Ułatwienia w dostępie do świadczeń socjalnych dla studentów, przygotowaniu doktoratów czy zatrudnianiu nauczycieli akademickich – nad takimi zmianami pracują z rząd i Sejm.

W trakcie prac legislacyjnych są trzy różne projekty nowelizacji ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce. Dwa przygotował rząd (pierwszy został już skierowany do pierwszego czytania w Sejmie, drugi widnieje dopiero w wykazie prac legislacyjnych Rady Ministrów), natomiast trzeci opracowali posłowie PiS.
Na proponowanych przepisach skorzystają zwłaszcza studenci ubiegający się o świadczenia socjalne, bo rząd chce podnieść próg dochodu uprawniający do nich, a także doktoranci, którzy będą mieli więcej czasu na przygotowanie prac naukowych. Posłowie natomiast chcą, aby minister nauki mógł przyznawać medale dla osób i instytucji szczególnie zasłużonych dla szkolnictwa wyższego.
Odznaczenie danego stopnia będzie mogło zostać nadane tej samej osobie lub temu samemu podmiotowi tylko raz. W przypadku osób fizycznych minister będzie mógł je przyznać nawet pośmiertnie. W roku 2022 na opracowanie projektu medalu oraz wykonanie i dostawę 1750 sztuk, legitymację i etui zaplanowano środki finansowe w wysokości 400 tys. zł. ©℗
Studenci Doktoranci Nauczyciele akademiccy Uczelnie Szczególne wyróżnienia
■Stypendia socjalneProjekt zakłada wprowadzenie jednego progu uprawniającego do stypendiów socjalnych. Wysokość miesięcznego dochodu na osobę w rodzinie nie będzie mogła przekraczać 1294,40 zł miesięcznie (obecnie kwota ta wynosi 1051,70 zł). Dzięki temu więcej studentów otrzyma dostęp do świadczeń. Projekt przewiduje też ograniczenie obowiązku składania przez studentów zaświadczeń wydawanych przez ośrodek pomocy społecznej albo centrum usług społecznych o sytuacji dochodowej i majątkowej studenta i jego rodziny, tylko do osób, które faktycznie korzystają z takiego wsparcia. Uprości to procedurę przyznania stypendium socjalnego zarówno po stronie studenta, jak i uczelni oraz – przez znaczące zmniejszenie liczby studentów występujących o wydanie zaświadczenia – odciąży ośrodki pomocy społecznej i centra usług.■ Praktyki Uczelnia będzie mogła zaliczyć studentowi, na jego wniosek, czynności wykonywane w ramach zatrudnienia, stażu lub wolontariatu na poczet praktyk zawodowych, jeżeli zajęcie to umożliwiło uzyskanie efektów określonych w programie studiów.■ Dokumenty Uczelnia będzie miała obowiązek wydania legitymacji studentowi zagranicznej uczelni kształcącemu się w Polsce. ■ Nowe terminy Proponowane rozwiązanie zakłada, że osoby ubiegające się o nadanie stopnia doktora w tzw. starym trybie będą miały możliwość kontynuacji przewodów doktorskich do 31 grudnia 2023 r. (a nie jedynie do końca 2022 r.).■ Kontynuowanie naukiZ projektu wynika, że doktoranci będą mieli możliwość kontynuacji postępowania w sprawie nadania stopnia doktora albo przewodu doktorskiego, nawet jeżeli szkoła doktorska otrzyma w wyniku pierwszej ewaluacji kategorii naukowej B. Natomiast te uczelnie, które otrzymają niższą notę (C), będą musiały zapewnić naukę doktorantowi w innym miejscu.■ Zasady skreślania z listyProjekt przewiduje uzupełnienie katalogu przesłanek obligatoryjnego skreślania doktoranta z listy doktorantów o: niepodjęcie kształcenia, naruszenie zakazu jednoczesnego kształcenia w więcej niż jednej szkole doktorskiej, naruszenie zakazu zatrudnienia w charakterze nauczyciela akademickiego albo pracownika naukowego, z uwzględnieniem wyjątków wskazanych w przepisach i ukaranie karą dyscyplinarną wydalenia ze szkoły doktorskiej.■ Dokumenty Proponowane regulacje zakładają doprecyzowanie przepisów dotyczących wydawania legitymacji doktoranta, aby objąć nimi również doktorantów zagranicznych uczelni lub instytucji naukowych, którzy odbywają część kształcenia w Polsce. ■ ZatrudnienieProponowane przepisy umożliwią osobom, które uzyskały stopnie naukowe albo stopnie w zakresie sztuki lub tytuł zawodowy za granicą, podejmowanie zatrudnienia na stanowiskach nauczycieli akademickich. Wprowadzony zostanie mechanizm umożliwiający odstąpienie od konieczności spełniania niektórych wymagań określonych dla tych stanowisk. Niejednokrotnie bowiem zatrudnienie w uczelni osób, które