Osoba, która spełnia warunki do przyznania świadczenia pielęgnacyjnego, a pobiera emeryturę, powinna dokonać między nimi wyboru i zrezygnować z niższej formy wsparcia.
Taką wykładnię przepisów przedstawił Wojewódzki Sąd Administracyjny (WSA) w Poznaniu, który rozpatrywał skargę dotyczącą świadczenia pielęgnacyjnego. Co do zasady jest tak, że zgodnie z art. 17 ust. 5 pkt 1 ustawy z 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (tj. Dz.U. z 2018 r. poz. 2220 ze zm.), opiekun niepełnosprawnego członka rodziny nie może otrzymywać świadczenia pielęgnacyjnego, jeśli ma ustalone prawo do jednej z wymienionych w tym przepisie form wsparcia, m.in. emerytury lub renty. Dlatego gminy takim osobom odmawiają pomocy finansowej.
Nowa linia orzecznicza
Na początku roku WSA w Gorzowie Wielkopolskim wydał jednak wyrok, w którym stwierdził, że wykładnia przepisu, która pozbawia opiekuna na emeryturze w całości świadczenia pielęgnacyjnego, narusza zasadę równości. Dodał, że w takim przypadku wsparcie powinno być wypłacone w wysokości różnicy między kwotą świadczenia pielęgnacyjnego a emeryturą.
Po tym wyroku pojawiły się kolejne – WSA w Krakowie, Gdańsku i Naczelnego Sądu Administracyjnego – które podzielały interpretację ustawy przyjętą przez gorzowski sąd (pisaliśmy o tym w tekście „Sądy stają po stronie opiekunów” nr 219/2019).
Sporna różnica
Inne stanowisko przyjął jednak WSA w Poznaniu. Sprawa dotyczyła matki opiekującej się niepełnosprawną od urodzenia córką. Otrzymywała ona tzw. emeryturę EWK (emeryturę wcześniejszą kobiet), do której uprawnienie nabyła na podstawie specjalnego rządowego rozporządzenia z 1989 r.
WSA w Poznaniu, uchylając decyzję samorządowego kolegium odwoławczego oraz poprzedzającą ją decyzję gminy, podkreślił, że podziela pogląd, iż odmowa przyznania świadczenia nie może naruszać zasady równości, ale nie zgadza się z wykładnią art. 17 ust. 5 pkt 1 ustawy sprowadzającą się do wypłaty świadczenia jako różnicy między jego wysokością a emeryturą.
Jego zdaniem takie rozwiązanie jest sprzeczne z art. 17 ust. 3 ustawy, który wysokość świadczenia pielęgnacyjnego określa kwotowo. Powoduje też komplikacje przy ustalaniu, ile ma wynosić świadczenie w sytuacji otrzymania przez opiekuna np. 13. emerytury. Sąd zwraca uwagę, że osoby pobierające świadczenie pielęgnacyjne i emeryturę podlegają ubezpieczeniu zdrowotnemu, przy czym gdy dana osoba będzie otrzymywała emeryturę i część świadczenia, to podstawa wymiaru jej składek będzie inna niż tej uzyskującej tylko świadczenie z gminy.
W efekcie zdaniem WSA w Poznaniu dopuszczalna jest możliwość przyznania osobie spełniającej przesłanki do świadczenia pielęgnacyjnego, a mającej emeryturę, jego pełnej wysokości. Warunkiem do tego jest dokonanie przez opiekuna wyboru jednej z form wsparcia.
Kwestia wyboru
Sąd wskazuje jednocześnie, że przepisy ustawy o świadczeniach rodzinnych i ustawy o rentach i emeryturach z FUS zawierają regulacje odnoszące się do wyboru jednego z wymienionych w nich świadczeń (w momencie zbiegu uprawnień). Przy czym w żadnym z tych aktów prawnych nie ma przepisu, który regulowałby zbieg prawa do świadczenia pielęgnacyjnego i emerytury.
Mimo to w ocenie WSA w Poznaniu uznać należy, że osoba, która chce otrzymywać świadczenie, a ma wypłacaną emeryturę, powinna zrezygnować z niższej formy wsparcia – w rozpatrywanej skardze jest nią kwota wypłacana przez ZUS. Swój wybór może zaś zrealizować przez złożenie do zakładu wniosku o zawieszenie prawa do emerytury. Sąd podkreśla, że jest to uprawnienie niezbywalne, ale jego zawieszenie i tym samym wstrzymanie wypłaty pieniędzy skutkuje odpadnięciem negatywnej przesłanki z art. 17 ust. 5 pkt 1.
Co ważne, w opinii sędziów gmina powinna poinformować stronę o możliwości wyboru świadczeń oraz o tym, że może zawnioskować w ZUS o zawieszenie emerytury. Samorząd powinien mieć na względzie fakt, że osoba ubiegająca się o świadczenie może nie spełniać również innych poza posiadaniem emerytury ustawowych wymogów do jego uzyskania. Organ musi więc sprawdzić, jakie są realia danej sprawy i wezwać opiekuna do przedstawienia decyzji o wstrzymaniu emerytury dopiero po ustaleniu, że jedyną przeszkodą do uzyskania świadczenia jest właśnie to, że ją pobierał.
– Nie wiemy, czy wykładnię WSA w Poznaniu podzielą inne sądy, czy raczej pozostaną przy tej, którą zapoczątkował WSA w Gorzowie Wlkp. Najważniejsze jest to, że są to orzeczenia korzystne dla opiekunów, bo chodzi o to, aby osoby na emeryturze zajmujące się niepełnosprawnym członkiem rodziny miały zapewniony taki sam poziom pomocy finansowej jak pozostałe w analogicznej sytuacji – mówi Jarosław Jagura, prawnik z Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka.
ORZECZNICTWO
Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z 14 listopada 2019 r., sygn. akt II SA/Po 662/19.
