł/18 proc.).

Limit dla pełnoletnich

Z powyższego wynika zasadniczy wniosek – limit dochodów dotyczy jedynie dzieci pełnoletnich. Jeśli więc wakacyjną pracę np. na umowę-zlecenie podejmuje osoba, która nie ma jeszcze ukończonych 18 lat, to (o ile pozostanie niepełnoletnia przez cały rok podatkowy) może uzyskać dochód w wysokości przekraczającej 3089 zł, a rodzice zachowają prawo do ulgi prorodzinnej. To samo dotyczy preferencyjnego rozliczenia przez osobę samotnie wychowującą dziecko. Ulgi natomiast przepadną, jeśli ustawowy próg dochodów przekroczy dziecko pełnoletnie.
W przypadkach, w których limit dochodów dziecka decyduje o preferencjach rodziców, istotne jest to, w jaki sposób go ustalać. Pamiętając o kilku ważnych zasadach, przy rozliczeniu rocznym unikniemy zaskoczenia i rozczarowania spowodowanego brakiem możliwości skorzystania z ulg.
Ustawa o PIT wyraźnie wskazuje, że limit obejmuje m.in. dochód opodatkowany skalą. W kontekście wakacyjnej pracy będzie to więc przede wszystkim dochód z pracy wykonywanej na podstawie umowy cywilnoprawnej – w szczególności umowy-zlecenia i o dzieło, oraz dochód ze stosunku pracy. Jeśli jednak dziecko w trakcie roku podatkowego uzyskało jeszcze inne dochody opodatkowane na zasadach ogólnych (np. dochód z najmu), to również one są wliczane do limitu. Ważnym wyjątkiem wskazanym wprost w ustawie jest dochód z renty rodzinnej, który – mimo że opodatkowany skalą – nie jest wliczany do kwoty 3089 zł. Jeśli student otrzymuje stypendia zwolnione z opodatkowania (np. naukowe, socjalne), to również nie powinny one wpływać na stosowanie podatkowych preferencji. Natomiast gdy świadczenie nie jest zwolnione z podatku i łącznie z innymi dochodami przekracza 3089 zł rocznie, to rodzice stracą prawo do ulgi na dzieci.

Kłopotliwy dochód

Kwestią, która wciąż budzi spory podatników z organami podatkowymi, jest to, jak rozumieć pojęcie dochodu używane w kontekście korzystania z ulg. Innymi słowy, czy dochód w wysokości 3089 zł należy rozumieć jak przychód pomniejszony o koszty jego uzyskania (czyli tak jak stanowi ogólna definicja zawarta w art. 9 ust. 2 ustawy o PIT), czy też limit należy ustalać dopiero po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne (a więc odnosić go do podstawy opodatkowania, o której mowa w art. 26 ustawy o PIT).
Ministerstwo Finansów twierdzi, że właściwe jest to pierwsze rozwiązane, czyli że zwrot „dochody podlegające opodatkowaniu” oznacza dochody obliczone jako różnica pomiędzy przychodami a kosztami ich uzyskania, bez odliczania składek na ubezpieczenia społeczne. Przyjęcie, że chodzi o dochody pomniejszone o inne wydatki określone w art. 26 ust. 1 ustawy o PIT, a więc m.in. składki ZUS, prowadziłoby bowiem do błędnego wniosku, że „dochód” oraz „podstawa obliczenia podatku” to pojęcia tożsame. Taki pogląd wyrażają organy podatkowe w wydawanych interpretacjach (por. m.in. interpretację indywidualną dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z 12 kwietnia 2013 r., sygn. IBPBII/1/415-34/13/AA). Stanowisko organów podatkowych jest w tym zakresie jednolite. Zdarza się natomiast, że odmiennego zdania są sądy administracyjne (por. m.in. wyrok WSA w Kielcach z 20 grudnia 2012 r., sygn. akt I SA/Ke 640/12).

Praca za granicą

Zdarza się, że młodzież podejmuje wakacyjną pracę za granicą. Przez długi czas wątpliwości budziło to, kiedy taki dochód ma wpływ na ulgi w PIT. Rodzice często twierdzą, że do limitu 3089 zł nie należy wliczać dochodów dziecka z pracy za granicą, do których stosuje się metodę unikania podwójnego opodatkowania zwaną wyłączeniem z progresją. W uproszczeniu polega ona na tym, że dochód nie podlega w Polsce opodatkowaniu, a jedynie może mieć wpływ na stawkę podatku stosowaną do opodatkowania dochodu uzyskanego dodatkowo w ojczyźnie (jeśli podatnik pracował wyłącznie za granicą, to stosowanie tej metody oznacza, że w kraju w ogóle nie musi składać zeznania podatkowego). Ministerstwo Finansów jest jednak nieugięte i konsekwentnie twierdzi, że limit dochodów dziecka określony w przepisach, tj. 3089 zł, obejmuje dochody uzyskane za granicą, bez względu na to, jaka metoda unikania podwójnego opodatkowania miała do nich zastosowanie.

