Odprawa dla terytorialsa ze składkami, ale co z zasiłkiem

Zakład Ubezpieczeń Społecznych w jednej z ostatnich interpretacji potwierdził, że taka kwota nie korzysta ze zwolnienia z oskładkowania. Ale nie wyjaśnił, czy jest wliczana do podstawy wymiaru świadczenia chorobowego. Ta kwestia nadal budzi wątpliwości płatników.

Wejście w ubiegłym roku w życie ustawy o obronie ojczyzny spowodowało lawinę pytań pracodawców, na których nałożono pewne obowiązki wobec pracowników pełniących służbę wojskową. Jednym z takich obowiązków jest wypłata odprawy pracownikowi powołanemu do terytorialnej służby wojskowej. Zgodnie z art. 306 ust. 2 tego aktu prawnego pracownik otrzymuje wówczas od pracodawcy odprawę w wysokości dwutygodniowego wynagrodzenia obliczonego według zasad określonych dla ustalania ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy. Odprawa nie przysługuje w razie ponownego powołania do tej samej służby.

Początkowo przepis nie wywoływał wątpliwości co do jego oskładkowania, bo wiele osób – niejako automatycznie – stosowało wobec odprawy przepisy rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (dalej: rozporządzenie) i uznawało, że jest ona nieoskładkowana Przypomnijmy, że zgodnie z par. 1 tego aktu wykonawczego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, osiągany przez pracowników u pracodawcy z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy, z pewnymi wyjątkami. Do wyjątków należą także określone w par. 2 ust. 1 pkt 5 rozporządzenia odprawy wypłacone pracownikom powołanym do zasadniczej służby wojskowej na podstawie art. 125 ustawy z 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej.

Niektórzy płatnicy jednak powzięli wątpliwości w tej sprawie i wystąpili do ZUS o potwierdzenie, czy rzeczywiście odprawa jest nieoskładkowana. Organ rentowy w jednej z interpretacji indywidulanych stwierdził jednak, że składki od odprawy są należne, bo w par. 2 ust. 1 pkt 5 rozporządzenia mowa jest o innej odprawie niż tej określonej w art. 306 ust. 2 ustawy o obronie ojczyzny. Ostatnio stanowisko to potwierdził w interpretacji wydanej 9 maja 2023 r., znak WPI/200000/43/383/2023. Nie odpowiedział jednak na pytanie przedsiębiorcy, czy oskładkowana odprawa wchodzi do podstawy wymiaru zasiłków.

Inna podstawa

W opisywanej sprawie przedsiębiorca stał na stanowisku, że odprawa korzysta z wyłączenia z podstawy wymiaru składek ZUS na podstawie par. 2 ust. 1 pkt 5 rozporządzenia. Wskazał, że odprawa stanowi przychód w rozumieniu ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych osiągany przez pracownika u pracodawcy z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy. Ponadto, zdaniem przedsiębiorcy, nie powinna być wliczana do podstawy wymiaru zasiłku chorobowego, ponieważ jej wysokość nie jest pomniejszana za czas choroby. Jest to wynagrodzenie jednorazowe i jak większość odpraw i rekompensat jest wyłączona z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe.

ZUS w odpowiedzi na pytanie przedsiębiorcy zwrócił przede wszystkim uwagę, że wskazana w przywołanym przepisie ustawa o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej została uchylona przez ustawę o obronie ojczyzny, która weszła w życie 23 kwietnia 2022 r. Na podstawie tej drugiej ustawy odprawę od pracodawcy otrzymuje tylko pracownik powołany do terytorialnej służby wojskowej. Jednocześnie ustawa o obronie ojczyzny rozróżnia zasadniczą służbę wojskową i terytorialną służbę wojskową. ZUS podkreślił, że odprawy wypłacane osobom powołanym do terytorialnej służby wojskowej – zarówno pod rządami uchylonej ustawy o powszechnym obowiązku obrony, jak i pod rządami obowiązującej obecnie ustawy o obronie ojczyzny – nie korzystały z wyłączenia z podstawy wymiaru składek. Przywołany par. 2 ust. 1 pkt 5 rozporządzenia odnosi się jedynie do pracowników powołanych do zasadniczej służby wojskowej, a samo wyłączenie z podstawy wymiaru składek odpraw wypłaconych pracownikom powołanym do zasadniczej służby wojskowej straciło nie tylko swoje umocowanie ustawowe, lecz także stało się bezprzedmiotowe ze względu na to, że ustawodawca wskazał osoby powołane do terytorialnej służby wojskowej jako jedynych uprawnionych do wspomnianej odprawy. W konsekwencji odprawy wypłacone pracownikom powołanym do terytorialnej służby wojskowej stanowią podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. W tej sytuacji ZUS uznał stanowisko przedsiębiorcy za nieprawidłowe.

