Do składu siedmiu sędziów NSA zostało skierowane ważne pytanie prawne dotyczące stosowania jednej z przesłanek stwierdzania nieważności decyzji administracyjnych z ustawy o szczególnych zasadach usuwania skutków prawnych decyzji reprywatyzacyjnych dotyczących nieruchomości warszawskich wydanych z naruszeniem prawa (Dz.U. z 2021 r. poz. 795). Rozstrzygnięcie może mieć znaczący wpływ na linię orzeczniczą.
Zagadnienie, które wzbudziło wątpliwości składu sędziowskiego, wyłoniło się w trakcie analizy skargi kasacyjnej wniesionej na orzeczenie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie. Sprawa dotyczyła decyzji wydanej po zakończeniu postępowania przez komisję weryfikacyjną ds. reprywatyzacji, która uchyliła decyzję prezydenta Warszawy o przekazaniu nieruchomości oraz odmówiła ustanowienia użytkowania wieczystego na rzecz następców prawnych poprzednich właścicieli nieruchomości.
W uzasadnieniu powołano się przede wszystkim na fakt, że miasto nie zbadało przesłanki posiadania gruntu przez spadkobierców, o której mowa w tzw. dekrecie Bieruta. Komisja stwierdziła też, że wydanie decyzji doprowadziło do „skutków rażąco sprzecznych z interesem społecznym”, ponieważ byli najemcy komunalni stracili swój status i wynikającą z niego ochronę. Z kolei stale podnoszony czynsz spowodował, że na opłaty za mieszkania nie było ich stać, dlatego musieli albo dobrowolnie się wyprowadzić, albo czekać na eksmisję. WSA w toku postępowania uchylił jednak decyzję komisji, zarzucając jej m.in. błędną interpretację prawa. Od wyroku wniesiono następnie skargę kasacyjną.
Co istotne, decyzja prezydenta, którą badała komisja, pochodziła z 2009 r. Z kolei ustawę, na podstawie której funkcjonuje organ, uchwalono dopiero w 2017 r. Akt prawny pozwala komisji m.in. uchylać decyzje reprywatyzacyjne (lub stwierdzać, że zostały wydane z rażącym naruszeniem prawa) na podstawie kilku przesłanek. Jedną z nich jest właśnie stwierdzenie, że wydanie decyzji doprowadziło do skutków „rażąco sprzecznych” z interesem społecznym, „w szczególności do zastosowania uporczywie lub w sposób istotnie utrudniający korzystanie z lokalu w nieruchomości warszawskiej groźby bezprawnej, przemocy wobec osoby lub przemocy innego rodzaju w stosunku do osoby zajmującej ten lokal”. Nietrudno więc się domyślić, że chodzi zwłaszcza o działania tzw. czyścicieli kamienic nieprzebierających w środkach, mających nakłonić lokatorów do opuszczenia mieszkań.
NSA w zagadnieniu prawnym porusza jednak fundamentalną kwestię sprowadzającą się do potrzeby rozstrzygnięcia wątpliwości, czy na okoliczności wskazane w przepisie rzeczywiście można się powołać, jeśli zdarzenia miały miejsce przed wejściem w życie ustawy. Innymi słowy, czy można w tym przypadku niejako zastosować prawo wstecz.
Dopóki NSA nie rozstrzygnie zagadnienia prawnego, postępowanie będzie wstrzymane. Warto przypomnieć, że uchwała podjęta w siedmioosobowym składzie NSA ma istotne znaczenie na przyszłość – ewentualne wydanie wyroku niezgodnego z zajętym stanowiskiem wymaga bowiem ponownego przedstawienia zagadnienia prawnego odpowiedniemu składowi sędziowskiemu.
orzecznictwo
Postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z 28 lipca 2022 r., sygn. akt I OSK 2633/20 www.serwisy.gazetaprawna.pl/orzeczenia
