Zmieniliśmy godziny pracy i niektórzy pracownicy wykonują ją także w porze nocnej. Zgodnie z przepisami otrzymują więc dodatek do wynagrodzenia, który jest płatny wraz z pensją za kolejny miesiąc. Na jakich zasadach uwzględnić go w podstawie wymiaru zasiłków?
Anna Kwiatkowska, ekspert od ubezpieczeń społecznych
Pracownikowi wykonującemu pracę w porze nocnej przysługuje dodatek do wynagrodzenia za każdą godzinę pracy w porze nocnej w wysokości 20 proc. stawki godzinowej wynikającej z minimalnego wynagrodzenia za pracę. W stosunku do pracowników wykonujących w ten sposób pracę stale poza zakładem pracy dodatek może być zastąpiony ryczałtem. Kodeks pracy za porę nocą uznaje osiem godzin między godz. 21.00 a 7.00. Za pracującego w nocy uznaje się pracownika, którego rozkład czasu pracy obejmuje w każdej dobie co najmniej 3 godziny pracy w porze nocnej lub którego co najmniej 1/4 czasu pracy w okresie rozliczeniowym przypada na porę nocną. Czas pracy takiej osoby nie może przekraczać 8 godzin na dobę, jeżeli wykonuje prace szczególnie niebezpieczne albo związane z dużym wysiłkiem fizycznym lub umysłowym.
Przeciętnie 12 miesięcy
Dodatek wypłacany za pracę nocną będzie miał również wpływ na wysokość świadczeń z ubezpieczenia chorobowego. Zgodnie z ogólną zasadą wynikającą z art. 36 ust. 1 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (dalej: ustawa zasiłkowa) podstawę wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego ubezpieczonemu będącemu pracownikiem stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Co ważne, przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego:
- wyłącza się wynagrodzenie za miesiące, w których przepracował mniej niż połowę obowiązującego go czasu pracy;
- przyjmuje się, po uzupełnieniu, wynagrodzenie z miesięcy, w których ubezpieczony będący pracownikiem przepracował co najmniej połowę obowiązującego go czasu pracy.
O ile pensja pracownika obejmuje jedynie wynagrodzenie podstawowe, o tyle obliczanie zasiłku nie powoduje większych wątpliwości. Problemy pojawiają się, gdy pracownik oprócz tego ma prawo do różnych dodatków. Wówczas mają zastosowanie bardziej szczegółowe zasady określone w ustawie zasiłkowej. Zgodnie z jej art. 41 przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego nie uwzględnia się składników wynagrodzenia, do których pracownik zachowuje prawo w okresie pobierania tego zasiłku zgodnie z postanowieniami układów zbiorowych pracy lub przepisami o wynagradzaniu, jeżeli są one wypłacane za okres pobierania tego zasiłku. Natomiast składników wynagrodzenia przysługujących w myśl umowy o pracę lub innego aktu, na podstawie którego powstał stosunek pracy, tylko do określonego terminu nie uwzględnia się przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego należnego za okres po tym terminie.
!Premie, nagrody i inne składniki wynagrodzenia przysługujące za okresy miesięczne wlicza się do podstawy wymiaru zasiłku chorobowego w kwocie wypłaconej pracownikowi za miesiące kalendarzowe, z których wynagrodzenie przyjmuje się do ustalenia podstawy wymiaru zasiłku. Dodatki za pracę w nocy należy zaliczyć do kategorii „inne składniki”.
Inne składniki
Z kolei zgodnie z art. 42 ust. 1 ustawy zasiłkowej premie, nagrody i inne składniki wynagrodzenia przysługujące za okresy miesięczne wlicza się do podstawy wymiaru zasiłku chorobowego w kwocie wypłaconej pracownikowi za miesiące kalendarzowe, z których wynagrodzenie przyjmuje się do ustalenia podstawy wymiaru zasiłku. Dodatki za pracę w nocy należy zaliczyć do kategorii „inne składniki”, o których mowa w tym przepisie. Będą one uwzględniane w miesiącach, za które zostały wypłacone (były należne), a nie za miesiące, w których zostały wypłacone. [przykład 1]
Cały czas trzeba jednak pamiętać o wspomnianej już wyżej zasadzie, zgodnie z którą do obliczenia podstawy wymiaru zasiłku nie uwzględnia się miesiąca, w którym ubezpieczony nie przepracował przynajmniej połowy obowiązującego go czasu pracy. W takim przypadku zgodnie z ogólną zasadą jego wynagrodzenie nie podlega uzupełnieniu, a miesiąc ten jest pomijany. [przykład 2] Warto jednak podkreślić, że nawet gdyby wynagrodzenie musiało zostać uzupełnione zgodnie z regułami określonymi w ustawie zasiłkowej (pracownik nie przepracował całego czasu pracy, ale nie mniej niż połowę), nie zostaje ono uzupełnione o dodatek za pracę w nocy. Ten przysługuje bowiem tylko za czas faktycznie przepracowany.
przykład 1
Miesiąc wypłaty nieistotny
Pani Anna stała się niezdolna do pracy w lutym 2022 r. Podstawę wymiaru zasiłku w jej przypadku będzie więc stanowiło przeciętne miesięczne wynagrodzenie za 12 miesięcy poprzednich, tj. luty 2021 r. – styczeń 2022 r. Zarówno w styczniu 2021 r., jak i w styczniu 2022 r. pracowała w porze nocnej. Dodatek za styczeń 2021 r. wypłacono w lutym 2021 r., zaś za styczeń 2022 r. – w lutym 2022 r. Do podstawy wymiaru zasiłku należy uwzględnić tylko dodatek za styczeń 2022 r. wypłacony w lutym 2022 r. Na zasiłek nie wpłynie dodatek za styczeń 2021 r. wypłacony w lutym 2022 r.
przykład 2
Pełne 12 miesięcy
Załóżmy, że pani Anna stanie się niezdolna do pracy w kwietniu 2022 r. Podstawę wymiaru zasiłku w jej przypadku powinno stanowić przeciętne miesięczne wynagrodzenie za 12 miesięcy poprzednich, tj. kwiecień 2021 r. – marzec 2022 r. Kobieta pracowała w porze nocnej w czerwcu 2021 r., jednak tylko przez 10 dni, bo od 1 do 20 czerwca była chora. Dodatek za czerwiec 2021 r. wypłacono wraz z pensją lipcową 2021 r. Do podstawy wymiaru zasiłku nie należy uwzględniać czerwca 2021 r., w tym także wypłaconego w lipcu dodatku za ten miesiąc.
Podstawa prawna
• art. 36–42 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa
• art. 1518 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1320; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1162)
