Pracownikowi samorządowemu przyznano świadczenie rehabilitacyjne na trzy miesiące, tj. od 19 października 2021 r. do 16 stycznia 2022 r. Do 18 października br. pobierał zasiłek chorobowy, którego wypłata się zakończyła wraz z wyczerpaniem okresu zasiłkowego. Ile wynosi świadczenie rehabilitacyjne i czy podstawa wymiaru pozostanie taka sama jak dla chorobowego? Pracownik otrzymywał także oprócz zasiłku dodatek stażowy. Czy powinien on zostać włączony do podstawy świadczenia rehabilitacyjnego? Podstawa zasiłku, bez dodatku, z okresu kwiecień 2020 r. – marzec 2021 r. wynosiła 3002,89 zł. W tym okresie dodatek wynosił 11 proc. wynagrodzenia wynoszącego 3480 zł.

odpowiedź

Podstawa wymiaru świadczenia rehabilitacyjnego nie będzie taka sama jak wcześniej obliczona dla zasiłku chorobowego. Podstawa ulegnie bowiem podwyższeniu o dodatek stażowy, który nie przysługuje za okres pobierania tego świadczenia, oraz ulegnie waloryzacji o odpowiedni wskaźnik, wyższy niż 100 proc. W orzeczonym okresie niezdolności do pracy, na który zostało przyznane świadczenie rehabilitacyjne, wysokość świadczenia wynosi 90 proc. podstawy wymiaru.
Po długiej chorobie
Świadczenie rehabilitacyjne przysługuje ubezpieczonemu, który po wyczerpaniu zasiłku chorobowego jest nadal niezdolny do pracy, ale dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza rokują odzyskanie zdolności do pracy (art. 18 ust. 1 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa; dalej: ustawa zasiłkowa). Prawo do świadczenia pracownik nabywa więc po upływie podstawowego okresu zasiłkowego, który trwa nie dłużej niż 182 dni, a jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana gruźlicą lub przypada w okresie ciąży ‒ nie dłużej niż 270 dni. Jeśli po upływie okresu zasiłkowego pracownik nadal choruje, ale dzięki dalszemu leczeniu ma szansę na odzyskanie zdolności do pracy, to może się ubiegać o świadczenie rehabilitacyjne.
Świadczenie rehabilitacyjne przysługuje przez okres niezbędny do przywrócenia zdolności do pracy, nie dłużej jednak niż przez 12 miesięcy (czyli 360 dni; za miesiąc uważa się bowiem 30 dni). O tym, czy stan zdrowia ubezpieczonego uzasadnia przyznanie mu świadczenia rehabilitacyjnego, a jeżeli tak, to na jaki okres, decyduje lekarz orzecznik ZUS, który wydaje w tej sprawie orzeczenie. Po tym okresie albo osoba zostaje uznana za zdolną do pracy, albo zapada decyzja o przyznaniu renty z tytułu niezdolności do pracy. Dokumenty niezbędne do ustalenia prawa do świadczenia rehabilitacyjnego najlepiej złożyć kilka tygodni przed zakończeniem pobierania zasiłku. Dzięki temu można liczyć, że wypłata świadczenia nastąpi bezpośrednio po zakończeniu wypłaty zasiłku chorobowego.
Świadczenie rehabilitacyjne wynosi 90 proc. podstawy wymiaru zasiłku chorobowego za okres pierwszych trzech miesięcy (tj. 90 dni) i 75 proc. tej podstawy za pozostały okres. Jeżeli jednak niezdolność do pracy przypada w okresie ciąży, to przepisy gwarantują 100-proc. świadczenie. Przysługuje ono za każdy dzień niezdolności do pracy, nie wyłączając dni wolnych od pracy.
Z waloryzacją lub bez
Świadczenie rehabilitacyjne jest przyznawane bezpośrednio po zakończeniu pobierania zasiłku chorobowego. Zgodnie z art. 43 ustawy zasiłkowej podstawy świadczenia nie ustala się odrębnie, a podstawy wymiaru zasiłku nie oblicza się na nowo (z nowego okresu), jeżeli między okresami pobierania zasiłków zarówno tego samego rodzaju, jak i innego rodzaju nie było przerwy albo przerwa była krótsza niż trzy miesiące kalendarzowe.
