Uchwalona 11 marca 2022 r. ustawa o obronie Ojczyzny reguluje nie tylko kwestie dotyczące wojska zawodowego, lecz także żołnierzy niezawodowych i ich statusu.
Zgodnie z przepisami tej ustawy służba wojskowa dzieli się na czynną służbę wojskową oraz służbę w rezerwie. Czynna służba wojskowa polega na pełnieniu:
  • zasadniczej służby wojskowej;
  • terytorialnej służby wojskowej;
  • służby w aktywnej rezerwie w dniach tej służby oraz odbywaniu ćwiczeń wojskowych w ramach pasywnej rezerwy;
  • zawodowej służby wojskowej;
  • służby w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny.
Żołnierze zawodowi pozostają poza powszechnym systemem ubezpieczenia społecznego, a świadczenia wypłacane są ze środków budżetowych. Pozostawanie w rezerwie nie wpływa zaś na kwestię ubezpieczeń społecznych (chyba że chodzi o określone w art. 130 ust. 1 pkt 3 pełnienie służby w aktywnej rezerwie w dniach tej służby oraz odbywaniu ćwiczeń wojskowych w ramach pasywnej rezerwy).
Inaczej jest w przypadku żołnierzy niezawodowych, którzy pozostają w służbie czynnej. Na czas służby nie podlegają oni odrębnemu systemowi przeznaczonemu dla żołnierzy zawodowych, ale pozostają w ZUS. Składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe opłaca za nich jednostka organizacyjna podległa ministrowi obrony narodowej. Są one finansowane z budżetu państwa z części, której dysponentem jest MON. Dzięki temu nie będą mieć przerwy w ubezpieczeniu, co może później się okazać ważne, gdy będą ubiegać się o emeryturę lub renty. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe dla tych żołnierzy stanowi kwota minimalnego wynagrodzenia za pracę obowiązującego w grudniu roku poprzedniego. W przypadku jednak żołnierzy pełniących terytorialną służbę wojskową rotacyjnie – podstawą taką będzie kwota uposażenia z tytułu tej służby.
Jak u innych
Ustawa o obronie Ojczyzny wprowadziła też zmianę do ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (dalej: ustawa zasiłkowa). Przyznaje ona prawa do zasiłku chorobowego zwolnionego z czynnej służby wojskowej – na zasadach analogicznych dla innych ubezpieczonych zgodnie z art. 7 ustawy zasiłkowej. Artykuł 7 ustawy zasiłkowej stanowi, że zasiłek chorobowy przysługuje również osobie, która stała się niezdolna do pracy po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli niezdolność do pracy trwała bez przerwy co najmniej 30 dni i powstała:
  • nie później niż w ciągu 14 dni od ustania tytułu ubezpieczenia chorobowego;
  • nie później niż w ciągu 3 miesięcy od ustania tytułu ubezpieczenia chorobowego – w razie choroby zakaźnej, której okres wylęgania jest dłuższy niż 14 dni, lub innej choroby, której objawy chorobowe ujawniają się po okresie dłuższym niż 14 dni od początku choroby.
Przepis ten ma zapewnić źródło utrzymania choremu, który po zakończeniu pracy lub prowadzenia działalności nie może rozpocząć poszukiwania nowego źródła utrzymania właśnie z powodu choroby. Zasiłek otrzymywany w ten sposób nie może być obliczany od podstawy wyższej niż przeciętne miesięczne wynagrodzenie. W przypadku żołnierzy kończących służbę czynną podstawę tę stanowi kwota minimalnego wynagrodzenia za pracę.
Z ograniczeniami
Wydaje się, że także w przypadku żołnierzy, którzy zostali zwolnieni ze służby czynnej, powinny mieć zastosowanie również inne przepisy o zasiłku chorobowym, w tym art. 8 ust. 2 ustawy zasiłkowej dotyczący okresu zasiłkowego. Zgodnie z art. 8 ust. 1 zasiłek chorobowy przysługuje co do zasady przez okres trwania niezdolności do pracy z powodu choroby lub niemożności wykonywania pracy, nie dłużej jednak niż przez 182 dni, a jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana gruźlicą lub występuje w trakcie ciąży – nie dłużej niż przez 270 dni. Jak jednak wynika z ust. 2, za okres niezdolności do pracy lub niemożności wykonywania pracy przypadający po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego zasiłek chorobowy przysługuje nie dłużej niż przez 91 dni. Nie dotyczy to niezdolności do pracy, o której mowa w art. 11 ust. 2 pkt 2 (pobrania tkanek, narządów i badań z tym związanych), oraz spowodowanej gruźlicą lub występującej w trakcie ciąży.
Podobnie powinien mieć zastosowanie art. 13 ust. 1 ustawy zasiłkowej. Wynika z niego, że zasiłek w takich przypadkach nie przysługuje, jeśli osoba niezdolna do pracy:
  • ma ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy;
  • kontynuuje działalność zarobkową lub podjęła działalność zarobkową stanowiącą tytuł do objęcia obowiązkowo lub dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym albo zapewniającą prawo do świadczeń za okres niezdolności do pracy z powodu choroby;
  • nie nabyła prawa do zasiłku, ponieważ nie upłynął jeszcze tzw. okres wyczekiwania określony w art. 4 ust. 1 ustawy zasiłkowej,
  • jest uprawniona do zasiłku dla bezrobotnych, zasiłku przedemerytalnego, świadczenia przedemerytalnego, rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego lub nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego;
  • podlega obowiązkowo ubezpieczeniu społecznemu rolników określonemu w przepisach o ubezpieczeniu społecznym rolników.
Przyznanie bowiem zasiłku w takich przypadkach byłoby sprzeczne z celem art. 7 ustawy zasiłkowej, do których odwołuje się nowo dodany do ustawy art. 7a. Celem tym, jak wspomniano wyżej, jest zapewnienie źródła utrzymania na czas choroby, w przypadkach wskazanych w art. 13 ust. 1 chory to dodatkowe źródło utrzymania posiada.
!Po zwolnieniu ze służby czynnej w razie niezdolności do pracy żołnierzowi przysługuje prawo do zasiłku chorobowego, którego podstawą wymiaru jest minimalne wynagrodzenia.
Podstawa prawna
•art. 7–8 , art. 13 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1133; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 655)
•art. 4 pkt 2 lit. g, art. 6 ust. 1 pkt 11, art. 16 ust. 5 i art. 18 ust. 4 pkt 5 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 423; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 655)
•art. 129–130 ustawy z 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny (Dz.U. z 2022 r. poz. 655)