Inny rodzaj wniosku

ZUS nie zajął jednak stanowiska w drugiej problematycznej dla przedsiębiorcy kwestii dotyczącej tego, czy taka odprawa jest wliczana do podstawy wymiaru zasiłku. Podstawy do odmowy wydania interpretacji w tej sprawie wynikają z art. 83d ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Zgodnie z nim ZUS wydaje interpretacje indywidualne, o których mowa w art. 34 prawa przedsiębiorców, w zakresie obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym, zasad obliczania składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz Solidarnościowy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i Fundusz Emerytur Pomostowych oraz podstawy wymiaru tych składek. Interpretacje indywidualne wraz z wnioskiem o wydanie interpretacji, po usunięciu danych identyfikujących wnioskodawcę oraz inne podmioty wskazane w treści interpretacji, zakład niezwłocznie zamieszcza w Biuletynie Informacji Publicznej. Przepis ten wskazuje zatem jednoznacznie, że nie każda sprawa leżąca we właściwości organu jest możliwa do rozstrzygnięcia przez wydanie interpretacji w tym trybie. W konsekwencji – w przypadku, gdy wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej zostanie złożony w sprawie nieodnoszącej się do zakresu i sposobu zastosowania przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę w jego indywidualnej sprawie daniny publicznej – ZUS obowiązany jest odmówić wydania takiej interpretacji. Interpretacja indywidualna nie ma charakteru opinii prawnej, w której analizie poddać można dowolny przepis prawa czy zagadnienie, lecz jej zakres przedmiotowy jest ściśle określony. ZUS podkreślił przy tym, że powyższy przepis nie obejmuje swoim zakresem spraw związanych z przysługującymi ubezpieczonemu świadczeniami na podstawie ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (dalej: ustawa zasiłkowa), a tego właśnie dotyczy drugie z postawionych przez przedsiębiorcę pytań.

Zamiast występować o interpretację w sprawie sposobu obliczania zasiłku, przedsiębiorca powinien skorzystać z trybu określonego w art. 63 ust. 2 ustawy zasiłkowej. Zgodnie z nim z wnioskiem o ustalenie uprawnień do zasiłku przysługującego ubezpieczonemu może wystąpić do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych także płatnik składek na ubezpieczenie chorobowe. Obowiązki ZUS z tym związane wyjaśnił sekretarz stanu w Ministerstwie Rodziny i Polityki Społecznej, odpowiadając 30 lipca 2021 r. na interpelację w sprawie, ogólnie rzecz ujmując, trudności w obliczaniu przez płatnika podstawy wymiaru składek. W odpowiedzi na interpelację stwierdzono, że płatnik składek mający wątpliwości co do prawidłowości ustalenia podstawy wymiaru zasiłków, może zwrócić się do oddziału ZUS (właściwego ze względu na swoją siedzibę) o udzielenie wyjaśnień w sprawie uwzględniania składników wynagrodzenia w podstawie wymiaru zasiłków. W celu ustalenia podstawy wymiaru zasiłków oddział ZUS zbada sprawę, w szczególności poprzez przeprowadzenie postępowania wyjaśniającego z płatnikiem składek na temat obowiązujących u niego zasad wypłaty poszczególnych składników wynagrodzenia. Jak wskazano w odpowiedzi na interpelację, w tym celu oddział ZUS analizuje np. regulaminy wynagradzania, zapisy zawarte w umowach o pracę, ale także faktyczne zasady wypłaty danego składania wynagradzania. Na podstawie uzyskanych wyjaśnień oraz ustawy zasiłkowej oddział ZUS poinformuje pisemnie płatnika składek o tym, czy dany składnik wynagrodzenia powinien być uwzględniony w podstawie wymiaru zasiłku i na jakich zasadach, tzn. w kwocie faktycznej czy po uzupełnieniu. Sekretarz stanu zaznaczył, że jeżeli płatnik składek albo ubezpieczony mający wątpliwości lub też niezgadzający się z ustaleniami podstawy wymiaru zasiłku może zwrócić się do oddziału ZUS także z wnioskiem o wydanie decyzji w tej sprawie, która będzie podlegać kontroli sądowej po złożeniu odwołania.

Samo zaś określenie, czy taka oskładkowana odprawa powinna być wliczana do podstawy wymiaru zasiłku, gdy pracownik powróci do wykonywania obowiązków, może być problematyczna. Zgodnie z art. 36 ust. 1 ustawy zasiłkowej podstawę wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego ubezpieczonemu będącemu pracownikiem stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Za wynagrodzenie ustawa zasiłkowa uznaje przychód pracownika stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu potrąconych przez pracodawcę składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe oraz ubezpieczenie chorobowe, a więc także odprawę. Od tej zasady są jednak wyjątki. Zgodnie z art. 41 ustawy zasiłkowej przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego nie uwzględnia się składników wynagrodzenia, do których pracownik zachowuje prawo w okresie pobierania tego zasiłku zgodnie z postanowieniami układów zbiorowych pracy lub przepisami o wynagradzaniu, jeżeli są one wypłacane za okres pobierania tego zasiłku.

O odpowiedź na pytanie, czy odprawę wliczać do podstawy wymiaru zasiłku, zwróciliśmy się do Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej. ©℗