Niesprawdzenie przesłanek niezbędności i celowości budowy drogi może naruszać prawo własności osób, których nieruchomości zostają z tego powodu wywłaszczone. W związku z rozbieżnościami w orzecznictwie rzecznik praw obywatelskich zwróciła się do Naczelnego Sądu Administracyjnego z prośbą o ustalenie zakresu kontroli wniosków przy wydawaniu takich pozwoleń.

Zasady udzielania zezwoleń na budowę dróg publicznych określa ustawa o szczególnych zasadach przygotowywania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych (Dz.U. z 2013 r. poz. 687 ze zm.). Zgodnie z nią wniosek o zezwolenie na realizację inwestycji drogowej składa do właściwego organu zarządca drogi. RPO tłumaczy, że problem polega na tym, że sądy administracyjne w zależności od podstawy prawnej odmiennie postrzegają rolę nadzorczą organu wydającego decyzję.
Pierwsza z linii orzeczniczych wskazuje, że badanie celowości i niezbędności inwestycji pozostaje poza właściwością organów. Sądy powołują się tu na art. 11e wspomnianej ustawy, który zakazuje uzależniania odmowy od zaistnienia przesłanek nieprzewidzianych przepisami. Wykładnia tego przepisu wskazuje na związanie organu wnioskiem. Jeśli więc spełnia on wszelkie wymogi formalne – należy wydać zgodę na budowę i tym samym również na wywłaszczenie.
Kwestie budowlane do negocjacji z urzędnikiem
Kwestie budowlane do negocjacji z urzędnikiem

Zobacz również
W orzecznictwie sądów administracyjnych prezentowana jest też druga linia orzecznicza. Rzecznik podkreśla, że zgodnie z nią „organ administracji właściwy w zakresie orzekania o lokalizacji dróg nie jest ściśle związany wnioskiem inwestora i winien dokonywać kontroli poszczególnych elementów planowanej inwestycji pod kątem ustalenia, czy nie dojdzie do nadmiernej ingerencji w prawo własności”. Zdaniem prof. Ireny Lipowicz właśnie ta jest właściwa. Jako uzasadnienie wskazuje na przepisy konstytucji.
„Ocena, czy wnioskowana lokalizacja drogi nie pozostaje w sprzeczności z prawem powszechnie obowiązującym, nie może ograniczać się do badania wymogów formalnych wniosku” – podkreśla rzecznik.
Konieczna jest tu też kontrola legalności takiej decyzji, czyli sprawdzenie zgodności z prawem samego zezwolenia, jak i jego skutków.