Na jakich zasadach należy złożyć wniosek o wypłatę zasiłku macierzyńskiego dla ojca dziecka, gdy z urlopu zrezygnowała matka. Jak długo może pobierać zasiłek chorobowy osoba, która zachorowała na COVID-19 po zakończeniu pracy. Czy przychód ze zlecenia zawartego ze spółką córką pracodawcy wpłynie na wysokość świadczeń z ubezpieczenia chorobowego

Przebywam na urlopie macierzyńskim, chciałabym jednak go skrócić do 16 tygodni. Pozostałą część urlopu przejmie mój mąż. W jaki sposób powiadomić o tym ZUS, aby to mój mąż otrzymywał teraz zasiłek macierzyński, a nie ja?
Zgodnie z art. 180 par. 4 kodeksu pracy pracownica po wykorzystaniu po porodzie co najmniej 14 tygodni urlopu macierzyńskiego ma prawo zrezygnować z pozostałej części tego urlopu i powrócić do pracy. Będzie mogła jednak to zrobić tylko wtedy, gdy pozostałą część urlopu przejmie ojciec dziecka podlegający ubezpieczeniu. I tak jeśli jest on pracownikiem, będzie musiał wziąć urlop macierzyński (pkt 1). A jeśli podlega ubezpieczeniu na innej podstawie niż etat, będzie musiał przerwać działalność zarobkową (pkt 2). Co ważne, pracodawca ojca dziecka nie ma prawa odmówić mu zgody na urlop macierzyński, a więc nie ma obaw, że ubezpieczony zostanie pozbawiony świadczeń. Natomiast zasady składania wniosków określa rozporządzenie ministra rodziny, pracy i polityki społecznej z 8 grudnia 2015 r. w sprawie zakresu informacji o okolicznościach mających wpływ na prawo do zasiłków z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa lub ich wysokość oraz dokumentów niezbędnych do przyznania i wypłaty zasiłków. Stanowi ono, że matka, która chce skrócić okres urlopu macierzyńskiego i okres pobierania zasiłku, powinna poinformować ZUS o rezygnacji z zasiłku, a ojciec – jego podjęciu. Z par. 14 ww. rozporządzenia wynika, że dokumentami niezbędnymi do zaniechania wypłaty zasiłku macierzyńskiego w związku z rezygnacją z pobierania zasiłku macierzyńskiego przez matkę dziecka w przypadku określonym w art. 180 par. 4 są:
  • złożone w formie papierowej lub w formie dokumentu elektronicznego uwierzytelnionego z wykorzystaniem kwalifikowanego certyfikatu lub profilu zaufanego ePUAP na elektroniczną skrzynkę podawczą ZUS oświadczenie ubezpieczonej, od kiedy ubezpieczony ojciec dziecka będzie korzystał z uprawnień do zasiłku macierzyńskiego;
  • złożone w formie papierowej lub w formie dokumentu elektronicznego uwierzytelnionego z wykorzystaniem kwalifikowanego certyfikatu lub profilu zaufanego ePUAP na elektroniczną skrzynkę podawczą ZUS zaświadczenie pracodawcy o dacie zaprzestania korzystania z urlopu macierzyńskiego – w przypadku pracownicy, której zasiłek macierzyński jest wypłacany przez ZUS.
Jeśli matka dziecka nie jest pracownikiem, a podlega ubezpieczeniu z innego tytułu, konieczne będzie złożenie w formie papierowej lub w formie dokumentu elektronicznego uwierzytelnionego z wykorzystaniem kwalifikowanego certyfikatu lub profilu zaufanego ePUAP na elektroniczną skrzynkę podawczą ZUS wniosku przez ubezpieczoną, który musi zawierać datę, od której rezygnuje ona z pobierania zasiłku macierzyńskiego.
Odpowiednie dokumenty musi złożyć także ojciec dziecka. Rozporządzenie w par. 15 wymaga, aby złożył on:
1) odpis skrócony aktu urodzenia dziecka lub jego kopii potwierdzonej za zgodność z oryginałem przez płatnika składek albo ZUS,
2) złożone w formie papierowej lub w formie dokumentu elektronicznego uwierzytelnionego z wykorzystaniem kwalifikowanego certyfikatu lub profilu zaufanego ePUAP na elektroniczną skrzynkę podawczą ZUS zaświadczenie płatnika zasiłku o:
  • okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego przez ubezpieczoną matkę dziecka,
  • okresie przysługującego jej zasiłku macierzyńskiego,
  • stawce procentowej, w jakiej zasiłek macierzyński przysługiwał ubezpieczonej matce dziecka.
