Zasady ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe [KOMENTARZ]

Tydzień z komentarzami: Rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (cz. 1).

Przedstawiamy pierwszą część komentarza do rozporządzenia ministra pracy i polityki społecznej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1949; dalej: rozporządzenie). Zgodnie z ogólną zasadą wynikającą z ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1778 ze zm.) podstawę wymiaru składek stanowi przychód ubezpieczonego. W przypadku pracowników oznacza to przychód uzyskiwany ze stosunku pracy. Wyjątki o tej zasady zawarto jednak nie w akcie rangi ustawowej, a właśnie w rozporządzeniu. Zawiera ono kilkadziesiąt wyłączeń, tj. przychodów, które mimo że są związane ze stosunkiem pracy, to płatnik nie oblicza i nie odprowadza od nich składek za ubezpieczonego. Przepisy te stanowią przedmiot nieustannych sporów płatników z ZUS, któremu zdarza się zmieniać interpretacje niektórych z nich. Wyłączenia te są często bliźniacze do rozwiązań przyjętych w przepisach podatkowych, które również przewidują zwolnienia z obciążeń publicznoprawnych.

Do przychodów zwolnionych ze składek należą nagrody jubileuszowe, ale tylko takie, które nie mogą być przyznawane częściej niż co pięć lat. Także odprawy pieniężne otrzymane przez pracownika w związku z odejściem na emeryturę i rentę nie zostaną pomniejszone o składki. Przyjęto też zasadę, że do oskładkowanego przychodu nie wlicza się odpraw, odszkodowań i rekompensat wypłacanych pracownikom z tytułu wygaśnięcia lub rozwiązania stosunku pracy. Do takich sytuacji zaliczono także rozwiązanie stosunku pracy z przyczyn leżących po stronie pracodawcy, nieuzasadnionego lub niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę lub rozwiązania jej bez wypowiedzenia, skrócenia okresu jej wypowiedzenia, niewydania w terminie lub wydania niewłaściwego świadectwa pracy. Świadczenia te mają zrekompensować pracownikowi pewne niedogodności i mimo że wypłaca je pracodawca, to nie można powiedzieć, iż stanowią one ekwiwalent za wykonaną pracę. Podobny charakter będzie miało odszkodowanie wypłacane byłym pracownikom, których obowiązuje umowa o zakazie konkurencji.

Do przepisów rozporządzenia, które wciąż stanowią przedmiot gorących sporów płatników z ZUS, należy par. 2 ust. 1 pkt 6. Zgodnie z nim nie są oskładkowane także:

– wartość świadczeń rzeczowych wynikających z przepisów o bezpieczeństwie i higienie pracy oraz ekwiwalenty za te świadczenia;

– ekwiwalenty pieniężne za pranie odzieży roboczej, używanie odzieży i obuwia własnego zamiast roboczego;

– wartość otrzymanych przez pracowników bonów, talonów, kuponów lub innych dowodów uprawniających do otrzymania na ich podstawie napojów bezalkoholowych, posiłków oraz artykułów spożywczych w przypadku gdy pracodawca, mimo ciążącego na nim obowiązku wynikającego z przepisów o bezpieczeństwie i higienie pracy, nie ma możliwości wydania pracownikom posiłków i napojów bezalkoholowych.

W tym ostatnim przypadku trzeba pamiętać, że obowiązek wydania napojów wynika z przepisów bhp, a nie tylko z przepisów wewnętrznych obowiązujących u danego pracodawcy.

O składki nie będzie także pomniejszona kwota, którą pracodawca wypłacił swoim pracownikom jako ekwiwalent na zakup stroju służbowego, jak również równowartość samego stroju, jeśli został wydany.

W sprawie niektórych przepisów musiał zająć stanowisko aż Sąd Najwyższy, który rozstrzygał charakter zwolnienia określonego w par. 2 ust. 1 pkt 11 rozporządzenia. Na jego mocy wartość finansowanych przez pracodawcę posiłków udostępnianych pracownikom do spożycia o wartości nie większej niż 190 zł nie jest oskładkowana. Część sądów była zdania, że nawet jeśli pracodawca wyda pracownikom bony, aby mogli kupić za to produkty spożywcze, to nie musi płacić od nich składek. SN stwierdził jednak, że w takim przypadku składki są należne.

ZUS nie zażąda też składek od kwot, jakie pracodawca wypłaci pracownikowi tytułem zwrotu kosztów za wykorzystanie jego własnego samochodu do celów służbowych. Może to być albo ryczałt, albo kwota zależna od liczby przejechanych kilometrów. Przepis ten dotyczy jazd lokalnych, tj. wykonywanych na terenie miejscowości, w których pracodawca ma siedzibę lub pracownik wykonuje swoją pracę. Gdy jednak pracownik musi się udać poza tę miejscowość, wtedy zgodnie z przepisami prawa pracy znajduje się w podróży służbowej, za którą powinien otrzymać dietę. Takie wypłaty również nie są oskładkowane, o ile nie przekraczają kwot ustalonych przepisami jako diety dla pracowników sfery budżetowej. Prywatny przedsiębiorca może oczywiście wypłacić dietę wyższą, ale od nadwyżki składki będą musiały zostać opłacone.

To nie wszystkie sytuacje, w których kwoty wypłacone przez pracodawcę lub ich równowartość rzeczowa zostaną uznane za przychód ze stosunku pracy, ale nie trzeba będzie odprowadzać od nich składek. Pozostałe zostaną omówione w drugiej części komentarza.