30 lipca weszły w życie przepisy ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (dalej: ustawa emerytalna) zmieniające zasady dokonywania potrąceń z emerytur i rent. Zmiany zostały wprowadzone ustawą z 11 września 2019 r. o zmianie ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji oraz niektórych innych ustaw.

Problem do rozwiązania

Jednym z jej celów było rozwiązanie kilku problemów prawnych, z którymi boryka się ZUS. Chodziło m.in. o wysokość potrąceń ze świadczeń emerytalno-rentowych dokonywanych na żądanie syndyka masy upadłości. Aby kwestię tę wreszcie rozstrzygnąć, dodano do ustawy emerytalnej art. 141a. Zgodnie z nim w razie wystąpienia syndyka z roszczeniem o przekazywanie świadczeń należnych upadłemu od ZUS do masy upadłości przekazaniu podlega część świadczenia. Chodzi o tę część, która pozostała po odliczeniu składki na ubezpieczenie zdrowotne oraz zaliczki i innych należności z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych oraz dokonaniu potrąceń, o których mowa w art. 139 ust. 1 pkt 1‒2a i 4 ustawy emerytalnej. W tym przypadku chodzi więc o potrącenia:
  • świadczeń wypłacanych w kwocie zaliczkowej, a następnie kwoty świadczenia lub świadczeń podlegającej rozliczeniu w trybie określonym w art. 98 ust. 3 ustawy emerytalnej (zaliczeniu już wypłaconych świadczeń na poczet np. przysługujących w wyższej kwocie);
  • nienależnie pobranych emerytur, rent i innych świadczeń z tytułu:
‒ zaopatrzenia emerytalnego oraz ubezpieczenia społecznego za okres przed dniem wejścia w życie ustawy,
‒ ubezpieczeń społecznych, o których mowa w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych, wraz z odsetkami za zwłokę w ich spłacie,
‒ zaopatrzenia określonego w odrębnych przepisach;
  • nienależnie pobranych świadczeń uzupełniających dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji;
  • należności alimentacyjnych potrącanych na wniosek wierzyciela na podstawie przedłożonego przez niego tytułu wykonawczego.
Tarcza 3.0 odblokowuje upadłości i restrukturyzacje
Tarcza 3.0 odblokowuje upadłości i restrukturyzacje

Zobacz również
Kwota ta nie może być jednak wyższa niż 25 proc. świadczenia przed odliczeniem miesięcznej zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych oraz składki na ubezpieczenie zdrowotne, z zachowaniem kwoty, o której mowa w art. 141 ust. 1 pkt 2 i ust. 1a ustawy emerytalnej, a więc 825 zł, z tym zastrzeżeniem, że podlega ona corocznej waloryzacji od 1 marca na zasadach określonych dla emerytur i rent. [tabela]
Tabela. Kwoty wolne od potrąceń ze świadczeń z ubezpieczeń społecznych od 1 marca 2020 r.
Rodzaj potrącenia Kwota
– sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie należności alimentacyjnych wraz z kosztami i opłatami egzekucyjnymi,– należności alimentacyjne potrącane na wniosek wierzyciela na podstawie przedłożonego tytułu wykonawczego 532,61 zł
– sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne wraz z kosztami i opłatami egzekucyjnymi 878,81 zł
– należności, o których mowa w art. 139 ust. 1 pkt 1‒2b i 6‒9 ustawy emerytalnej, tj. m.in. świadczenia wypłacone zaliczkowo lub nienależnie pobrane 703,05 zł
– należności z tytułu odpłatności za pobyt osób uprawnionych do świadczeń w domach pomocy społecznej, zakładach opiekuńczo-leczniczych lub zakładach pielęgnacyjno-opiekuńczych 213,04 zł

Konsekwentna praktyka

Ustawa emerytalna dotychczas nie zawierała przepisów wprost regulujących przekazywanie świadczenia w ramach postępowania upadłościowego, a syndyk masy upadłości nie był wymieniony jako podmiot, na rzecz którego mogą być dokonywane potrącenia z emerytur lub rent.
Jak informują twórcy ustawy w uzasadnieniu do jej projektu, wobec braku wyraźnych regulacji prawnych ZUS w przypadku wystąpienia syndyka masy upadłości z żądaniem przekazywania kwot z emerytury lub renty do masy upadłości przekazywał te kwoty zgodnie z tym żądaniem, przy uwzględnieniu kwoty wolnej od potrąceń i egzekucji wynikającej z art. 141 ust. 1 pkt 2 ustawy emerytalnej. Zwracają oni jednak uwagę, że przepis ten określa kwotę wolną od egzekucji i potrąceń dla konkretnego rodzaju należności ‒ innych niż alimentacyjne, tymczasem ZUS, otrzymując żądanie od syndyka, nie wie, jakiego rodzaju należności są objęte masą upadłości. Ponadto praktyka samych syndyków jest różna – niektórzy określają zakres swojego żądania poniżej maksymalnej kwoty, która może zostać przekazana do masy upadłości, a inni takiej kwoty nie określają. Dlatego też ZUS, w zależności od zakresu żądania syndyka, przekazuje do masy upadłości albo kwotę wynikającą z żądania syndyka, albo maksymalną kwotę świadczenia, która może zostać przekazana. A to, jak podkreślają twórcy ustawy, naraża ZUS na zarzuty stosowania niejednolitych zasad postępowania. Sam zakład nie ma zaś żadnych narzędzi prawnych do zobligowania syndyków do ujednolicenia trybu postępowania. Niejednolite jest także orzecznictwo w tym zakresie. Wprowadzenie art. 141a te problemy wyeliminuje.
Podstawa prawna
•art. 98 ust. 3, art. 139, 141, 141a ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 53; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 2070)
•art. 6 ustawy z 11 września 2019 r. o zmianie ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 2070)