BHP to ważny element działalności każdej firmy, ponieważ pozwala na minimalizowanie ryzyka wypadków i chorób zawodowych oraz zapewnia pracownikom bezpieczne i zdrowe warunki pracy. To czy w danym przedsiębiorstwie pracodawca poważnie traktuje swoje obowiązki w zakresie BHP może ocenić uprawniona do tego Państwowa Inspekcja Pracy. Kontrola BHP przez PIP jest jednym z narzędzi zapewniających bezpieczne i zdrowe warunki zatrudnienia. Pracodawcy powinni przestrzegać przepisów BHP, aby uniknąć kar i zagrożeń dla pracowników. Jak się do tego przygotować. Co i jak skontroluje PIP?
Jak podaje GUS, w 2022 r. zgłoszono 66,6 tys. osób poszkodowanych w wypadkach przy pracy. Najczęściej ulegającymi urazom częściami ciała były kończyny górne – niemal 44 proc. wszystkich wypadów. Z kolei 10 proc. wszystkich urazów podczas wykonywania pracy to urazy głowy. Wielu konsekwencji tych zdarzeń można było uniknąć lub w dużym stopniu ograniczyć obrażenia, gdyby obie grupy: i pracodawcy w zakresie swoich obowiązków zapewnienia pracownikom bezpiecznych i zdrowych warunków pracy, jak i pracownicy w zakresie przestrzegania zasad bezpieczeństwa - stosowali się do wymogów z zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.
PIP skontroluje przestrzeganie BHP
Państwowa Inspekcja Pracy jest organem nadzoru nad przestrzeganiem przepisów prawa pracy, w tym także przepisów dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy (BHP). Inspektorzy PIP mają uprawnienia do przeprowadzania kontroli w miejscach pracy, w celu sprawdzenia, czy pracodawcy przestrzegają przepisów BHP i zapewniają pracownikom bezpieczne i zdrowe warunki pracy.
Ramka. Podczas kontroli inspektorzy PIP mogą:
• sprawdzić dokumentację dotyczącą BHP, taką jak instrukcje BHP, oceny ryzyka zawodowego czy protokoły szkoleń BHP,
• zobaczyć i ocenić warunki pracy w miejscu pracy, w tym stan maszyn i urządzeń oraz warunki sanitarno-higieniczne,
• przeprowadzić rozmowy z pracownikami i zapytać o ich doświadczenia w zakresie BHP.
Jeśli inspektorzy PIP stwierdzą, że pracodawca narusza przepisy BHP, mogą nałożyć kary finansowe, nakazać usunięcie nieprawidłowości i wprowadzenie poprawek lub w skrajnych przypadkach nawet zamknąć zakład pracy.
Program działania PIP
PIP opracowuje wieloletnie i jednoroczne programy działania. Rok 2023 jest drugim rokiem realizacji trzyletniego Programu działania PIP na lata 2022-2024. W 2023 r. Inspekcja planuje przeprowadzić 60 tys. kontroli. Na coraz większą skalę wprowadza także pozakontrolne formy działań, szczególną wagę przywiązując do działań prewencyjnych z zakresu prewencji wypadkowej i szeroko rozumianej promocji ochrony pracy.
Na lata 2022-2024, na szczeblu krajowym, przyjęte zostały trzy kluczowe priorytety w działalności Państwowej Inspekcji Pracy. Są to:
- strategia kontroli i działań prewencyjnych dla sektora budowlanego,
- strategia kontroli zagrożeń chemicznymi czynnikami środowiska pracy,
- strategia wzmożonego nadzoru nad zakładami pracy.
PIP przewiduje kontrole ukierunkowane na likwidację zagrożeń. Obejmą one:
• organizację prac związanych z zagrożeniem wybuchem,
• usuwanie wyrobów zawierających azbest,
• przestrzeganie przepisów bhp przy wykonywaniu prac spawalniczych,
• bezpieczeństwo organizacji prac w spółkach z obszaru wytwarzania i dystrybucji energii elektrycznej,
• zagrożenia zawodowe pracowników wykonujących roboty w zakresie budowy, rozwoju i modernizacji sieci kolejowej,
• mikroklimat w środowisku pracy,
• zagrożenia związane z występowaniem czynników fizycznych w środowisku pracy – hałas i drgania mechaniczne.