Jednak dla celów obliczenia świadczenia rehabilitacyjnego podstawa wymiaru zasiłku chorobowego przyjęta do jego obliczenia podlega waloryzacji. Podniesienie wartości podstawy następuje od pierwszego dnia okresu, na który świadczenie zostało przyznane, według następujących zasad:
1) jeżeli pierwszy dzień okresu, na który przyznano świadczenie rehabilitacyjne, przypada w I kwartale kalendarzowym danego roku, to podstawa wymiaru zasiłku chorobowego przyjęta do obliczenia tego świadczenia ulega podwyższeniu o procent wzrostu przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłaszanego dla celów emerytalnych w III kwartale w stosunku do I kwartału ubiegłego roku kalendarzowego;
2) jeżeli pierwszy dzień okresu, na który przyznano świadczenie rehabilitacyjne, przypada w II kwartale kalendarzowym danego roku, to podstawa wymiaru zasiłku chorobowego przyjęta do obliczenia tego świadczenia ulega podwyższeniu o procent wzrostu przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłaszanego dla celów emerytalnych w IV kwartale w stosunku do II kwartału ubiegłego roku kalendarzowego;
3) jeżeli pierwszy dzień okresu, na który przyznano świadczenie rehabilitacyjne, przypada w III kwartale kalendarzowym danego roku, to podstawa wymiaru zasiłku chorobowego przyjęta do obliczenia tego świadczenia ulega podwyższeniu o procent wzrostu przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłaszanego dla celów emerytalnych w I kwartale tego roku kalendarzowego w stosunku do III kwartału ubiegłego roku kalendarzowego;
4) jeżeli pierwszy dzień okresu, na który przyznano świadczenie rehabilitacyjne, przypada w IV kwartale kalendarzowym danego roku, to podstawa wymiaru zasiłku chorobowego przyjęta do obliczenia tego świadczenia ulega podwyższeniu o procent wzrostu przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłaszanego dla celów emerytalnych w II kwartale tego roku kalendarzowego w stosunku do IV kwartału ubiegłego roku kalendarzowego.
Prezes ZUS ogłasza w „Monitorze Polskim”, w terminie do ostatniego dnia każdego kwartału kalendarzowego, wskaźnik waloryzacji obliczony według zasad wyżej określonych, obowiązujący w następnym kwartale.Wskaźnik waloryzacji podstawy wymiaru zasiłku chorobowego przyjmowanej do obliczenia świadczenia rehabilitacyjnego w IV kwartale 2021 r. wyniósł 100,9 proc. Pierwszy dzień świadczenia przypadł bowiem już w ostatnim kwartale 2021 r. Należy zaznaczyć, że jeśli podany wskaźnik nie przekracza 100 proc., to podstawa wymiaru zasiłku chorobowego przyjmowana do obliczenia świadczenia rehabilitacyjnego nie podlega waloryzacji.
Waloryzacji dokonuje się tylko raz, tj. pierwszego dnia, od którego zostało przyznane świadczenie rehabilitacyjne. W sytuacji, gdy okres, na który przyznano świadczenie, rozpoczął się w kwartale, w którym wskaźnik był niższy niż 100 proc. i nie została przeprowadzona waloryzacja, i uległ przedłużeniu do następnego kwartału, dla którego wskaźnik przekroczył 100 proc., podstawa wymiaru świadczenia nie ulega podwyższeniu.
Reasumując, aby wyznaczyć podstawę wymiaru świadczenia rehabilitacyjnego, należy:
  • ustalić podstawę wymiaru pobieranego wcześniej zasiłku chorobowego,
  • sprawdzić wskaźnik waloryzacji obowiązujący w danym kwartale i jeśli przekracza on 100 proc., przeliczyć podstawę wymiaru,
  • obliczyć wysokość świadczenia według stawki 75, 90 lub 100 proc. zwaloryzowanej podstawy wymiaru, w zależności od sytuacji ubezpieczonego.
Ile do wypłaty
Pracownikowi przyznano świadczenie rehabilitacyjne na okres od 19 października 2021 r. do 16 stycznia 2022 r. Obliczenia i wypłaty dokonuje pracodawca będący w 2021 r. płatnikiem zasiłków. Podstawa wymiaru wcześniejszego zasiłku chorobowego wynosi 3002,89 zł, ale bez dodatku stażowego. Skoro jednak dodatek ten nie będzie wypłacany w okresie przyznanego świadczenia, to powinien podnieść podstawę świadczenia. Dodatek wypłacony w okresie od kwietnia 2020 r. do marca 2021 r. wynosił po 382,80 zł (3480 zł x 11 proc.). Średnia wartość to 382,80 zł, a po odliczeniu części składkowej 13,71 proc. to 330,32 zł. Podstawa świadczenia rehabilitacyjnego wynosi więc:
3002,89 zł + 330,32 zł = 3333,21 zł
Pierwszy dzień tego świadczenia przypadł w IV kwartale 2021 r., kiedy wskaźnik waloryzacji przekroczył 100 proc. do poziomu 100,9 proc. Zatem podstawę należy odpowiednio podwyższyć do wysokości:
3333,21 zł x 100,9 proc. = 3363,21 zł
Za każdy dzień świadczenia rehabilitacyjnego w okresie podanych trzech miesięcy pracownik otrzyma:
3363,21 zł : 30 = 112,11 zł
112,11 x 90 proc. = 100,90 zł
100,90 zł x 90 dni = 9081 zł, w tym: za 13 dni października 1311,70 zł, za listopad 3027 zł (30 dni), za grudzień 3127,90 zł (31 dni) i za styczeń 1614,40 zł (16 dni). ©℗
Włączenie składnika
Przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego nie uwzględnia się składników wynagrodzenia, do których pracownik zachowuje prawo w okresie pobierania tego zasiłku zgodnie z postanowieniami układów zbiorowych pracy lub przepisami o wynagradzaniu, jeżeli są one wypłacane za okres pobierania tego zasiłku. Tę zasadę stosuje się odpowiednio przy ustalaniu podstawy wymiaru świadczenia rehabilitacyjnego (art. 41 ust. 1 ustawy zasiłkowej).
