Wśród wielu zmian, jakie przyniosła nowelizacja przepisów ubezpieczeniowych, niezauważenie przeszła część zmian, jakie od 18 września 2021 r. dotyczą ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (dalej: ustawa emerytalna). Całą uwagę skupiły na sobie tzw. emerytury czerwcowe, ale nie tylko emeryci mają powody do zadowolenia. Również osoby, które pobierają świadczenia opiekuńcze, będą mogły łatwiej uzyskać rentę z tytułu niezdolności do pracy. Dotychczasowa konstrukcja przepisów zawierała lukę, która wiele osób pozbawiała prawa do jakichkolwiek świadczeń emerytalno-rentowych.
Rezygnacja z pracy
Zmiana dotyczy osób pobierających:
  • świadczenie pielęgnacyjne albo specjalny zasiłek opiekuńczy na podstawie ustawy o świadczeniach rodzinnych,
  • zasiłek dla opiekuna na podstawie ustawy o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów. [ramka]
Co dla kogo
▶ Świadczenie pielęgnacyjne z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej przysługuje:
• matce albo ojcu,
• opiekunowi faktycznemu dziecka,
• osobie będącej rodziną zastępczą spokrewnioną w rozumieniu przepisów o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej,
• innym osobom, na których zgodnie z przepisami kodeksu rodzinnego i opiekuńczego ciąży obowiązek alimentacyjny, z wyjątkiem osób o znacznym stopniu niepełnosprawności.
150 mln zł na asystentów i 60 mln zł na opiekę wytchnieniową w 2022 r.
150 mln zł na asystentów i 60 mln zł na opiekę wytchnieniową w 2022 r.

Zobacz również
Mogą oni pobierać świadczenie, jeżeli nie podejmują lub rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.
▶ Specjalny zasiłek opiekuńczy przysługuje osobom, na których zgodnie z przepisami kodeksu rodzinnego i opiekuńczego ciąży obowiązek alimentacyjny, a także małżonkom, jeżeli:
• nie podejmują zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej lub
• rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej
‒ w celu sprawowania stałej opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.
▶ Zasiłek dla opiekuna przysługuje osobie, jeżeli decyzja o przyznaniu jej prawa do świadczenia pielęgnacyjnego wygasła 1 lipca 2013 r. z mocy prawa na podstawie art. 11 ust. 3 ustawy z 7 grudnia 2012 r. o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1548; ost.zm. Dz.U. z 2013 r. poz. 1557).
Zasiłek dla opiekuna przysługuje:
• za okresy od 1 lipca 2013 r. do dnia poprzedzającego dzień wejścia w życie ustawy, w których osoba spełniała warunki do otrzymania świadczenia pielęgnacyjnego określone w ustawie o świadczeniach rodzinnych w brzmieniu obowiązującym 31 grudnia 2012 r.;
• od dnia wejścia w życie ustawy, jeżeli osoba spełnia warunki do otrzymania świadczenia pielęgnacyjnego określone w ustawie o świadczeniach rodzinnych w brzmieniu obowiązującym 31 grudnia 2012 r.
To specjalne świadczenia przeznaczone dla osób, które zrezygnowały z pracy zarobkowej na rzecz opieki nad osobą niepełnosprawną. Takie osoby podlegają ubezpieczeniom emerytalno-rentowym. Składki, obliczane do wysokości pobieranych świadczeń opiekuńczych, opłacają za nich wójtowie, burmistrzowie lub prezydenci miast. Odprowadzają oni składki za opiekunów tylko do momentu uzyskania okresu ubezpieczenia (składkowego i nieskładkowego) odpowiednio 20-letniego przez kobietę i 25-letniego przez mężczyznę, czyli stażu wymaganego do otrzymania minimalnej emerytury. Gdy opiekun ten staż osiągnie, składki nie są odprowadzane, nawet jeśli świadczenie jest nadal pobierane. Składki od tych świadczeń nie są także opłacane, jeżeli dana osoba podlega obowiązkowi ubezpieczenia społecznego z innego tytułu na podstawie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych lub na podstawie odrębnych przepisów lub jest ubezpieczona na podstawie art. 16 ust. 2 pkt 4 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników. W razie wątpliwości wójt (burmistrz, prezydent miasta) może zwrócić się do ZUS o informacje na temat przebiegu ubezpieczenia takiej osoby.
