Przedstawiamy kolejną część cyklu, który ma ułatwić młodym prawnikom przygotowanie się do egzaminu adwokackiego i radcowskiego, zaplanowanego na 19–21 marca. W tym tygodniu zachęcamy do analizy kazusów z zakresu prawa cywilnego. Opracował je Kamil Gorzelnik, adwokat, autor książki „Egzaminy prawnicze Ministerstwa Sprawiedliwości”, tom 3. Partnerem cyklu jest wydawnictwo C.H Beck.

Kazus 1

STAN FAKTYCZNY

Krystian Długi prowadzący działalność gospodarczą pod firmą Krystian Długi Sprzedaż Aut Używanych zawarł z Kancelarią Adwokacką adwokata Adama Krótkiego umowę stałej obsługi prawnej, na mocy której Kancelaria Adwokacka Adama Krótkiego zapewniała Krystianowi Długiemu bieżącą obsługę prawną za wynagrodzeniem w wysokości 7000 zł brutto miesięcznie. Umowa przewidywała, że wszelkie spory wynikające z zawartej pomiędzy stronami umowy rozstrzygać będzie Sąd Polubowny przy Okręgowej Radzie Adwokackiej w Warszawie. Po dwóch latach obowiązywania umowy Krystian Długi zaprzestał płacenia wynagrodzenia na rzecz Adama Krótkiego, w związku z czym 13 czerwca 2012 r. Adam Krótki pozwał Krystiana Długiego przed Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy w Warszawie, żądając wynagrodzenia za trzy miesiące świadczenia usług wraz z odsetkami oraz kosztami postępowania. Adam Krótki podniósł zarzut zapisu na sąd polubowny przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy. Wyrokiem z 15 lutego 2013 r. Sąd Rejonowy uwzględnił powództwo w całości.

ZADANIE

Przygotuj apelację w imieniu Krystiana Długiego, ograniczając się do wskazania zakresu zaskarżenia, zarzutu bądź zarzutów oraz wniosku apelacji albo w przypadku uznania, że brak jest podstaw do jej sporządzenia, opinię prawną o braku podstaw do sporządzenia apelacji.

ROZWIĄZANIE

W imieniu pozwanego na podstawie pełnomocnictwa, które załączam, na zasadzie art. 367 par. 1 oraz 2 k.p.c. zaskarżam w całości wyrok Sądu Rejonowego z 15 lutego 2013 r., opatrzony sygnaturą IX Gc 11/12, otrzymany wraz z uzasadnieniem 14 marca 2013 r.
Na podstawie art. 368 par. 1 pkt 2 k.p.c. sądowi rejonowemu zarzucam naruszenie przepisów postępowania mające istotny wpływ na wynik sprawy, tj. art. 1165 par. 1 k.p.c. przez brak odrzucenia pozwu i merytoryczne rozpoznanie sprawy, która podlegała rozstrzygnięciu przez sąd polubowny na mocy zapisu na sąd polubowny poczynionego przez strony, pomimo podniesienia przez pozwanego zarzutu zapisu na sąd polubowny przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy.
Na podstawie art. 386 par. 3 k.p.c. wnoszę o uchylenie wyroku sądu rejonowego w całości i odrzucenie pozwu w całości. Ponadto wnoszę o zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych za obie instancje.