Zlecenie z ryczałtem

W praktyce to umowy cywilnoprawne są najczęstszą formą zatrudnienia dzieci i młodzieży w okresie wakacyjnym. Jak była o tym mowa powyżej, rozlicza się je skalą podatkową (jako przychód z działalności wykonywanej osobiście). Od tej zasady jest jeden istotny wyjątek. Jeżeli kwota należności określona w umowie nie przekracza 200 zł, zamiast skali zastosowanie ma zryczałtowany podatek w wysokości 18 proc. przychodu. Jest on pobierany i odprowadzany przez zleceniodawcę na rachunek urzędu skarbowego bez uwzględniania kosztów uzyskania przychodów.
Ponieważ rozliczenie podatku ma postać zryczałtowaną, przychodów takich nie łączy się z dochodami podlegającymi opodatkowaniu według skali podatkowej. Rozliczenie umów podatkiem zryczałtowanym ma więc to znaczenie, że wartość takiego wynagrodzenia znajdzie się poza limitem kwotowym ograniczającym rodzicom prawo do ulgi prorodzinnej oraz rozliczenia podatku jako osoba samotnie wychowująca dziecko.
W celu ustalenia, czy limit dochodów pełnoletniego dziecka został przekroczony, pomocne będą imienne informacje, które powinno ono otrzymać od płatników. Pracodawcy oraz zleceniodawcy powinni wystawić mu PIT-11 (do końca lutego następnego roku). Informacji podatkowej nie należy się natomiast spodziewać w przypadku, gdy umowa-zlecenie lub o dzieło rozliczana była 18-proc. zryczałtowanym PIT. W takiej sytuacji potrącenie i odprowadzenie podatku przez płatnika jest równoznaczne z rozliczeniem PIT. Podatnik nie wykazuje tak opodatkowanych kwot w rocznym zeznaniu podatkowym.
Jeśli dziecko uzyska w roku podatkowym dochód z odpłatnego zbycia papierów wartościowych, udziałów lub akcji w spółkach kapitałowych opodatkowany na zasadach określonych w art. 30b ustawy o PIT, to należy go wliczyć do rocznego limitu wynoszącego 3089 zł

Zatrudnienie małoletnich a obowiązki podatkowe zleceniodawcy
Obowiązki podatkowe związane z zatrudnieniem osoby, która nie ukończyła 18 lat, są takie same jak w przypadku osób pełnoletnich. Oznacza to, że zleceniodawca:
● rozlicza takie przychody jak z działalności wykonywanej osobiście (wyjątkiem są umowy z wynagrodzeniem do 200 zł),
● stosuje do wypłacanego świadczenia pomniejszonego o miesięczne koszty uzyskania przychodów (20 proc.) oraz potrącone w danym miesiącu składki na ubezpieczenia społeczne (jeśli są pobierane) najniższą stawkę podatkową określoną w skali, czyli 18 proc.,
● kwoty zaliczek przekazuje do 20 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym je pobrano, na rachunek właściwego dla siebie urzędu skarbowego,
● do końca stycznia kolejnego roku przesyła do urzędu skarbowego roczną deklarację o pobranych zaliczkach (PIT-4R),
● do końca lutego kolejnego roku przesyła fiskusowi i zleceniobiorcy imienną informację PIT-11.





PRZYKŁADY

1. Dochód osoby małoletniej bez limitu

Właścicielka baru w nadmorskiej miejscowości uzyskała zgodę rodziców na zatrudnienie siedemnastolatki na umowę-zlecenie. Dochód dziewczyny za dwa miesiące pracy ma wynieść 3100 zł. Rodzice co roku korzystają z ulgi prorodzinnej. To pierwsza praca ich córki, więc obawiają się, czy będą mogli kontynuować odliczenie.

Rodzice nie muszą się obawiać, z ulgi skorzystają. Przede wszystkim ich córka nie ma ukończonych 18 lat, dlatego jej zarobki – bez względu na ich wysokość – nie będą miały wpływu na prawo do ulgi prorodzinnej. Córki nie ogranicza więc limit dochodów w kwocie 3089 zł dotyczący dzieci pełnoletnich.

2. Firma na ryczałcie wyklucza ulgę

23-letni student zawiązał z kolegą spółkę osobową, która miała świadczyć usługi serwisowania rowerów i innego sprzętu sportowego. Wszyscy zadeklarowali przy rejestracji firmy opodatkowanie ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych. Współpraca jednak nie wypaliła i studenci rozwiązują działalność. Nie uzyskali żadnych dochodów z prowadzenia firmy.

Niestety, w takiej sytuacji rodzice stracą prawo do ulgi prorodzinnej. Do ich dzieci miały bowiem zastosowanie przepisy ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (Dz.U. z 1998 r. nr 144, poz. 930 z późn. zm.). Wyłącza to odliczenie ulgi prorodzinnej przez rodzica zgodnie z art. 27f ust. 7 w zw. z art. 6 ust. 8 ustawy o PIT.

3. Nie można odliczyć składek ZUS

Córka podatników studiuje. W wakacje zostanie zatrudniona na umowę o pracę. Dochód, który otrzyma, wyniesie 3098,51 zł (3376,63 zł przychodu – 278,12 zł koszty uzyskania). Po odjęciu kwoty składek na ubezpieczenie społeczne (462,95 zł) będzie to już 2635,56 zł.

W takiej sytuacji ulga prorodzinna przepadnie, gdyż dochód dziecka rozumiany jako przychód minus koszty ich uzyskania przekroczy kwotę 3089 zł. Takie stanowisko w podobnym stanie faktycznym zajął dyrektor Izby Skarbowej w Łodzi w interpretacji z 20 września 2012 r., sygn. IPTPB2/415-599/12-4/KSM.

Podstawa prawna
Art. 6 ust. 4, art. 9 ust. 2, art. 26, art. 27, art. 27f, art. 30b ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 361 z późn. zm.).