Czy zaniechania płatnika mogą wpłynąć na emeryturę? [PORADNIA UBEZPIECZENIOWA]

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa systemowa) osoby wykonujące pracę na podstawie umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym oraz wypadkowemu oraz (dobrowolnie) ubezpieczeniu chorobowemu. Osoba pobierająca emeryturę i jednocześnie wykonująca pracę na tej podstawie nie jest zwolniona z obowiązku opłacania składek. Emeryt, który w trakcie pobierania świadczenia kontynuuje oskładkowaną pracę zarobkową, może zwrócić się o przeliczenie emerytury na zasadach określonych w ustawie o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Aby ocenić opisywaną sytuację, warto odwołać sie do wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 13 września 2019 r., sygn. akt III AUa 1307/18. Sąd podkreślił, że okresy opłacania składek są okresami składkowymi pod warunkiem zapłaty należnych składek na ubezpieczenia społeczne tylko wtedy, gdy przepisy tej ustawy tak wyraźnie stanowią. Z art. 5 ust. 4 ustawy systemowej wyraźnie wynika, że tylko przy ustalaniu prawa do emerytury lub renty dla płatników składek zobowiązanych do opłacania składek na własne ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz z nimi współpracujących nie uwzględnia się okresu, za który nie zostały opłacone składki. A to prowadzi do wniosku, co podkreślił sąd, że w przypadku pozostałych osób (a więc też zleceniobiorców) przy ustalaniu prawa do emerytury i renty oraz obliczaniu ich wysokości okresy składkowe uwzględnia się jako okresy ubezpieczenia, bez względu na to, czy płatnik niebędący ubezpieczonym opłacił należne za niego składki.

Oznacza to, że ZUS nie może przerzucać na ubezpieczonych niebędących płatnikami składek ryzyka i skutków niewywiązywania się przez nich ze swoich obowiązków. Wyjątek dotyczy osób współpracujących przy prowadzeniu pozarolniczej działalności, bo mimo że nie są one płatnikami swoich składek, zaniechania płatników mają wpływ na prawo do ich świadczeń.

W opisywanej sprawie nie ma więc przeszkód, aby ZUS przeliczył wnioskodawcy emeryturę z uwzględnieniem składek należnych od wynagrodzenia ze zlecenia, nawet jeśli nie zostały przez płatnika opłacone. ©℗

Podstawa prawna

•art. 6 ust. 1 pkt 4, art. 13 pkt 2 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 423; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1621)

•art. 5 ust. 4, art. 25 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 291; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1621)

Przepisy dotyczące przedawnienia zobowiązań wobec ZUS nowelizacja tylko doprecyzowała

Nasza spółka ma zamiar przygotować paczki dla pracowników. Paczki będą sfinansowane ze środków spółki. Chcielibyśmy, aby otrzymały je także osoby przebywające na urlopach rodzicielskich i macierzyńskich. Czy od wartości paczek także w ich przypadku trzeba odprowadzić składki?

Zgodnie z przepisami ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa systemowa) ubezpieczeniom emerytalno-rentowym podlegają także osoby przebywające na urlopach wychowawczych lub pobierające zasiłek macierzyński albo zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego. Pobieranie zasiłku macierzyńskiego stanowi odrębny tytuł ubezpieczeniowy.

Jak wynika z art. 18 ust. 6 ustawy systemowej, podstawę wymiaru składek osób pobierających zasiłek macierzyński albo zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego stanowi kwota tego zasiłku. Składki te finansowane są jednak z budżetu, nie zaś przez płatnika ani samego ubezpieczonego.

Zgodnie z ogólną zasadą wartość paczek wręczanych pracownikom podlega oskładkowaniu, a składki odprowadzane są na normalnych zasadach wraz ze składkami od wynagrodzenia. W przypadku osób, które przebywają na urlopach związanych z rodzicielstwem, sam płatnik nie odprowadza jednak żadnych składek, mimo że osoby te są ubezpieczone.