WYJAŚNIENIE

Stosownie do art. 1165 par. 1 k.p.c. w razie wniesienia do sądu sprawy dotyczącej sporu objętego zapisem na sąd polubowny, sąd odrzuca pozew lub wniosek o wszczęcie postępowania nieprocesowego, jeżeli pozwany albo uczestnik postępowania nieprocesowego podniósł zarzut zapisu na sąd polubowny przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy. Sąd rejonowy powinien zatem odrzucić pozew z uwagi na zgłoszony przez pozwanego zarzut zapisu na sąd polubowny. Konsekwencją nieodrzucenia pozwu nie jest jednak nieważność postępowania, o której mowa w art. 379 par. 1 k.p.c.
Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z 8 kwietnia 2009 r. (V CSK 405/08) uznał, że rozpoznanie sprawy przez sąd powszechny, pomimo istnienia zapisu na sąd polubowny, nie powoduje jednak nieważności postępowania, jeśli zatem sąd powszechny prowadzący postępowanie w sprawie objętej zapisem na sąd polubowny zakończy postępowanie i wyda wyrok, pomimo podniesienia ważnego, skutecznego i wykonalnego zarzutu zapisu na sąd polubowny, sąd apelacyjny, uwzględniając ten zarzut na podstawie art. 386 par. 3 k.p.c., uchyla zaskarżony wyrok i pozew odrzuca. Jak przyjmuje się w piśmiennictwie, zapis na sąd polubowny wywołuje dwa zasadnicze skutki prawne w zakresie prawa procesowego, tj. skutek określany jako pozytywny, który oznacza przyznanie sądowi polubownemu kompetencji do przeprowadzenia postępowania i wydania merytorycznego rozstrzygnięcia, oraz skutek negatywny w postaci wykluczenia rozpoznania sporu przez sąd państwowy. Z art. 1165 par. 1 w związku z art. 202 zd. 3 k.p.c. wynika, że negatywna przesłanka procesowa w postaci zapisu na sąd polubowny ma charakter względny, gdyż sąd bierze ją pod rozwagę wyłącznie na zarzut pozwanego lub uczestnika postępowania podniesiony przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy. Konsekwencją uwzględnienia przez sąd zarzutu zapisu na sąd polubowny jest odrzucenie pozwu lub wniosku o wszczęcie postępowania.
Wniosek apelacyjny powinien zostać oparty na podstawie art. 386 par. 3 k.p.c., niezależnie od uznania, czy brak uwzględnienia zapisu na sąd polubowny doprowadza do nieważności postępowania, czy też nie. W obecnym stanie prawnym podniesienie bowiem zarzutu objęcia sporu sądowego zapisem na sąd polubowny stanowi oddzielną podstawę odrzucenia pozwu, uregulowaną w art. 1165 par. 1 k.p.c.
Na marginesie warto wskazać, że sąd rejonowy dopuścił się także naruszenia art. 222 k.p.c., zgodnie z którym oddalając zarzuty, których uwzględnienie uzasadniałoby odrzucenie pozwu, sąd wyda oddzielne postanowienie i może wstrzymać dalsze rozpoznanie sprawy aż do uprawomocnienia się tego postanowienia. Oddalenie innych zarzutów formalnych sąd stwierdza w uzasadnieniu orzeczenia kończącego postępowanie, przytaczając powody rozstrzygnięcia. Niezaskarżenie postanowienia sądu pierwszej instancji, którym oddalony został zarzut zapisu na sąd polubowny, nie wstrzymuje kontroli sądu drugiej instancji w tym zakresie. Pomimo prawomocności takiego postanowienia sąd drugiej instancji bierze z urzędu pod rozwagę nieważność postępowania, a także uchybienia wymienione w art. 202 zd. 2 k.p.c. Wśród nich znajdują się także okoliczności, które uzasadniają odrzucenie pozwu, a zatem także art. 1165 par. 1 k.p.c.

Kazus 2

STAN FAKTYCZNY

Michalina Kownacka pozwała swojego sąsiada Grzegorza Wileńskiego o naruszenie jej dóbr osobistych poprzez nazwanie jej na zebraniu wspólnoty mieszkaniowej, do której oboje należą, złodziejem i osobą chorą psychicznie. Biegli psychiatrzy w opinii sporządzonej na potrzeby postępowania karnego, w którym Michalina Kownacka została oskarżona o kradzież roweru Grzegorza Wileńskiego, stwierdzili, że Michalina Kownacka jest niezdolna do brania udziału w czynnościach procesowych i wymaga leczenia psychiatrycznego w związku z rozpoznaną u niego chorobą psychiczną. Sąd okręgowy, przed którym toczyła się sprawa, na wniosek powódki, która wykazała, że nie jest w stanie pokryć kosztów pełnomocnika, wyznaczył jej obrońcę z urzędu. Akta sprawy karnej zostały dołączone do toczącego się postępowania cywilnego. Na rozprawie 15 lutego 2013 r. powódka niezadowolona z jakości pracy swojego pełnomocnika cofnęła wniosek o wyznaczenie jej pełnomocnika z urzędu, a następnie wniosła o odroczenie rozprawy z uwagi na konieczność powołania przez nią pełnomocnika z wyboru. Sąd Okręgowy cofnął powódce ustanowienie pełnomocnika z urzędu, jednakże odmówił odroczenia rozprawy z uwagi na brak podstaw ku temu. Następnie sąd okręgowy zamknął rozprawę i wydał wyrok, oddalając powództwo w całości.

