Z sondy DGP przeprowadzonej w sądach okręgowych i rejonowych wynika, że do tej pory wpłynęły do nich co najmniej 22 wnioski, o których mowa w nowo dodanym art. 42a par. 3-14 prawa o ustroju sądów powszechnych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 2071 ze zm.). Najwięcej zostało złożonych w Sądzie Okręgowym w Warszawie oraz sądach należących do tego okręgu.
Ostatnia nowelizacja ustawy o Sądzie Najwyższym (Dz.U. z 2022 r. poz. 1259), która dała uczestnikom postępowań (patrz: grafika) prawo domagania się od sądu sprawdzenia, czy sędzia daje gwarancje niezawisłości i bezstronności, obowiązuje od 15 lipca br. Jak do tej pory w mediach pojawiały się jedynie informacje na temat wniosków odnoszących się do osób orzekających w SN. DGP postanowił jednak sprawdzić, jak wygląda sytuacja w sądach powszechnych i ustalił, że wnioski o przeprowadzenie testu niezawisłości i bezstronności sędziego zaczynają już wpływać do sądów okręgowych i rejonowych.
Warszawa liderem wniosków o testy dla sędziów
Z naszej sondy przeprowadzonej w sądach okręgowych i rejonowych wynika, że do tej pory wpłynęły do nich co najmniej 22 wnioski, o których mowa w nowo dodanym art. 42a par. 3-14 prawa o ustroju sądów powszechnych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 2071 ze zm.). Najwięcej zostało złożonych w Sądzie Okręgowym w Warszawie oraz sądach należących do tego okręgu.
Jak informuje Sylwia Urbańska, rzecznik prasowy ds. cywilnych Sądu Okręgowego w Warszawie, do stołecznego SO wpłynęło osiem takich wniosków.
- Dotychczas jeden został rozpoznany (wniosek odrzucono), pozostałe nie zostały jeszcze rozpoznane - podaje rzecznik. Jak dodaje, dotyczą one żądania zbadania, kiedy i przez kogo sędzia został powołany, kiedy i przez kogo został rekomendowany, zbadania spełnienia przez sędziego wymogów niezawisłości i bezstronności z uwzględnieniem okoliczności towarzyszących jego powołaniu i jego postępowania po powołaniu, zarzutu powołania sędziego na mocy uchwały Krajowej Rady Sądownictwa, która została ukonstytuowana sprzecznie z konstytucją.
Z kolei, jeśli chodzi o sądy okręgu warszawskiego, to o przeprowadzenie testu niezawisłości i bezstronności wnioskowano dziewięć razy, z czego dwa wnioski zostały oddalone, a siedem pozostaje nierozpoznanych. Jak informuje Sylwia Urbańska, te wnioski dotyczyły z kolei niewłaściwego powołania przez obecną KRS i braku niezawisłości sędziego.
Przeprowadzenia testu domagały się również strony, których sprawy toczą się w sądach łódzkich.
- W Sądzie Okręgowym w Łodzi w okresie od 15 do 31 lipca 2022 r. wpłynęły dwa wnioski w trybie art. 42a par. 3-14 prawa o ustroju sądów powszechnych, zaś w podległych sądowi okręgowemu sądach rejonowych jeden wniosek - informuje Monika Pawłowska-Radzimierska, rzecznik prasowy ds. cywilnych SO w Łodzi.
Z kolei Małgorzata Reizer, rzecznik prasowy SO w Przemyślu, mówi o jednym tylko wniosku, który wpłynął do Sądu Rejonowego w Jarosławiu i który nie został do tej pory rozpoznany.
- Zwrócono się do strony o doprecyzowanie, czy aby na pewno chodzi o wniosek z art. 42a u.s.p., czy też jest to zwykły wniosek o wyłączenie sędziego - tłumaczy rzeczniczka.
Z udzielonych DGP odpowiedzi wynika również, że jeden wniosek został złożony w sądach z okręgu szczecińskiego (czeka na rozpoznanie). Wiadomo również, że o przeprowadzenie testu wnioskowano także do SR w Nysie oraz SR w Strzelcach Opolskich.
Są jednak i takie sądy, spośród tych, które odpowiedziały na nasze pytanie, do których jak dotąd wnioski z art. 42a u.s.p. nie wpłynęły. Tak jest w przypadku m.in. SR w Chrzanowie, SO w Rzeszowie czy SO w Piotrkowie Trybunalskim.
