Pracownica otrzyma wynagrodzenie za przepracowane dwa dni w lipcu w wysokości 203,04 zł oraz zasiłek chorobowy w kwocie 2631,85 zł. Oprócz tego przysługuje jej dodatek stażowy 404 zł w pełnej wysokości, bo zgodnie z regulaminem wynagradzania ma do niego prawo także za okres pobierania zasiłku. Jak rozliczyć lipiec? Ile wyniesie składka zdrowotna należna do ZUS? Czy podlega ona obniżeniu do 0 zł?

ODPOWIEDŹ
Składka na ubezpieczenie zdrowotne wynosi 9 proc. podstawy jej wymiaru i jest należna od każdego źródła stanowiącego tytuł do tego ubezpieczenia wymieniony w art. 66 ust. 1 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (dalej: ustawa zdrowotna). Składka ta jest miesięczna i niepodzielna. Podstawę wymiaru składki zdrowotnej u pracowników stanowi podstawa ustalona dla celów składek społecznych, czyli przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, osiągany przez pracowników u pracodawcy z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy, ale z pewnymi wyjątkami.
Przy ustalaniu podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne osób będących pracownikami nie stosuje się wyłączeń wynagrodzeń za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną oraz nie stosuje się ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe (tzw. limit 30-krotności). Innymi słowy, wynagrodzenie chorobowe jako przychód ze stosunku pracy nie podlega składkom społecznym, ale jest objęte składką zdrowotną.
Z kolei zasiłek z ubezpieczenia społecznego jest podatkowo przychodem z innych źródeł i nie stanowi podstawy ani składek społecznych, ani zdrowotnej.
Podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne pomniejsza się o kwoty składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe finansowanych przez ubezpieczonego pracownika, potrąconych przez płatnika ze środków ubezpieczonego, zgodnie z przepisami o systemie ubezpieczeń społecznych. Zatem przychód pomniejsza się o część odpowiadającą 13,71 proc. podstawy składek społecznych.
Mały dochód
Składka na ubezpieczenie zdrowotne podlega odliczeniu od podatku dochodowego od osób fizycznych ‒ na zasadach określonych w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej: ustawa o PIT), tj. w wysokości nie wyższej niż 7,75 proc. podstawy składki, potrąconej przez płatnika ze środków ubezpieczonego.
WAŻNE Sposób liczenia składki zdrowotnej może się niebawem zmienić, bo rządowy projekt ustawy w ramach Nowego Polskiego Ładu przewiduje nowe zasady.
Nie zawsze składka zdrowotna naliczona jako 9 proc. od podstawy wymiaru zostanie w tej wysokości przekazana do ZUS. W przypadku gdy składka na to ubezpieczenie obliczona przez płatnika, będącego m.in. pracodawcą, zgodnie z przepisami ustawy zdrowotnej, jest wyższa od zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych obliczonej przez tego płatnika zgodnie z ustawą o PIT, składkę obliczoną za poszczególne miesiące obniża się do wysokości tej zaliczki.
To oznacza, że kwotę składki należnej do ZUS determinuje zaliczka na podatek obliczona przez zakład pracy jako płatnika zgodnie z art. 31 ustawy o PIT. Jeśli przy małym dochodzie zaliczka wyniesie np. 0 zł, to również składka zdrowotna zostanie obniżona do 0 zł. Obniżając składkę należną ZUS do kwoty zaliczki, trzeba też zwrócić uwagę, ile składki odliczyć od zaliczki należnej fiskusowi. Odliczenie nie może przekroczyć samej zaliczki.
Osobne rachunki
Składka na ubezpieczenie zdrowotne podlega obniżeniu do wysokości zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych w tej części, którą oblicza się od przychodu stanowiącego podstawę wymiaru składki. To konkluzja wynikająca z uchwały Sądu Najwyższego z 2 lutego 2016 r., sygn. akt III UZP 18/15. Jak wyjaśnił sąd, za przychody podlegające opodatkowaniu uznaje się zarówno wynagrodzenie za pracę, jak i zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego. Przy czym wynagrodzenie traktuje się jak przychód ze stosunku pracy, a zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego jak przychód z innego źródła. Oznacza to, że pracownik pobierający w okresie miesiąca zarówno wynagrodzenie za pracę, jak i zasiłek pieniężny z ubezpieczenia społecznego uzyskuje w rozumieniu ustawy o PIT przychody z dwóch różnych źródeł.