ZADANIE

Przygotuj apelację w imieniu Michaliny Kownackiej, ograniczając się do wskazania zakresu zaskarżenia, zarzutu bądź zarzutów oraz wniosku apelacji albo w przypadku uznania, że brak jest podstaw do jej sporządzenia, opinię prawną o braku podstaw do sporządzenia apelacji.

ROZWIĄZANIE

W imieniu powódki na podstawie pełnomocnictwa, które załączam, na zasadzie art. 367 par. 1 oraz 2 k.p.c. zaskarżam w całości wyrok sądu okręgowego z 15 lutego 2013 r., opatrzony sygnaturą II C 68/12, otrzymany wraz z uzasadnieniem 24 marca 2013 r.
Na podstawie art. 368 par. 1 pkt 2 k.p.c. sądowi okręgowemu zarzucam naruszenie przepisów postępowania mające istotny wpływ na wynik sprawy, tj. art. 214 par. 1 k.p.c. poprzez nieodroczenie rozprawy 15 lutego 2013 r. pomimo wniosku powódki, a zwłaszcza mając na względzie opinię biegłych lekarzy psychiatrów sporządzoną na potrzeby postępowania karnego dołączoną do akt postępowania cywilnego, co w konsekwencji doprowadziło do nieważności postępowania, o której mowa w art. 379 pkt 5 k.p.c. z uwagi na pozbawienie powódki możności obrony jej praw.
Na podstawie art. 386 par. 2 k.p.c. wnoszę o uchylenie wyroku sądu okręgowego w całości, zniesienie postępowania dotkniętego nieważnością, począwszy od rozprawy 15 lutego 2013 r. i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji, pozostawiając temuż sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania.

WYJAŚNIENIE

Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z 25 kwiatnia 2012 r. (sygn. akt II CSK 477/11) odmowa odroczenia rozprawy w celu ustanowienia przez stronę, która w postępowaniu sądowym nie jest w stanie występować samodzielnie, pełnomocnika z wyboru, prowadzi do pozbawienia strony możliwości obrony jej praw.
Opinia psychiatryczna w sposób jednoznaczny wskazywała, że powódka jest niezdolna do brania samodzielnie udziału w czynnościach procesowych. Nie można więc podzielić oceny sądu okręgowego o braku podstaw do odroczenia rozprawy w celu umożliwienia powodowi ustanowienia pełnomocnika z wyboru. W konsekwencji, przy uwzględnieniu stanu zdrowia powódki, należy przyjąć, że rozpoznanie sprawy na rozprawie 15 lutego 2013 r. doprowadziło do pozbawienia powódki możliwości obrony jej praw i spowodowało nieważność tego postępowania (art. 379 pkt 5 k.p.c.).
Warto również zwrócić uwagę na tezę innego wyroku Sądu Najwyższego z 12 kwietnia 2012 r. (I UK 348/11), w myśl której nieustanowienie pełnomocnika z urzędu dla strony cierpiącej na chorobę psychiczną i prowadzenie postępowania z jej osobistym udziałem nie przesądza o nieważności postępowania z uwagi na pozbawienie takiej strony możności obrony jej praw. Jedynie w razie niezdolności do świadomego podejmowania decyzji strony chorej psychicznie zachodziłaby nieważność postępowania, gdyby strona w takim stanie zdrowia działała bez fachowego pełnomocnika. Pierwszy z zacytowanych wyroków wskazuje, iż pozbawienie osoby psychicznie chorej możliwości obrony jej praw zachodzi, gdy strona nie jest w stanie występować samodzielnie, drugi z wyroków wskazuje na niezdolność do samodzielnego podejmowania decyzji.
Artykuł 214 par. 1 k.p.c. stanowi, że rozprawa ulega odroczeniu, jeżeli sąd stwierdzi nieprawidłowość w doręczeniu wezwania albo jeżeli nieobecność strony jest wywołana nadzwyczajnym wydarzeniem lub inną znaną sądowi przeszkodą, której nie można przezwyciężyć. Przepis ten wprawdzie nie daje podstawy do odroczenia rozprawy z innych powodów niż w nim wskazanych, jednak w braku innych podstaw prawnych do odroczenia rozprawy należy uznać, iż nieuzasadnione nieodroczenie rozprawy w celu ustanowienia pełnomocnika stanowi naruszenie właśnie tego przepisu.
Z uwagi na występującą w sprawie nieważność postępowania wniosek apelacyjny powinien zostać oparty na art. 386 par. 2 k.p.c.