posiadają zagraniczne tytuły zawodowe lub stopnie, byłoby pożądane ze względu na ich wiedzę i doświadczenie, ale jest obecnie utrudnione. ■ Ocena pracownikówOcena okresowa nauczyciela akademickiego jest dokonywana nie rzadziej niż raz na cztery lata albo na wniosek rektora. Termin ulega przedłużeniu o czas nieobecności nauczyciela akademickiego w pracy. Projekt zakłada uzupełnienie przepisu ustawy zawierającego katalog przyczyn nieobecności nauczyciela akademickiego w pracy o: przebywanie na urlopie bezpłatnym trwającym co najmniej trzy miesiące, pobieranie przez co najmniej trzy miesiące zasiłku chorobowego lub świadczenia rehabilitacyjnego. ■ Koszty awansuW przypadku nauczyciela akademickiego albo pracownika naukowego koszty postępowania awansowego ponosi zatrudniająca go uczelnia, instytut naukowy Polskiej Akademii Nauk, instytut badawczy lub międzynarodowy. Brzmienie obowiązujących przepisów nie daje podstaw do wskazania, który podmiot jest zobowiązany do pokrycia kosztów postępowania awansowego w przypadku jednoczesnego zatrudnienia w więcej niż jednym podmiocie. Projekt zakłada doprecyzowanie, że w takim przypadku koszty ponosi ten będący podstawowym miejscem pracy tej osoby. ■ Kary finansowe Minister nauki będzie miał możliwość nałożenia na uczelnię albo inny podmiot prowadzący szkołę doktorską administracyjnej kary pieniężnejw przypadku naruszenia przez tę placówkę obowiązków związanych z zapewnieniem doktorantom możliwości kształcenia w innej szkole doktorskiej lub opłacenia kosztów postępowania w sprawie nadania stopnia doktora w trybie eksternistycznym. To rozwiązanie da ministrowi nauki dodatkowy instrument kontroli realizacji przez podmioty prowadząceszkoły doktorskie praw doktorantów.■ Rada uczelni Obecne przepisy ustawy umożliwiają odwołanie członka rady uczelni przez senat, nie wskazując przypadków, w jakich może to nastąpić. Brak regulacji w tym zakresie skutkuje możliwością odwołania członka rady uczelni z jakiegokolwiek powodu i stwarza nieograniczone możliwości wpływania na jej skład. Proponuje się ograniczenie możliwości odwołania członka rady wyłącznie do przypadku, gdy wszczęto przeciwko niemu postępowanie karne z oskarżenia publicznego o przestępstwo umyślne lub postępowanie o umyślne przestępstwo skarbowe albo gdy zaprzestał spełniać warunek, zgodnie z którym członkostwa w radzie uczelni nie można łączyć z pełnieniem funkcji organu tej lub innej uczelni, członkostwem w radzie innej uczelni ani z zatrudnieniem w administracji publicznej.■ Likwidacja uczelniProjekt zakłada wprowadzenie zmiany umożliwiającej ujawnienie w ewidencji uczelni niepublicznych wszystkich przyczyn postawienia uczelni w stan likwidacji, nie tylko będących skutkiem decyzji administracyjnych, ale również innych zdarzeń, np. uchwały spółki, czy aktu woli założyciela. ■ Medale dla zasłużonych Projekt zakłada wprowadzenie przepisu umożliwiającego ministrowi nauki nadawanie Medalu „Zasłużony dla Nauki Polskiej Sapientia et Veritas” (łac. Mądrość i Prawda). Obecne przepisy nie przewidują możliwości uhonorowania odznaczeniem resortowym za szczególne zasługi dla szkolnictwa wyższego i nauki, w tym za wybitne osiągnięcia w zakresie działalności naukowej, dydaktycznej lub organizacyjnej albo za całokształt dorobku w tym zakresie. Zdaniem posłów PiS przypadająca – w 2023 r. – 550. rocznica urodzin Mikołaja Kopernika będzie znakomitą okazją do rozpoczęcia nadawania odznaczeń. Medal będzie miał trzy stopnie – złoty, srebrny i brązowy. Umożliwi to uhonorowanie kandydata odpowiednio do jego zasług lub osiągnięć. Medal będzie można nadać również pośmiertnie. Będzie przyznawany m.in. z inicjatywy ministra nauki albo na wniosek innego ministra, kierownika urzędu centralnego, wojewody, organu jednostki samorządu terytorialnego, organizacji społecznych, reprezentatywnych organizacji związkowych i organizacji pracodawców lub urzędu konsularnego Rzeczypospolitej Polskiej. Przewidziano również możliwość pozbawienia medalu przez ministra, w przypadku gdy osoba, której go nadano, została skazana prawomocnym wyrokiem za przestępstwo popełnione umyślnie, za które wymierzono karę pozbawienia wolności, ograniczenia wolności albo grzywny