Kto może pobierać zasiłek chorobowy w imieniu ubezpieczonego? Dlaczego emerytura nie może być wypłacana na rachunek bankowy męża emerytki? Jaki wpływ na decyzję ZUS w sprawie świadczenia rehabilitacyjnego ma zaświadczenie od lekarza? Czy przedawnienie należności z tytułu składek pozwoli na wykreślenie hipoteki przymusowej z nieruchomości dłużnika? Na jakich zasadach spadkobierca płatnika może się ubiegać o umorzenie długu wobec ZUS
ZUS przyznał zasiłek chorobowy mojemu mężowi, ale chcemy odebrać go osobiście, bo rachunek bankowy został zajęty przez komornika. Co więcej, słyszeliśmy, że może on zająć także pieniądze wypłacone z chorobowego. Czy jest możliwe, abym to ja odebrała zasiłek? Czy potrzebne jest w tym celu pełnomocnictwo notarialne?
Tak, zasiłek chorobowy może podlegać zajęciu i egzekucji. Tak więc pieniądze z tego tytułu, które wpłyną na zajęty rachunek, zostaną przekazane komornikowi zgodnie z ogólnymi przepisami. Powstaje jednak pytanie, czy można tego uniknąć poprzez odbiór zasiłku w inny sposób. Zgodnie z art. 65 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa zasiłki wypłaca się osobie uprawnionej lub osobie przez nią upoważnionej albo osobie, do której rąk wypłaca się wynagrodzenie lub dochód ubezpieczonego. W razie zaś śmierci ubezpieczonego przed podjęciem należnego mu zasiłku pieniądze wypłaca się osobom uprawnionym do podjęcia wynagrodzenia lub dochodu ubezpieczonego.
Z przepisów wynikają więc pewne istotne wnioski. Przede wszystkim zasiłki wypłaca się osobie, której one przysługują. Nie jest jednak wykluczone, aby upoważniła ona do jego odbioru inną osobę, np. swojego małżonka. Co więcej, ustawodawca nie wymaga specjalnej formy notarialnej dla upoważnienia. W konsekwencji wystarczającym jest udzielenie upoważnienia w zwykłej formie pisemnej. Warto odnotować, że w doktrynie prawniczej akcentuje się, że dopuszczalne byłoby nawet upoważnienie w formie ustnej dokonane przez ubezpieczonego do protokołu w ZUS lub u płatnika składek. Nie ma więc przeszkód, aby do odbioru zasiłku chorobowego upoważnić np. małżonka, przy czym ZUS nie może wymagać notarialnej formy upoważnienia, wystarczy zwykła forma pisemna.
Podstawa prawna
• art. 61 i art. 65 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 870; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 2112)
Od dłuższego czasu nie pracowałam i korzystałam z rachunku bankowego męża. W tym miesiącu złożę wniosek o emeryturę, bo kończę 60 lat. Czy może być ona wypłacana na konto męża, skoro mam do niego upoważnienie?
Ustawa o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (dalej: ustawa emerytalna) nie dopuszcza takiej możliwości. Zgodnie z jej art. 130 ust. 2 świadczenia wypłaca się osobom uprawnionym za pośrednictwem osób prawnych prowadzących działalność w zakresie doręczania świadczeń albo na wniosek osoby uprawnionej:
- na jej rachunek płatniczy lub jej rachunek w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej, inny niż rachunek płatniczy albo
- na wskazany przez nią jej instrument płatniczy.
Powyższe reguły stosuje się odpowiednio do osób sprawujących opiekę prawną nad osobami uprawnionymi do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy oraz osób sprawujących opiekę nad dziećmi uprawnionymi do renty rodzinnej.
Takie sformułowanie przepisu prowadzi do wniosku, że rachunek bankowy, na który może być wypłacana emerytura, musi należeć do świadczeniobiorcy. Samo upoważnienie do konta bankowego nie ma w tym przypadku znaczenia, gdyż rachunek męża nie należy do osoby uprawnionej.
