Jestem wspólnikiem spółki jawnej wraz z dwiema innymi osobami. Zamiast szukać pracownika na rynku, chcemy jako spółka zatrudnić na pół etatu moją żonę. Czy w takim przypadku powinniśmy opłacać za nią składki jak za pracownika, czy jednak jak za współpracownika przy prowadzeniu działalności gospodarczej?
Przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, zaś pracodawca ma obowiązek zatrudnionemu pracownikowi wypłacać wynagrodzenie. Nie ma przy tym znaczenia nazwa zawartej przez strony umowy. Osoby takie podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym. Specyficzna sytuacja będzie jednak dotyczyć pracowników zatrudnionych przez np. osobę prowadzącą działalność gospodarczą, którzy jednocześnie spełniają warunki do uznania ich za osoby współpracujące w rozumieniu art. 8 ust. 11 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa systemowa). Zgodnie z nim za osobę współpracującą można uznać małżonka, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione, rodziców, macochę i ojczyma oraz osoby przysposabiające, jeżeli pozostają we wspólnym gospodarstwie domowym z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność, zleceniobiorcą lub osobą korzystającą z ulgi na start i współpracują przy prowadzeniu tej działalności lub wykonywaniu umowy agencyjnej lub umowy zlecenia. Nie dotyczy to jednak osób, z którymi została zawarta umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego. Jeżeli pracownik spełnia kryteria określone dla osób współpracujących, dla celów ubezpieczeń społecznych jest traktowany jak osoba współpracująca, tj. składki będą za nią opłacane od zadeklarowanej kwoty nie niższej niż 60 proc. przeciętnego wynagrodzenia, a nie od przychodu uzyskiwanego ze stosunku pracy. W orzecznictwie sądowym akcentuje się zaś, że art. 8 ust. 11 ustawy systemowej ma zastosowanie np. wtedy, gdy małżonkowie pozostają we wspólnym gospodarstwie domowym, a wykonywanie pracy przez małżonka ma charakter współpracy przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 21 grudnia 2021 r., sygn. akt III AUa 503/21). Ustawa systemowa nie ustanawia jednak zakazu zawierania umowy o pracę z jednoosobowym przedsiębiorcą, a jedynie wskazuje skutki w zakresie ubezpieczeń społecznych.
Trzeba jednak zauważyć, że wspomniany wyżej art. 8 ust. 11 ustawy systemowej może budzić pewne wątpliwości co do jego zastosowania w sytuacjach takich, jak opisywana przez czytelnika. Jednak w takim przypadku żona wspólnika nie zostanie uznana za współpracownika. Wyjaśnił to ZUS w piśmie z 12 września 2022 r. (znak DI/100000/43/980/2022). W piśmie tym organ rentowy m.in. wskazał, że pracownik nie zostanie uznany za współpracownika, gdy umowa o pracę została zawarta ze spółką jawną, nie zaś z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność. Jak podkreślono, nie ma znaczenia, że zatrudniona w spółce osoba pozostaje w związku małżeńskim z jednym ze wspólników spółki i prowadzi z nim gospodarstwo domowe. Zakład Ubezpieczeń Społecznych więc uznał, że małżonek jednego ze wspólników spółki jawnej nie będzie podlegał ubezpieczeniom społecznym jako osoba współpracująca. Skoro zatem pracodawcą jest spółka, to podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne należy ustalić jak za każdego innego pracownika tego podmiotu.
Podobnie w opisywanej sytuacji należy uznać, że żona wspólnika będzie mogła zostać zatrudniona przez spółkę bez ryzyka uznania jej za współpracownika. Składki będą zatem płacone od uzyskiwanego przez nią przychodu ze stosunku pracy.©℗
!Pracodawcą dla zatrudnionych w spółce jawnej jest sama spółka, a nie poszczególni wspólnicy. Nie ma zatem znaczenia, że pracownik jest jednocześnie żoną jednego z nich.
Podstawa prawna
•art. 8 ust. 1–2, ust. 11, art. 18 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1009; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1115)