Dopóki jednak składki w trakcie pobierania świadczeń były opłacane, dopóty problemu nie było. Gdyby opiekun stał się całkowicie lub częściowo niezdolny do pracy, jako podlegający ubezpieczeniu rentowemu miałby prawo do renty, o ile spełniłby inne warunki. Problematyczny był jednak okres, gdy opiekun pobierał świadczenie, nie pracował, a jednocześnie - mając już staż wynoszący 20/25 lat - tracił prawo do opłacania składek przez wójta. W takiej sytuacji, dopóki nie osiągnął wieku emerytalnego, dopóty pozostawał bez świadczeń.
Maksymalnie 18 miesięcy później
Na przeszkodzie stały warunki określone w art. 57 ust. 1 pkt 3 ustawy emerytalnej. Zgodnie z nim niezdolność musiała powstać w okresie podlegania ubezpieczeniu rentowemu albo nie później niż 18 miesięcy od ustania tego okresu. Opiekun musiałby stać się niezdolny do pracy w trakcie okresu opłacania składek albo maksymalnie w okresie 18 miesięcy od zakończenia tego okresu. Nowelizacja zmieniła ten warunek w taki sposób, że aby otrzymać rentę, niezdolność do pracy może powstać także w trakcie nieoskładkowanego okresu pobierania świadczeń opiekuńczych lub maksymalnie 18 miesięcy później. Innymi słowy, opiekun dla celów przyznania renty jest traktowany, jakby składki miał nadal opłacane.
Składki emerytalno-rentowe za osobę pobierającą świadczenia opiekuńcze są opłacane tylko do czasu, gdy jej staż ubezpieczeniowy będzie wynosił 20 lat (kobiety) albo 25 lat (mężczyźni).
Zmianom uległo także brzmienie art. 58 ust. 2 ustawy emerytalnej. Zmodyfikowano tym samym warunki dotyczące wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego. Do przyznania renty nie wystarczy tylko stwierdzenie niezdolności do pracy powstałej w określonym w ustawie czasie, konieczne będzie także wykazanie podlegania ubezpieczeniu przez odpowiedni okres. Dla osoby, która ukończyła 30. rok życia, okres ten wynosi pięć lat. Ponadto ustawa emerytalna wymaga, aby przypadał on w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy. Do tego okresu nie wlicza się okresów pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy, renty szkoleniowej lub renty rodzinnej. Nie musi tego warunku spełniać osoba, która ma okres składkowy wynoszący co najmniej 25 lat dla kobiety i 30 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolna do pracy. Taki warunek może być jednak trudny do spełnienia przez opiekunów, którzy już od dłuższego czasu pobierają świadczenia, i to nieoskładkowane. Szczególnie w przypadku osób, które wcześnie rozpoczęły pracę zawodową i w momencie rozpoczynania pobierania świadczeń opiekuńczych miały już dość długi staż, okres ich pobierania bez opłacanych składek może być bardzo długi. A co za tym idzie, może się okazać, że w ostatnim dziesięcioleciu nie są w stanie wykazać pięciu lat okresów składkowych i nieskładkowych. Artykuł 58 ust. 2 ustawy emerytalnej w znowelizowanym brzmieniu wprowadza zasadę, że przy ustalaniu dziesięciolecia, które bierze się pod uwagę przy ustalaniu prawa do renty, nie uwzględnia się także okresu pobierania świadczenia pielęgnacyjnego, specjalnego zasiłku opiekuńczego oraz zasiłku dla opiekunów, za które nie było obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.
Podstawa prawna
• art. 16a‒17 ustawy z 8 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 111; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1162)
• art. 1 i 2 ustawy z 4 kwietnia 2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1297)
• art. 6a i 6b ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 423; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1621)
• art. 57 i 58 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 291; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1621)
• art. 16 ust. 2 pkt 4 ustawy z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 266)