Podstawa prawna
• art. 130 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 291; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 353)
ZUS odmówił mi świadczenia rehabilitacyjnego po zakończonym zasiłku chorobowym. Tymczasem od lekarza psychiatry otrzymałem zaświadczenie, że mój stan psychiczny nie pozwala mi na powrót do pracy. Niestety, orzecznik ZUS w ogóle nie wziął go pod uwagę. Czy mam jakieś szanse na uwzględnienie odwołania przed sądem?
Z art. 18 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa wynika, po pierwsze, że świadczenie rehabilitacyjne przysługuje ubezpieczonemu, który po wyczerpaniu zasiłku chorobowego jest nadal niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza rokują odzyskanie zdolności do pracy. Świadczenie to przysługuje przez okres niezbędny do przywrócenia zdolności do pracy, nie dłużej jednak niż przez 12 miesięcy. O tych okolicznościach orzeka lekarz orzecznik ZUS.
Nie oznacza to, że automatycznie po okresie zasiłku chorobowego należy się ubezpieczonemu świadczenie rehabilitacyjne. Sam fakt posiadania zaświadczenia od lekarza określonej specjalności z zaleceniem braku powrotu do pracy nie może być podstawą do przyznania tego świadczenia przez ZUS.
Jak w każdej tego typu sprawie istnieje możliwość złożenia odwołania od decyzji organu do sądu. Jednak argument, że nie uwzględniono stanowiska lekarza, z którego porady ubezpieczony skorzystał, nie wystarczy do podważenia decyzji ZUS. Chcąc uzyskać korzystny dla siebie wyrok, ubezpieczony powinien zawrzeć w odwołaniu wniosek o przeprowadzeniu dowodu z opinii biegłego sądowego (lekarza psychiatry). To bowiem na ubezpieczonym spoczywa ciężar dowodzenia swych racji, co ma potwierdzenie w art. 232 kodeksu postępowania cywilnego – z regulacji tej wynika, że strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. Sąd może dopuścić dowód niewskazany przez stronę. Zasada ta znajduje zastosowanie również w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych (por. np. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 25 czerwca 2020 r., sygn. akt III AUa 779/17). Z kolei z wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 24 stycznia 2020 r., sygn. akt III AUa 2086/19, wynika m.in., że w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych ciężar dowodu spoczywa na stronach postępowania cywilnego. To one ponoszą odpowiedzialność za wynik postępowania. Wskazuje na to art. 3 k.p.c., który mówi, że to na stronach ciąży obowiązek dawania wyjaśnień co do okoliczności sprawy zgodnie z prawdą i przedstawiania dowodów na ich poparcie.
Jest więc możliwe wniesienie odwołania od decyzji ZUS, ale konieczne jest złożenie wniosku o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego specjalisty. W opisanym przypadku może to być biegły sądowy psycholog albo psychiatra. Dopiero bowiem specjalna wiedza przedstawiona przez tych specjalistów w opiniach da szansę na zmianę decyzji ZUS.
Podstawa prawna
• art. 18 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 870; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 2112)
Prowadziłem działalność gospodarczą w latach 2005–2015. Miałem zaległości w składkach i ZUS ustanowił hipotekę na mojej nieruchomości. W tym roku minęło pięć lat od powstania ostatnich zaległości składkowych. Czy to oznacza, że już się przedawniły? Czy mogę zwrócić się do sądu o wykreślenie hipoteki?
Wniosek o wykreślenie hipoteki ustanowionej na rzecz ZUS nie będzie skuteczny. Organ może bowiem wciąż skorzystać z ustanowionej hipoteki. Zgodnie z art. 26 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych ZUS ma prawo do występowania z wnioskiem o założenie księgi wieczystej dla nieruchomości dłużnika zalegającego z opłatą należności z tytułu składek. Wystawione przez ZUS dokumenty stwierdzające istnienie należności z tytułu składek oraz jej wysokość są podstawą wpisu hipoteki do księgi wieczystej nieruchomości stanowiącej własność zobowiązanego. Dla zabezpieczenia należności z tytułu składek organowi przysługuje hipoteka przymusowa na wszystkich nieruchomościach dłużnika. Podstawą ustanowienia hipoteki jest doręczona decyzja o określeniu wysokości należności z tytułu składek. Przedmiotem hipoteki może być m.in. część ułamkowa nieruchomości, jeżeli stanowi udział dłużnika oraz nieruchomość stanowiąca przedmiot współwłasności łącznej dłużnika i jego małżonka.