Program pierwszych kontroli
Państwa Inspekcja Pracy w ramach swojej działalności prowadzi program „Pierwsza kontrola”, mający zastosowanie do podmiotów, które nigdy wcześniej nie były kontrolowane przez organy. Kontrole przeprowadzane przez inspektorów w ramach programu mają charakter instruktażowo-doradczy. Cel pierwszej kontroli zakłada natomiast pozostawienie pracodawcy określonego czasu na wyeliminowanie uchybień w zakresie stosowania przepisów prawa pracy.
Cykl pierwszych kontroli zgodnie z założeniami PIP adresowany jest do:
- mikroprzedsiębiorców - zatrudniających do 9 pracowników,
- zakładów małych - zatrudniających od 10 do 49 pracowników,
- zakładów średnich - zatrudniających od 50 do 249 pracowników.
Jaki jest zakres pierwszej kontroli? Kontrole mają charakter kompleksowych audytów. W ich trakcie skontrolowane zostaną m.in.:
- szkolenia bhp,
- wynagrodzenia i inne świadczenia,
- regulamin pracy,
- wypadki przy pracy,
- szkolenia bhp,
- czynniki szkodliwe, niebezpieczne i uciążliwe,
- obiekty i pomieszczenia pracy,
- oświetlenie, ogrzewanie, wentylację,
- pomieszczenia higieniczno-sanitarne,
- stanowiska i procesy pracy,
- maszyny i urządzenia techniczne,
- urządzenia i instalacje energetyczne,
- nadzór i kontrolę stanu bhp.
Kontrola PIP w zakresie BHP
Pracodawca, który spodziewa się kontroli stanu bhp przez inspektora pracy powinien dokonać przeglądu zasad bhp i ich stosowania na podstawie obowiązujących przepisów prawa. Musi usunąć stwierdzone nieprawidłowości i przygotować dokumentację.
Inspektorzy pracy są uprawnieni do przeprowadzania kontroli przestrzegania przepisów prawa pracy, w szczególności stanu bhp, oraz kontroli przestrzegania przepisów dotyczących legalności zatrudnienia - bez uprzedzenia, o każdej porze dnia i nocy. Jednak większość wizyt jest zaplanowana.
Co kontroluje PIP? Przedmiotem zainteresowania inspektorów przeprowadzających kontrolę stanu bhp są zazwyczaj stanowiska pracy oraz dokumentacja, regulaminy i instrukcje BHP.
Jest szansa, że podczas kontroli inspektor pracy będzie chciał zrobić obchód po wszystkich lub przypadkowo wybranych stanowiskach pracy. A jeśli kontrola będzie dotyczyć stanowisk administracyjno-biurowych, to będzie weryfikował zgodność organizacji tych stanowisk z przepisami zawartymi w załączniku do rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe.
Z kolei w przypadku stanowisk fabrycznych, czy robotniczych, PIP zwróci uwagę na przestrzeń pracy, oświetlenie, obsługiwane maszyny i urządzenia, czy wentylację pomieszczeń. Kontrowane będą też kwestie zapewnienia odpowiednich pomieszczeń higieniczno-sanitarnych. Inspektorzy wezmą po lupę także akta osobowe wszystkich lub wybranych pracowników, orzeczenia lekarskie dopuszczające do pracy oraz zaświadczenia ze szkoleń z zakresu bhp. PIP kontroluje również prawidłowość wykonania zadań służby bhp. Bada, czy pracodawca utworzył taką służbę, zlecił wykonywanie jej zadań specjaliście spoza zakładu pracy lub też realizuje je we własnym zakresie, posiadając do tego niezbędne kwalifikacje.
Służba BHP
Zgodnie z art. 237[11] Kodeksu pracy pracodawca zatrudniający więcej niż 100 pracowników tworzy służbę bezpieczeństwa i higieny pracy, zwaną dalej "służbą bhp", pełniącą funkcje doradcze i kontrolne w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, zaś pracodawca zatrudniający do 100 pracowników powierza wykonywanie zadań służby bhp pracownikowi zatrudnionemu przy innej pracy.
Pracodawca posiadający ukończone szkolenie niezbędne do wykonywania zadań służby bhp może sam wykonywać zadania tej służby, jeżeli:
- zatrudnia do 10 pracowników,
- albo zatrudnia do 50 pracowników i jest zakwalifikowany do grupy działalności, dla której ustalono nie wyższą niż trzecia kategorię ryzyka w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.
Właściwy inspektor pracy może nakazać utworzenie służby bhp, albo zwiększenie liczby pracowników tej służby, jeżeli jest to uzasadnione stwierdzonymi zagrożeniami zawodowymi.