Jeżeli w ramach jednego z tytułów do objęcia obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego ubezpieczony uzyskuje więcej niż jeden przychód, to składka na ubezpieczenie zdrowotne jest opłacana od każdego z uzyskanych przychodów odrębnie. Zatem w sytuacji, gdy pracownik w ciągu miesiąca uzyskuje różne rodzaje przychodów, płatnik ma obowiązek wyliczyć składkę na ubezpieczenie zdrowotne od każdego z nich odrębnie (a nie od sumy tych przychodów). Inaczej rzecz ujmując, w takiej sytuacji oblicza się, według zasad przewidzianych w ustawie zdrowotnej, dwie oddzielne składki na ubezpieczenie zdrowotne. Jedną od kwoty wynagrodzenia za pracę, a drugą od innego przychodu, stosując przy wyliczaniu każdej z nich art. 83 ust. 1 ustawy zdrowotnej, z którego wynika, że w przypadku gdy składka na ubezpieczenie zdrowotne jest wyższa od zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych obliczonej przez płatnika zgodnie z przepisami ustawy podatkowej, składkę obliczoną za poszczególne miesiące obniża się do wysokości tej zaliczki.
Według SN dla stwierdzenia, czy przepis ten znajdzie zastosowanie, należy porównać wysokość składki na ubezpieczenie zdrowotne obliczonej od każdego z przychodów (dochodów) odrębnie do wysokości zaliczki na podatek dochodowy wyliczonej na tej samej zasadzie. Z tego wynika, że w sytuacji gdy jeden z przychodów (dochodów) nie stanowi podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne (co jest równoznaczne z zerową wysokością tej składki), będąc jednocześnie dochodem, od którego pobiera się zaliczkę na podatek dochodowy (tak jak zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego), składka na ubezpieczenie zdrowotne podlega obniżeniu do wysokości zaliczki na podatek dochodowy jedynie w tej części, którą oblicza się od przychodu stanowiącego podstawę wymiaru tej składki.
Jak wykazał SN, gdyby więc przyjąć, że składka zdrowotna pracownika zatrudnionego u pracodawcy będącego płatnikiem zasiłków pieniężnych z ubezpieczenia społecznego podlega obniżeniu do wysokości zaliczki na podatek dochodowy obliczonej zarówno od wynagrodzenia, jak i od zasiłku z ubezpieczenia społecznego, należałoby stwierdzić, że pracownik ten ponosi większe ciężary składkowe niż będąca w identycznej sytuacji osoba zatrudniona u innego pracodawcy.
Kierując się dalej tą logiką, można stwierdzić, że również w sytuacji gdy pracownik uzyska wyłącznie przychód ze stosunku pracy, ale w skład którego wejdzie należność zwolniona ze składek a opodatkowana, to trzeba osobno dokonać rozliczenia pod kątem ewentualnego obniżenia składki zdrowotnej. Zaliczkę na podatek należałoby wtedy ustalić osobno od przychodu zwolnionego ze składek.
Dodatek za okres zasiłku
Podstawy wymiaru składek nie stanowią m.in. składniki wynagrodzenia, do których pracownik ma prawo w okresie pobierania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, zasiłku chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego, świadczenia rehabilitacyjnego, w myśl postanowień układów zbiorowych pracy lub przepisów o wynagradzaniu, jeżeli są one wypłacane za okres pobierania tego wynagrodzenia lub zasiłku.
Jeżeli więc zgodnie z regulaminem wynagradzania dodatek za staż pracy przysługuje również za okresy niezdolności do pracy płatne zasiłkiem chorobowym, to składnik ten podlega zwolnieniu z oskładkowania. Nie wchodzi natomiast do podstawy wymiaru zasiłku zgodnie z art. 41 ust. 1 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.
W przypadku niezdolności do pracy trwającej cały miesiąc pełna kwota składnika, wypłacona obok zasiłku, jest wyłączona z oskładkowania. Natomiast jeśli przez część miesiąca pracownik wykonywał pracę i otrzymał wynagrodzenie, to zwolniona pozostanie jedynie ta część składnika, która przysługuje za czas niezdolności do pracy.
