Sprawy z odwołań od decyzji organu rentowego powinny zostać poddane właściwości sądów administracyjnych – uważa Sąd Rejonowy w Koninie.
Brzmi znajomo? Nic dziwnego, bo to już kolejne pytanie prawne, które ten sąd kieruje w analogicznej sprawie do Trybunału Konstytucyjnego. Przypomnijmy, że na początku ubiegłego roku pytał, czy art. 83 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 26 ze zm.), zgodnie z którym odwołanie od decyzji ZUS przysługuje na zasadach i w terminie określonym w kodeksie postępowania cywilnego, oraz art. 1 k.p.c., zgodnie z którym kodeks postępowania cywilnego normuje postępowanie sądowe m.in. w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, są zgodne z art. 184 konstytucji i wyrażoną w nim zasadą domniemanej właściwości sądów administracyjnych w sprawach kontroli działalności administracji publicznej oraz ujętą w art. 45 ust. 1 konstytucji zasadą prawa do sądu. Innymi słowy, sąd pytający miał wątpliwość, czy sprawy ubezpieczeń społecznych powinny być rozpoznawane, tak jak obecnie, przez sądy powszechne.
W ocenie konińskiego sądu nie. Powinny je rozpatrywać sądy administracyjne (pisaliśmy o tym w DGP nr 25/2021, „Odwołania od decyzji ZUS. Który sąd właściwy?”). Eksperci przekonywali wówczas, że przemawiają za tym także kwestie praktyczne. Argumentowali, że ubezpieczeniom społecznym bliżej do materii podatkowej, która należy do właściwości sądów administracyjnych, aniżeli prawa pracy.
Inaczej do tematu podchodziły Sejm i prokurator generalny, którzy jako uczestnicy postępowania przed TK wydali w tej sprawie negatywną opinię. Obydwa podmioty wniosły o jego umorzenie.
Koniński sąd nie zraził się jednak i pyta dalej. Tym razem sformułował pytanie nieco inaczej, ale sens pozostał ten sam. A mianowicie, czy art. 1 k.p.c oraz art. 476 par. 2–4 k.p.c. (zawierający definicje pojęcia spraw z zakresu ubezpieczeń społecznych) są zgodne z art. 184, art. 45 ust. 1k oraz art. 32 ust. 1 konstytucji, czyli zasadą równości wobec prawa. Skutek powyższego pytania ma być jednak taki sam jak pierwszego, tj. podanie w wątpliwość właściwości sądów powszechnych przy rozpatrywaniu odwołań od decyzji ZUS.
Problem powstał na kanwie sprawy dotyczącej odwołania od decyzji organu rentowego w kwestii świadczenia rehabilitacyjnego. Sąd II instancji uchylił wydane orzeczenie i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania. Sąd I instancji doszedł do wniosku, że wskazane powyżej regulacje mogą być niezgodne z konstytucją, dlatego skierował kolejne pytanie do TK.
Koniński sąd podkreśla, że ZUS jest organem administracji publicznej. Natomiast decyzje z zakresu ubezpieczeń społecznych są formą stosowania przez niego prawa. Z kolei art. 184 konstytucji stanowi, iż to właśnie sądy administracyjne są powołane do kontroli działalności administracji publicznej. Jak wskazuje sąd pytający, przepis ten określa wyjątek, o którym mowa w art. 177 konstytucji, zgodnie z którym sądy powszechne sprawują wymiar sprawiedliwości we wszystkich sprawach, oprócz przypadków zastrzeżonych dla właściwości innych sądów. W konsekwencji domniemanie właściwości sądów powszechnych (o którym mowa w art. 177) nie rozciąga się na kontrolę działalności administracji.
W kwestii nowego (niezawartego w poprzednim pytaniu prawnym) wzorca kontroli, tj. zasady równości wobec prawa, koniński sąd argumentuje, że odnosi się ona do sfery stanowienia prawa i jego stosowania. Oznacza nakaz jednakowego traktowania podmiotów i sytuacji podobnych. Nie ma możliwości dyskryminacji ani też faworyzowania wybranych jednostek czy grup społecznych. Natomiast obecnie, zdaniem sądu pytającego, dochodzi właśnie do nieuzasadnionego różnicowania obywateli. Część spraw i ich sporów z organami publicznymi poddana jest bowiem kontroli sądów administracyjnych, a część spraw z zakresu ubezpieczeń społecznych już nie. Jego zdaniem jest to niedopuszczalne.
Sąd zwraca uwagę, że jego pytanie zmierza de facto do ustalenia, czy najważniejszy jest obywatel i zagwarantowana mu równość wobec prawa oraz prawo do właściwego sądu, czy też zakorzeniony zwyczaj błędnego stosowania konstytucji, który znajduje solidne wsparcie instytucjonalne w funkcjonującej biurokracji sądowej.
orzecznictwo
Postanowienie Sądu Rejonowego w Koninie z 25 stycznia 2022 r., sygn. sprawy w TK P 1/22. www.serwisy.gazetaprawna.pl/orzeczenia