Zaświadczenie płatnika musi zawierać imię, nazwisko i numer PESEL ubezpieczonej matki dziecka albo serię i numer dokumentu stwierdzającego tożsamość, jeżeli nie nadano numeru PESEL. Trzeba zauważyć, że w przypadku pracowników wypłata zasiłków macierzyńskich jest pochodną udzielenia przez pracodawcę urlopu macierzyńskiego rodzicom dziecka.
Podstawa prawna
• par. 14 rozporządzenia ministra rodziny, pracy i polityki społecznej z 8 grudnia 2015 r. w sprawie zakresu informacji o okolicznościach mających wpływ na prawo do zasiłków z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa lub ich wysokość oraz dokumentów niezbędnych do przyznania i wypłaty zasiłków (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 87)
• ustawa z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1133; t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1834)
Z końcem lutego 2022 r. upłynął okres wypowiedzenia mojej umowy o pracę. 6 marca 2022 r. okazało się, że jestem chora na COVID. Czy będę miała prawo do zasiłku chorobowego? Jak długo będę mogła go pobierać w razie komplikacji zdrowotnych?
Ustawa o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (dalej: ustawa zasiłkowa) w ograniczonym zakresie przyznaje prawo do zasiłku chorobowego osobom, które nie podlegają już ubezpieczeniu społecznemu. Sytuacje takie zostały określone w art. 7 tego aktu prawnego. Zgodnie z tym przepisem zasiłek chorobowy przysługuje również osobie, która stała się niezdolna do pracy po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli niezdolność do pracy trwała bez przerwy co najmniej 30 dni i powstała:
  • nie później niż w ciągu 14 dni od ustania tytułu ubezpieczenia chorobowego;
  • nie później niż w ciągu trzech miesięcy od ustania tytułu ubezpieczenia chorobowego – w razie choroby zakaźnej, której okres wylęgania jest dłuższy niż 14 dni, lub innej choroby, której objawy chorobowe ujawniają się po okresie dłuższym niż 14 dni od początku choroby.
Skoro więc w opisywanym przypadku zachorowanie na COVID zostało potwierdzone sześć dni po ustaniu tytułu ubezpieczeniowego, były pracownik będzie miał prawo do zasiłku, o ile niezdolność do pracy będzie trwała przynajmniej 30 dni. Jeśli zakończy się wcześniej, zasiłek nie zostanie wypłacony. W przypadku osób otrzymujących zasiłek za okres po ustaniu tytułu ubezpieczeniowego płatnikiem tego świadczenia będzie zawsze ZUS, nawet gdy w trakcie ubezpieczenia płatnikiem zasiłków był pracodawca. Trzeba przy tym pamiętać o zmianach, jakie zostały dokonane w art. 8 ustawy zasiłkowej. Zgodnie z jego obecnym brzmieniem za okres niezdolności do pracy lub niemożności wykonywania pracy z przyczyn określonych w art. 6 ust. 2 (leczenie odwykowe) przypadający po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego zasiłek chorobowy przysługuje nie dłużej niż przez 91 dni. Nie dotyczy to niezdolności do pracy:
  • spowodowanej badaniami dawców tkanek lub pobraniem takich tkanek (art. 11 ust. 2 pkt 2 ustawy zasiłkowej),
  • spowodowanej gruźlicą,
  • występującej w trakcie ciąży.
Gdyby więc w opisywanej sytuacji powikłania pocovidowe trwały przez kilka miesięcy, były pracownik może pobierać zasiłek chorobowy najwyżej przez 91 dni. Przepisy nie ustanawiają żadnego wyjątku dla zachorowania na COVID-19 i powikłań z nim związanych.
Podstawa prawna
•art. 7–8 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1133; t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1834)
Jestem zatrudniona w pewnej firmie. Zawarłam także umowę zlecenia z jej spółką córką. ZUS uznał, że wykonuję pracę na rzecz podstawowego pracodawcy i nakazał oskładkowanie także zlecenia. Czy w takiej sytuacji będę miała prawo do podwyższonego zasiłku chorobowego?