Jak postąpić w takiej sytuacji, wyjaśnił ZUS w stanowisku z 20 lipca 2021 r. (znak DI/100000/43/495/2021). Organ stwierdził, że w okresie przebywania pracownika na urlopie macierzyńskim, ojcowskim, rodzicielskim oraz urlopie na warunkach urlopu macierzyńskiego nie uwzględnia się w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne dodatkowych świadczeń związanych z zatrudnieniem na podstawie stosunku pracy. Dlatego wartość dodatkowych paczek świątecznych przyznanych pracownikom w okresie pobierania przez nich zasiłku macierzyńskiego nie stanowi podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu stosunku pracy. Nie opłaca się składek na ubezpieczenia zdrowotne.

Płatnik w opisywanej sytuacji nie będzie więc musiał odprowadzać składek od wartości paczek przekazanych pracownikom przebywającym na urlopach macierzyńskich lub rodzicielskich. W przypadku pozostałych pracowników takie oskładkowanie będzie konieczne. ©℗

Podstawa prawna

• art. 6 ust. 1 pkt 1 i pkt 19, art. 18 ust. 6 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 423; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1621)

Prowadzę działalność gospodarczą. Wystąpiłam o zasiłek chorobowy, ale ZUS mi go odmówił, bo stwierdził, że od lipca nie podlegam już ubezpieczeniu chorobowemu. Opłaciłam składkę dzień po terminie. Słyszałam, że zmieniły się przepisy w tym zakresie. Czy mogę na tej podstawie złożyć odwołanie?

Przepisy dotyczące automatycznego wyłączania z ubezpieczeń ulegają zmianie, ale dopiero od 1 stycznia 2022 r. Zgodnie z jeszcze obowiązującym art. 14 ust. 2 pkt 2 ustawy o systemie ubezpieczeń dobrowolne ubezpieczenia (w przypadku przedsiębiorców – chorobowe) ustają od pierwszego dnia miesiąca kalendarzowego, za który nie opłacono w terminie składki. Istnieje możliwość jego przywrócenia, jeśli płatnik złoży wniosek o wyrażenie zgody na zapłatę składek po terminie. Jeśli ZUS zgodę wyrazi, co robi w większości przypadków, to uznaje się, że ubezpieczenie nie zostało przerwane. Po 31 grudnia 2021 r. art. 14 ust. 2 pkt 2 w tym brzmieniu zostanie usunięty, a spóźnienie się ze składką nie będzie oznaczało wyłączenia z ubezpieczenia.

Nie oznacza to jednak, że spowoduje to automatyczne przywrócenie ubezpieczenia dla osoby, która jeszcze w 2021 r. została z niego wyłączona. Nadal nie będzie im podlegała, a wniosek o wyrażenie zgody na zapłatę składki po terminie będzie mogła złożyć do 30 czerwca 2022 r.

Tak więc w opisywanym przypadku, jeśli przedsiębiorca chce otrzymać zasiłek, to musi złożyć wniosek o wyrażenie zgody na zapłatę składek po terminie, bo wejście w życie nowych przepisów nie zmieni jego sytuacji. ©℗

Podstawa prawna

• art. 14 ust. 2 pkt ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 423; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1621)

• art. 14 ustawy z 24 czerwca 2021 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1621)

Jestem wspólnikiem jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Spółka w Krajowym Rejestrze Sądowym widnieje od dłuższego czasu, ale dopiero niedawno rozpoczęła działalność. ZUS wydał jednak decyzję, w której stwierdził, że podlegam ubezpieczeniom za wiele miesięcy wstecz – od dnia wpisu do KRS. Wiem, że zmieniły się przepisy w tym zakresie, ale chyba dopiero od 18 września 2021 r.? Czy mogę powołać się na to w odwołaniu?

