Naczelna Rada Adwokacka wystąpiła z petycją w sprawie uchylenia art. 99a kodeksu postępowania karnego, czyli uchylenia obowiązku sporządzania uzasadnień orzeczeń w sprawach karnych na „formularzu uzasadnień” i przywrócenia poprzedniej formuły sporządzania uzasadnienia (z pominięciem formularza).
Wystosowanie petycji poprzedziła ankieta przeprowadzona wśród sędziów i adwokatów, z której wynika, że praktycy negatywnie oceniają obowiązek sporządzania uzasadnień wyroków na formularzach. Praktyczne wady obowiązującego rozwiązania to: naruszenie prawa do rzetelnego procesu karnego, formularz nie pozwala sądowi na pełne przedstawienie merytorycznej strony rozstrzygnięcia, które zostało wydane.
Jak czytamy w petycji:
Choć ustawodawca nie wprowadził żadnych wyjątków, których zaistnienie umożliwiałoby sporządzenie uzasadnienia wyroku w tradycyjny sposób (tj. z pominięciem formularza), orzecznictwo sądowe konsekwentnie dostrzega konieczność przeprowadzania oceny, czy ta - niewątpliwie uproszczona - postać zaprezentowania motywów rozstrzygnięcia nie narusza podstawowych gwarancji procesowych, tak istotnych w sprawach karnych, w tym nie pozbawia stron procesu prawa do zapoznania się z pełną i pogłębioną argumentacją sądu odnoszącą się do wszystkich elementów, które składają się na ostateczne rozstrzygnięcie sprawy karnej. Jeżeli sąd uznaje, że nie może sporządzić uzasadnienia swojego wyroku na formularzu w sposób, który zagwarantuje stronie prawo do rzetelnego procesu odwoławczego, ma obowiązek bezpośredniego zastosowania art. 91 ust. 2 Konstytucji RP i przedstawienia swego stanowiska wraz z argumentacją w sposób tradycyjny, tj. z pominięciem formularza.
Takie praktyczne funkcjonowanie przepisu art. 99a k.p.k., wbrew pokładanym w nim nadziejom, dodatkowo uwzględniając sposób technicznego opracowania formularza uzasadnień, co nastąpiło w akcie wykonawczym, wielokrotnie prowadzi do sytuacji, że oskarżony nie może zapoznać się z pełną argumentacją sądu w odniesieniu do odpowiedzialności karnej za przypisany czyn. Ma to miejsce z tego powodu, że treść zawarta w formularzu jest lakoniczna a sam formularz nie pozwala sądowi na pełne przedstawienie merytorycznej strony rozstrzygnięcia, które zostało wydane. Co oczywiste utrudnia to nie tylko możliwość polemiki apelacyjnej, ale także samej kontroli instancyjnej wydanego orzeczenia, z tego powodu, że wielokroć trudno poznać motywy, którymi kierował się są wydający orzeczenie i sporządzający jego uzasadnienie na formularzu wskazanym w art. 99a k.p.k.
Mając na względzie, że uzasadnienie orzeczenia pełni też funkcję wyjaśniającą jego rozstrzygnięcie, częstokroć formularz uzasadnienia i wynikające z jego konstrukcji ograniczenia, nie pozwala na przekonanie adresata rozstrzygnięcia o jego trefności lub nie pozwala, aby adresat zapoznał się z pełną argumentacją stanowiącą o podstawie rozstrzygnięcia o jego prawach lub obowiązkach.
W obecnym stanie prawnym zgodnie z art. 99a (§ 1) uzasadnienie wyroku sądu pierwszej instancji, w tym wyroku nakazowego i wyroku łącznego, oraz wyroku sądu odwoławczego i wyroku wydanego w postępowaniu o wznowienie postępowania sporządza się na formularzu według ustalonego wzoru. (§ 2) Minister Sprawiedliwości określi, w drodze rozporządzenia, wzory formularzy uzasadnień wyroków oraz sposób ich wypełniania, mając na uwadze konieczność zamieszczenia w nich niezbędnych informacji wskazanych w ustawie, w sposób umożliwiający należyte sporządzenie przez uprawnionego środka zaskarżenia, a także właściwe dokonanie kontroli wyroku w razie wniesienia takiego środka.
Petycja zmierza do uchylenia tego przepisu i przywrócenie poprzedniej formuły sporządzania uzasadnienia, czyli w sposób tradycyjny.
Autorem projektu zmiany k.p.k jest adw. Przemysław Rosati, prezes NRA, którego Prezydium NRA upoważniło do reprezentowania Naczelnej Rady Adwokackiej w pracach nad petycją przed Senatem RP, Sejmem RP i Radą Ministrów.
Petycja została wysłana do Senatu, Sejmu i Rady Ministrów.
Petycja i projekt zmiany w kodeksie postępowania karnego
Załącznik_ projekt zmiany kpk
2024.02.05_petycja_Sejm