Nie ma urzędowego wzoru na obliczenie tej części ‒ w tym przypadku ‒ dodatku za staż pracy. Najczęściej jednak stosuje się działanie polegające na podzieleniu kwoty miesięcznego składnika przez liczbę dni kalendarzowych miesiąca, pomnożeniu wyniku przez liczbę dni pobierania zasiłku i odjęciu uzyskanej kwoty od pełnej kwoty składnika. Rezultat to część składnika stanowiąca podstawę wymiaru składek społecznych.
Wiemy, że pracownik przepracował 2 dni, a przez pozostałe 29 dni chorował. Zatem dodatek stażowy do oskładkowania za lipiec wynosi 26,13 zł. Pozostała jego część, za okres zwolnienia lekarskiego, jest zwolniona.
404 zł : 31 dni lipca = 13,03 zł
13,03 zł x 29 dni choroby = 377,87 zł
404 zł ‒ 377,87 zł = 26,13 zł
Rozliczenie
Za lipiec pracownikowi przysługuje:
  • wynagrodzenie za przepracowaną część miesiąca: 203,04 zł,
  • dodatek za staż pracy: 404 zł, przy czym do składkowania: 26,13 zł,
  • zasiłek chorobowy: 2631,85 zł za 29 dni.
Wszystkie te przychody podlegają opodatkowaniu. Pracodawca wypłacający zasiłki pobiera zaliczkę również od tego świadczenia, mimo że nie pochodzi ono ze stosunku pracy. Jak wynika z listy płac, [tabelka] zaliczka PIT ustalona wyłącznie od przychodu stanowiącego podstawę do składek wynosi 0 zł, dlatego składka zdrowotna do ZUS po obniżeniu również wynosi 0 zł. Z tego też powodu zaliczka ustalona od przychodu opodatkowanego nie może być pomniejszona o składkę zdrowotną (7,75 proc.).
Lista płac na lipiec 2021 roku ©℗
Elementy Kwota Sposób wyliczenia
Przychód 607,04 zł 203,04 zł (wynagrodzenie) + 404 zł (dodatek stażowy)
Składki na ubezpieczenia społeczne 31,42 zł Podstawa wymiaru: 229,17 zł [203,04 zł (wynagrodzenie) + 26,13 zł (dodatek stażowy podlegający oskładkowaniu)]• 229,17 zł x 9,76 proc. = 22,37 zł• 229,17 zł x 1,5 proc. = 3,44 zł• 229,17 zł x 2,45 proc. = 5,61 złRazem: 31,42 zł
Składka na ubezpieczenie zdrowotne‒ należna‒ odliczana od podatku 0 zł0 zł Podstawa wymiaru: 197,75 zł (229,17 zł – 31,42 zł)• 197,75 zł x 9 proc. = 17,80 zł• 197,75 zł x 7,75 proc. = 15,33 zł
Zaliczka na podatek dochodowy 12 zł Przychód do opodatkowania dla potrzeb ustalenia składki zdrowotnej: 229,17 zł• podstawa opodatkowania po zaokrągleniu: 0 zł [229,17 zł (przychód) – 229,17 zł (koszty uzysku obniżone do wysokości przychodu – 0 zł (zaliczka) – 0 zł (składka zdrowotna do ZUS)]Przychód do opodatkowania dla celów ustalenia zaliczki na podatek: 607,04 zł• podstawa opodatkowania po zaokrągleniu: 326 zł [607,04 zł (przychód) – 250 zł – 31,42 zł (składki społeczne) = 325,62 zł]• zaliczka do US po zaokrągleniu: 12 zł (326 zł x 17 proc.) ‒ 43,76 zł = 11,66 zł (zaliczka na podatek)
Kwota do wypłaty 563,62 zł 607,04 zł – 31,42 zł ‒ 12 zł
Lista zasiłkowa ‒ lipiec
Podstawa opodatkowania: 2631,85 zł; po zaokrągleniu: 2632 zł
2632 zł x 17 proc. = 447,44 zł (zaliczka na podatek; po zaokrągleniu 447 zł)
2631,85 zł ‒ 447 zł = 2184,85 zł (zasiłek do wypłaty netto)
Podstawa prawna
•art. 66 ust. 1, art. 79, art. 83, art. 95 ust. 1 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U. 2021 r. poz. 1285)
•art. 27b, art. 31, art. 32 ust. 6 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1128; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1243)
•par. 1, par. 2 ust. 1 pkt 24 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1949)
•art. 41 ust. 1 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1133)