Jak potwierdził Sąd Apelacyjny w Szczecinie w wyroku z 14 października 2020 r., sygn. akt III AUa 95/20, nie ulegają przedawnieniu te należności z tytułu składek, w stosunku do których ZUS uzyskał zabezpieczenie rzeczowe w postaci hipoteki lub zastawu. Jednak po upływie terminu przedawnienia należności zabezpieczone rzeczowo mogą być egzekwowane wyłącznie z przedmiotu zabezpieczenia (np. nieruchomości) do wysokości zaległych składek i odsetek za zwłokę liczonych do dnia przedawnienia.
Nie ma więc znaczenia, czy same należności uległy przedawnieniu. W każdej chwili ZUS może rozpocząć ich egzekucję z nieruchomości, na której wpisano hipotekę na rzecz tego organu.
Podstawa prawna
• art. 24–26 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 423)
Otrzymałam decyzję o odpowiedzialności za długi składkowe mojego zmarłego ojca, z którym nie utrzymywałam kontaktów. Nie wiedziałam nawet, że prowadził działalność. Nie stać mnie na uregulowanie długu. Czy mogę zwrócić się o umorzenie składek ze względu na brak świadomości o prowadzeniu działalności albo trudną sytuację finansową?
Na początku trzeba podkreślić, że stosunki panujące między zmarłym płatnikiem a jego spadkobiercą nie mają znaczenia dla umorzenia składek. ZUS będzie musiał natomiast zbadać sytuację materialną wnioskodawcy. Na podstawie art. 28 ust. 1–2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych należności z tytułu składek mogą być umarzane w całości lub w części, ale tylko w przypadku ich całkowitej nieściągalności. Zakładając, że nie zachodzi w tym przypadku całkowita nieściągalność, zastosowanie może mieć ust. 3a. Zgodnie z nim należności na ubezpieczenia społeczne osób ubezpieczonych będących równocześnie płatnikami składek na te ubezpieczenia mogą być w uzasadnionych przypadkach umarzane mimo braku ich całkowitej nieściągalności. Szczegółowe zasady określone zostały w par. 3 rozporządzenia ministra gospodarki, pracy i polityki społecznej w sprawie szczegółowych zasad umarzania należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne. Zgodnie z nim organ może umorzyć należności, jeżeli zobowiązany wykaże, że ze względu na stan majątkowy i sytuację rodzinną nie jest w stanie opłacić tych należności, ponieważ pociągnęłoby to zbyt ciężkie skutki dla zobowiązanego i jego rodziny, w szczególności w przypadku:
- gdy opłacenie należności z tytułu składek pozbawiłoby zobowiązanego i jego rodzinę możliwości zaspokojenia niezbędnych potrzeb życiowych;
- poniesienia strat materialnych w wyniku klęski żywiołowej lub innego nadzwyczajnego zdarzenia powodujących, że opłacenie należności z tytułu składek mogłoby pozbawić zobowiązanego możliwości dalszego prowadzenia działalności;
- przewlekłej choroby zobowiązanego lub konieczności sprawowania opieki nad przewlekle chorym członkiem rodziny, pozbawiającej zobowiązanego możliwości uzyskiwania dochodu umożliwiającego opłacenie należności.
Gdy jednak mamy do czynienia z osobą młodą i zdrową, to uzyskanie umorzenia składek z powodu skromnych dochodów będzie najprawdopodobniej niemożliwe – ZUS podchodzi bowiem do powyższych przesłanek bardzo rygorystycznie.
Podstawa prawna
• art. 28 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 423)
• par. 3 rozporządzenia ministra gospodarki, pracy i polityki społecznej z 31 lipca 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad umarzania należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne (t.j. Dz.U. nr 141, poz. 1365)