Nerwowo w SN. Tu też czekają na testy niezawisłości
Testowania domagają się również strony mające sprawy w SN. Tu wnioski dotyczą sędziów mających orzekać w postępowaniach zawisłych przed Izbą Karną oraz Izbą Pracy Ubezpieczeń Społecznych. Jak mówił niedawno w wywiadzie dla DGP Michał Laskowski, prezes IK, te złożone w stosunku do sędziów orzekających w jego izbie dotyczą Małgorzaty Bednarek, Adama Rocha i Ryszarda Witkowskiego, a więc tych sędziów, którzy przeszli z Izby Dyscyplinarnej do Izby Karnej.
Ostatnio głośno było o wniosku złożonym w stosunku do pierwszej z wymienionych osób. Jak bowiem pisał Onet.pl, został on odrzucony jednoosobowo przez sędziego sprawozdawcę, który powołał się na braki formalne wniosku. Zrobił to, mimo że wcześniej prezes IK w ramach kontroli wstępnej stwierdził, że wypełnia on wymogi formalne, i skierował sprawę do rozpoznania. Sprawa budzi kontrowersje także z tego powodu, że sędzią sprawozdawcą w tej sprawie jest Mariusz Załucki, który sam został powołany do SN z rekomendacji obecnej KRS.
Jak przekonywał Aleksander Stępkowski, rzecznik prasowy SN, sędzia sprawozdawca miał takie prawo na podstawie przepisów procedury karnej. Z tymi tłumaczeniami nie zgadza się jednak część składu orzekającego wyznaczonego do rozpoznania wniosku, w tym przewodniczący sędzia Piotr Prusinowski.
Kontrowersyjny test niezawisłości i bezstronności
Wprowadzenie opisywanego rozwiązania od początku budziło wiele kontrowersji i to także w samym obozie rządzącym. O tym, że może to doprowadzić do paraliżu wymiaru sprawiedliwości, mówił m.in. Marcin Warchoł, wiceminister sprawiedliwości. Jak do tej pory bowiem za pośrednictwem obecnej KRS powołano już ok. 2 tys. sędziów, a oni wydali ok. 1 mln orzeczeń.
Z kolei wielu prawników zwracało uwagę, że jest to instytucja o charakterze pozornym, gdyż tego typu testy i tak są już wykonywane przez sądy na podstawie ogólnych przepisów proceduralnych.
Potwierdzać tę tezę może również odpowiedź, jakiej na pytania DGP udzielił sędzia Łukasz Zioła, rzecznik prasowy ds. cywilnych Sądu Okręgowego w Gdańsku. Jak poinformował, do sądów rejonowych okręgu gdańskiego nie wpłynął ani jeden wniosek na podstawie art. 42a par. 3-14 u.s.p. Jak jednak dodał, w przypadku SO w Gdańsku w okresie kilku, kilkunastu miesięcy przed 15 lipca 2022 r. do sądu tego wpłynęło łącznie 10 wniosków opartych na przesłankach określonych obecnie w wymienionym przepisie. Zioła tłumaczy, że zostały one przesłane w celu rozpoznania do Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych Sądu Najwyższego, jednak po 15 lipca 2022 r. wnioski te zostały przekazane przez SN do SO w Gdańsku w celu rozpoznania na podstawie art. 42a par. 3-14 u.s.p. Na razie żaden nie został jednak rozstrzygnięty.
- Po 15 lipca 2022 r. wpłynął natomiast tylko jeden wniosek, który wprawdzie nie powołuje się wprost na art. 42a par. 3-14 ustawy, ale faktycznie odwołuje się do przywołanych w nim przesłanek - informuje rzecznik Zioła. Ten wniosek także oczekuje na rozpoznanie. ©℗
Izba Odpowiedzialności Zawodowej zaczyna działać
Powołana ostatnią nowelizacją ustawy o SN Izba Odpowiedzialności Zawodowej rozpoczyna pracę. Jutro oraz w środę rozpatrzeć ma dwie sprawy dotyczące sędziów. W pierwszej chodzi o uchylenie immunitetu Piotrowi R. z Warszawy, sędziemu sądu wojskowego, byłemu wiceprzewodniczącego Krajowej Rady Sądownictwa. Prokuratura chce mu postawić zarzut przekroczenia uprawnień godzącego w zasady ochrony informacji niejawnych. Druga sprawa dotyczy sędzi z Wejherowa. Prokuratura domaga się wydania zezwolenia na pociągnięcie jej do odpowiedzialności karnej za spowodowanie wypadku. ©℗
Wielu prawników uważa, że jest to instytucja o charakterze pozornym, gdyż tego typu testy i tak sądy wykonują na podstawie ogólnych przepisów proceduralnych
/>