Zgodnie z art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych za pracownika uważa się także osobę wykonującą pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli taka umowa została zawarła z pracodawcą, z którym osoba ta pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy. W sytuacji, jaka została opisana w pytaniu, ZUS uznaje, że faktycznym pracodawcą także w drugiej umowie jest pracodawca pierwotny, a zawarcie dodatkowej umowy zlecenia ma za zadanie jedynie zmniejszyć obciążenia składkowe. Nakazuje więc w takiej sytuacji opłacanie pełnych składek także za umowę zlecenia, doliczając jej przychód do przychodu z umowy o pracę.
Z kolei zasady obliczania zasiłków określono w ustawie o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (dalej: ustawa zasiłkowa). Zgodnie z ogólną zasadą podstawę wymiaru zasiłku dla pracownika stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie stanowiące podstawę wymiaru zasiłku chorobowego ustala się przez podzielenie wynagrodzenia osiągniętego przez ubezpieczonego będącego pracownikiem przez liczbę miesięcy, w których wynagrodzenie to zostało osiągnięte. Od zasady tej istnieje jednak kilka wyjątków. Należy do nich ten zawarty w art. 41 ust. 2 ustawy zasiłkowej. Zgodnie z nim składników wynagrodzenia przysługujących w myśl umowy o pracę lub innego aktu, na podstawie którego powstał stosunek pracy, tylko do określonego terminu nie uwzględnia się przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego należnego za okres po tym terminie.
Powstaje jednak problem, jak traktować doliczone na podstawie art. 8 ust. 2a ustawy systemowej wynagrodzenie z umowy zlecenia. Skoro bowiem wynagrodzenie ze zlecenia traktuje się pod względem składkowym jak pracownicze, to obowiązkowo opłaca się także składkę chorobową z tego tytułu. Na ten temat wypowiedział się Sąd Najwyższy w wyroku z 1 lutego 2019 r., sygn. akt I UK 460/17. SN stwierdził, że art. 41 ust. 2 ustawy zasiłkowej nie ma zastosowania do przychodu uzyskanego z realizacji umowy cywilnoprawnej, w sytuacji objętej art. 8 ust. 2a ustawy systemowej. Zdaniem SN skutek podobny do przewidzianego w art. 41 ust. 2 może wystąpić po ustaniu pracy na rzecz pracodawcy w rozumieniu art. 8 ust. 2a, gdy zostanie wykonana (zakończona) umowa cywilnoprawna i pozostanie tylko pracownicze zatrudnienie, z którego przychód będzie decydować o podstawie wymiaru zasiłku. Podstawa wymiaru zasiłku może być wówczas zmienna (art. 36 ustawy zasiłkowej). Zmiany będą rzutować odpowiednio na przychód pracownika i podstawę wymiaru zasiłku chorobowego albo macierzyńskiego. SN zwrócił uwagę, że nie ma powodu, aby art. 8 ust. 2a ustawy systemowej miał skutek jedynie w zakresie składek, nie mając przy tym znaczenia dla wysokości otrzymywanych świadczeń.
Skoro przychód z umowy cywilnoprawnej (umowy o dzieło, umowy zlecenia) wykonywanej na rzecz swojego pracodawcy jest sumowany z przychodem z umowy o pracę i składa się na podstawę wymiaru składek z jednego pracowniczego podlegania ubezpieczeniom społecznym, oznacza to, że nie powstaje odrębny tytuł ubezpieczeniowy. Na podstawę zasiłku chorobowego (macierzyńskiego) ubezpieczonego pracownika składają się także przychody z umów cywilnoprawnych uzyskane w okresie, z którego liczy się podstawę wymiaru zasiłku chorobowego, nawet gdyby nie było jednej ciągłej umowy cywilnoprawnej, lecz wystąpiły przychody z szeregu takich umów.
Jeśli więc w opisywanej sytuacji dodatkowe zlecenie ciągle jest wykonywane i składki na ubezpieczenie społeczne są opłacane, zasiłek z ubezpieczenia chorobowego powinien uwzględniać także przychód z umowy zlecenia. Co ciekawe, w opisywanym wyżej wyroku SN stanął na stanowisku, że nawet gdyby nie była to jedna, ciągła umowa, ale „szereg umów”, ww. zasada także miałaby zastosowanie.
Podstawa prawna
• art. 7–8 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1133; t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1834)
• art. 8 ust. 2a ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 423; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 2105)