Rzeczywiście, 18 września 2021 r. zmianie uległo brzmienie art. 13 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa systemowa). Dodano do niego pkt 4a oraz 4b. Zgodnie z pkt 4a wspólnicy jednoosobowych spółek z ograniczoną odpowiedzialnością podlegają ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu, od dnia wpisania spółki do Krajowego Rejestru Sądowego albo od dnia nabycia udziałów w spółce. Tytuł ubezpieczeniowy ustaje z dniem wykreślenia spółki z KRS albo zbycia wszystkich udziałów w spółce, z wyłączeniem okresu, na który wykonywanie działalności przez spółkę zostało zawieszone. Zgodnie zaś z pkt 4b wspólnicy spółki jawnej, partnerskiej lub komandytowej podlegają tym ubezpieczeniom od dnia wpisania spółki do KRS albo od dnia nabycia ogółu praw i obowiązków w spółce. W tym przypadku tytuł ubezpieczeniowy także ustaje z dniem wykreślenia spółki z KRS albo zbycia ogółu praw i obowiązków w spółce, z wyłączeniem okresu, na który wykonywanie działalności przez spółkę zostało zawieszone.

Przepisy te nie zmienią jednak nic w sytuacji odwołującego, ponieważ nie wprowadzają one do ustawy systemowej nowej zasady, a jedynie potwierdzają istniejącą wykładnię. Ustawa systemowa uznaje wspólnika jednoosobowej spółki za prowadzącego pozarolniczą działalność (art. 8 ust. 6 pkt 4) podobnie jak np. prowadzącego działalność gospodarczą (art. 8 ust. 6 pkt 1). A to oznacza, że opłaca on składki sam za siebie od zadeklarowanej kwoty, nie niższej jednak niż 60 proc. przeciętnego wynagrodzenia. Nie ma przy tym prawa do ulg w składkach.

W orzecznictwie uznaje się, że już samo posiadanie statusu wspólnika jednoosobowej spółki z o.o. oznacza obowiązek opłacania składek. Jako przykład można wskazać postanowienie Sądu Najwyższego z 6 maja 2021 r., sygn. akt III UZ 5/21. SN powtarzając ugruntowaną wykładnię, stwierdził, że pojęcie „prowadzenie działalności pozarolniczej” jest pojęciem szerszym od „prowadzenia działalności gospodarczej”. W tym drugim przypadku istotne jest faktyczne rozpoczęcie prowadzenia działalności. Sam wpis do ewidencji działalności gospodarczej, w przeciwieństwie do wpisu do KRS, nie przesądza o obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne. Nawet jeśli ZUS składki naliczy, kierując się jedynie datą wpisu, można przed sądem domniemanie to obalić.

Dalej SN wyjaśnił, że do pojęcia działalności gospodarczej w powyższym (wąskim) rozumieniu ustawa systemowa odwołuje się tylko w art. 8 ust. 6 pkt 1, a w pozostałych punktach tego przepisu wymienia osoby nieprowadzące działalności gospodarczej. Właśnie w kręgu tych osób znajduje się wymieniony w art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy systemowej wspólnik jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, który jest objęty obowiązkiem ubezpieczenia bez względu na fakt prowadzenia działalności gospodarczej.

Prawdopodobnie więc i w opisywanej sytuacji sąd oddali odwołanie, podkreślając związek obowiązku ubezpieczeniowego z posiadaniem statusu wspólnika. Nie będzie miało znaczenia, o jakie okresy chodzi – przed czy po wejściu w życie wspomnianych wyżej art. 13 pkt 4a i 4b ustawy systemowej. Wspólnik będzie więc musiał uiścić należne składki za okres od wpisu spółki, w tym jego jako wspólnika, do dnia zapłaty wraz z odsetkami. Złożenie odwołania w takiej sytuacji ten moment może jedynie odwlec i powiększyć zadłużenie. ©℗

Podstawa prawna

•art. 8 ust. 6 pkt 4, art. 13 pkt 4a i 4b ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 423; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1621)

Czy nieodprowadzenie składek przez zleceniodawcę pozbawi emeryta prawa do przeliczenia świadczenia

Na jakich zasadach płatnik powinien oskładkować paczki dla pracowników przebywających na urlopach macierzyńskich i rodzicielskich

Dlaczego zmiana przepisów nie wpłynie na przedsiębiorców już wyłączonych z ubezpieczenia chorobowego

Z jakich powodów doprecyzowanie przepisów o podleganiu ubezpieczeniu przez wspólników jednoosobowych spółek z o.o. nic nie zmieni w ich sytuacji