Stopa procentowa składki na ubezpieczenie wypadkowe w przeciwieństwie do składek na pozostałe rodzaje ubezpieczenia społecznego jest różna dla poszczególnych kategorii płatników. Jest ona uzależniona od rodzaju prowadzonej działalności, a także od liczby wypadków przy pracy, do których doszło u danego płatnika. Ma to na celu zmotywowanie pracodawców do lepszego przestrzegania zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, dzięki czemu będą mogli zapłacić niższą składkę. Zróżnicowanie stopy procentowej powoduje jednak nierzadko spory z ZUS, gdy płatnik nie zgadza się z jej wysokością.
Zależy od branży
Zgodnie z art. 28 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (dalej: ustawa wypadkowa) stopa procentowa składki na ubezpieczenie wypadkowe dla płatnika składek zgłaszającego do ubezpieczenia wypadkowego nie więcej niż dziewięciu ubezpieczonych wynosi 50 proc. najwyższej stopy procentowej ustalonej na dany rok składkowy dla poszczególnych grup działalności. Jest to uzależnione od kategorii ryzyka ustalonej dla tej grupy, którą z kolei określa się na podstawie liczby:
  • poszkodowanych w wypadkach przy pracy ogółem;
  • poszkodowanych w wypadkach przy pracy śmiertelnych i ciężkich;
  • stwierdzonych chorób zawodowych;
  • zatrudnionych w warunkach zagrożenia.
W przypadku zaś płatnika składek zgłaszającego do ubezpieczenia wypadkowego dziesięciu i więcej ubezpieczonych stopę procentową ustala ZUS – jako iloczyn stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe określonej dla grupy działalności, do której należy płatnik składek, oraz wskaźnika korygującego ustalonego dla płatnika składek. Wskaźnik ten ustala się dla danego płatnika składek w zależności od łącznej liczby poszkodowanych w wypadkach przy pracy, poszkodowanych w wypadkach przy pracy śmiertelnych i ciężkich oraz zatrudnionych w warunkach zagrożenia. O wysokości składki ZUS zawiadamia płatnika nie później niż do 20 kwietnia danego roku, z wyłączeniem szczególnych przypadków określonych w art. 33 ust. 1 i 2 ustawy wypadkowej. Warto wspomnieć, że od 2022 r. zawiadomienie to doręczane jest wyłącznie w postaci elektronicznej na profilu informacyjnym założonym w systemie teleinformatycznym ZUS (PUE ZUS).
Sąd apelacyjny pyta...
Z ustawy nie wynika jednak wprost, jaki charakter ma takie zawiadomienie. Mimo że przepis w takim kształcie obowiązuje od lat, Sąd Najwyższy zajął stanowisko w tej sprawie dopiero 16 lutego 2022 r., w uchwale o sygn. akt III UZP 9/21. Jeden z sądów apelacyjnych zwrócił się do SN z następującym pytaniem: „Czy zawiadomienie płatnika przez ZUS dokonane w trybie art. 32 ust. 1 ustawy wypadkowej stanowi decyzję organu w przedmiocie ustalenia wysokości stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe obowiązującej w danym roku składkowym, która to decyzja musi poprzedzać ewentualne wydanie decyzji sankcyjnej, o jakiej jest mowa w art. 34 ust. 1 albo ust. 2 ustawy wypadkowej?”. W pytaniu znajdują się odniesienia do art. 34 ust. 1 i 2, które przewidują dla płatników sankcje za opłacenie składek w zaniżonej wysokości. Zgodnie z przywołanym art. 34 ust. 1 ZUS ustala, w drodze decyzji, stopę procentową składki na ubezpieczenie wypadkowe na cały rok składkowy w wysokości 150 proc. stopy procentowej ustalonej na podstawie prawidłowych danych, jeżeli płatnik składek nie przekaże informacji o liczbie zatrudnionych ubezpieczonych albo korekty tej informacji w terminie 14 dni od otrzymania wezwania ZUS, a stopa procentowa ustalona na podstawie nieprawidłowych danych przekazanych przez płatnika składek lub wykazywana przez płatnika składek w dokumentach rozliczeniowych była zaniżona w stosunku do ustalonej na podstawie prawidłowych danych. Zgodnie zaś z art. 34 ust. 2 ustawy wypadkowej ZUS ustala stopę procentową składki na ubezpieczenie wypadkowe na cały rok składkowy w wysokości 150 proc. stopy procentowej ustalonej zgodnie z przepisami ustawy płatnikom składek, którzy w danym roku składkowym wykazywali w dokumentach rozliczeniowych zaniżoną stopę procentową i nie złożyli dokumentów rozliczeniowych korygujących w terminie 14 dni od otrzymania wezwania ZUS.
...SN odpowiada
Skoro więc ZUS karze płatnika za to, że stopa składki okazała się zaniżona i wymierza mu podwyższoną stawkę składki, to czy w takim razie można kwestionować ustalenia ZUS zawarte w zawiadomieniu? Niezastosowanie się do ustaleń ZUS oznacza przecież sankcje. Jak zauważył Sąd Apelacyjny w Szczecinie, który skierował pytanie do SN, art. 32 ustawy nakazuje ZUS jedynie zawiadomić o wysokości składki, ale nie mówi o konieczności wydania decyzji, którą można by zaskarżyć. SN w uchwale wyjaśnił zatem, że ZUS ustala w decyzji wysokość stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe obowiązującej w danym roku składkowym, jeżeli płatnik składek kwestionuje wysokość tej stopy ustaloną w zawiadomieniu, o którym mowa w art. 32 ust. 1 ustawy wypadkowej. Samo zaś zawiadomienie ma charakter czynności technicznej.
W opisywanej sytuacji płatnik może więc zakwestionować stopę procentową określoną w zawiadomieniu, co spowoduje, że ZUS wyda stosowną decyzję, którą będzie można zaskarżyć już w normalnym trybie.
!Jeśli płatnik nie zgadza się na stopę procentową składki na ubezpieczenie procentowe określoną w zawiadomieniu dostarczonym na PUE ZUS, wówczas organ rentowy ma obowiązek wydać decyzję, którą można zaskarżyć w normalnym trybie.
Podstawa prawna
•art. 28–33 ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1205; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1834)