Należy więc odwołać się do przepisów o wynagradzaniu obowiązujących pracowników samorządowych. Otóż dodatek za wieloletnią pracę przysługuje pracownikowi samorządowemu za dni, za które otrzymuje wynagrodzenie, oraz za dni nieobecności w pracy z powodu niezdolności do pracy wskutek choroby albo konieczności osobistego sprawowania opieki nad dzieckiem lub chorym członkiem rodziny, za które pracownik samorządowy otrzymuje z tego tytułu zasiłek z ubezpieczenia społecznego.
Z powyższego wynika, że dodatek stażowy przysługuje nie tylko za czas pracy, lecz także za okres pobierania:
  • wynagrodzenia chorobowego od pracodawcy na podstawie art. 92 kodeksu pracy,
  • zasiłku chorobowego,
  • zasiłku opiekuńczego.
Nie zostało tu wymienione świadczenie rehabilitacyjne. Mowa jest bowiem o zasiłkach. Za niewypłacaniem dodatku za okres przebywania na świadczeniu rehabilitacyjnym przemawia art. 21 ustawy zasiłkowej, który stanowi, że ilekroć w przepisach o:
  • ubezpieczeniu społecznym,
  • ubezpieczeniu zdrowotnym,
  • emeryturach i rentach,
  • a także w przepisach, które uzależniają uprawnienia od dochodu rodziny,
‒ jest mowa o zasiłku chorobowym, należy przez to rozumieć również świadczenie rehabilitacyjne. Nie zostały tu wymienione przepisy z zakresu prawa pracy czy wynagrodzeń. Dlatego przyjmuje się, że dodatek za wysługę nie przysługuje za czas pobierania świadczenia rehabilitacyjnego i za okres zasiłku macierzyńskiego.
W konsekwencji dodatek ten powinien być włączony do podstawy wymiaru świadczenia rehabilitacyjnego. Jak to zrobić? Otóż taka operacja polega na wliczeniu do podstawy wymiaru wcześniej pobieranego zasiłku chorobowego dodatku stażowego w kwotach wypłaconych w okresie, z którego ta podstawa została wyznaczona. Następnie należy podstawę tę zwaloryzować, o ile wskaźnik w danym kwartale przekroczył 100 proc.
Kiedy nie przysługuje
Świadczenie rehabilitacyjne nie przysługuje osobie uprawnionej do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, zasiłku dla bezrobotnych, zasiłku przedemerytalnego, świadczenia przedemerytalnego, urlopu dla poratowania zdrowia albo nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego. Ponadto świadczenie rehabilitacyjne nie przysługuje:
  • za okresy, w których ubezpieczony zachowuje prawo do wynagrodzenia na podstawie przepisów szczególnych,
  • w okresie urlopu bezpłatnego lub urlopu wychowawczego,
  • w okresie tymczasowego aresztowania lub odbywania kary pozbawienia wolności, z wyjątkiem przypadków, w których prawo do zasiłku wynika z ubezpieczenia chorobowego osób wykonujących odpłatnie pracę na podstawie skierowania do pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania,
  • za cały okres świadczenia rehabilitacyjnego, jeżeli niezdolność do pracy spowodowana została w wyniku umyślnego przestępstwa lub wykroczenia, co zostało stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu,
  • za miesiąc kalendarzowy, w którym zostało stwierdzone wykonywanie pracy zarobkowej albo wykorzystywanie okresu, na który świadczenie zostało przyznane, niezgodnie z jego celem.
Podstawa prawna
•art. 18, art. 19, art. 21, art. 22, art. 41 ust. 1 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1133)
•art. 92 ustawy z 26 czerwca 1974 r. ‒ Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1320; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1162)