Kazus 3

STAN FAKTYCZNY

Katarzyna Grzywacz jest znaną polską pisarką. Tomasz Brzeziński, ceniony krytyk literacki, w jednym ze swoich artykułów zatytułowanym „Antynobel dla Grzywacz” opublikowanym w dzienniku „Gazeta Polska”, wydawanym przez Wydawnictwo Arkady Sp. z o.o. stwierdził, iż „Katarzyna Grzywacz jest nic nie wartą pseudoliteratką, a jej książki nadają się wyłącznie do kosza”. Wywiad został opublikowany w dzienniku drukowanym „Gazeta Polska” oraz na stronach internetowych tegoż dziennika. Katarzyna Grzywacz zamierza podjąć kroki prawne, których celem będzie uzyskanie przeprosin od wydawcy dziennika w prasie oraz w internecie, jak również uzyskanie stosownego zadośćuczynienia.

ZADANIE

Przygotuj jako pełnomocnik Katarzyny Grzywacz pozew, którego celem będzie uzyskanie przeprosin oraz odpowiedniego zadośćuczynienia od wydawnictwa Arkady albo w przypadku uznania, że brak jest podstaw do sporządzenia pozwu, opinię prawną o braku podstaw do jego sporządzenia. W przypadku sporządzenia pozwu określ wartość przedmiotu sporu oraz wysokość opłaty sądowej.

ROZWIĄZANIE

Pozew o ochronę dóbr osobistych oraz zadośćuczynienie

Wartość przedmiotu sporu: 50 000 zł

Opłata sądowa: 3100 zł

Niniejszym działając w imieniu i na rzecz Katarzyny Grzywacz, na podstawie udzielonego mi pełnomocnictwa, które załączam, na zasadzie art. 37 i 38 ustawy z 26 stycznia 1984 r.  Prawo prasowe (Dz. U. Nr 5, poz. 24 ze zm.), art. 24 par. 1 w zw. z art. 448 k.c. wnoszę o:

1) nakazanie Pozwanemu przeproszenia Powódki poprzez publikację na jego koszt w terminie 7 dni od dnia uprawomocnienia się wyroku oświadczenia Pozwanego o następującej treści:

„Wydawnictwo Arkady Sp. z o.o. przeprasza Katarzynę Grzywacz za to, że naruszyło jej dobra osobiste w artykule opublikowanym przez „Gazetę Polską” 17.5.2013 r. pod tytułem „Antynobel dla Grzywacz”. Powyższe oświadczenie jest wynikiem przegranego procesu sądowego. – Wydawnictwo Arkady Sp. z o.o.” na pierwszej stronie dziennika „Gazeta Polska” przez okres 5 kolejnych dni kalendarzowych w 5 kolejnych wydaniach dziennika w ramce na 1/5 strony, standardową czcionką koloru czarnego używaną przez dziennik, a także nakazanie publikacji w terminie 7 dni od dnia uprawomocnienia się wyroku na następujących stronach internetowych: www.gazetapolska.pl, www.wp.pl, www.onet.pl, www.tvn24.pl oświadczenia tej samej treści wielkości 1/5 ekranu, w górnej jego części, standardową czcionką, w kolorze czarnym, przez okres 24 godzin.

2) w przypadku niewykonania wyroku w zakresie publikacji oświadczenia w terminie 7 dni od daty jego uprawomocnienia, wnoszę o upoważnienie Powódki do opublikowania oświadczenia, o którym mowa w punkcie 1, na koszt Pozwanego w sposób wskazany w punkcie 1 pozwu;

3) zasądzenie od Pozwanego na rzecz Powódki kwoty 50 000 zł (słownie: pięćdziesiąt tysięcy złotych) tytułem zadośćuczynienia za doznaną przez Powódkę krzywdę spowodowaną naruszeniem przez Pozwanego jej dobrego imienia oraz godności;

Ponadto wnoszę:
1) na podstawie art. 217 par. 1 k.p.c. o dopuszczenie dowodów wskazanych w punkcie I uzasadnienia niniejszego Pozwu na okoliczności tam powołane;
2) na podstawie art. 98 par. 1 k.p.c. o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda zwrotu kosztów postępowania według norm przepisanych, w tym kosztów opłaty skarbowej od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł;
3) na podstawie art. 209 k.p.c. o przeprowadzenie rozprawy pod nieobecność Powódki;
4) o wydanie wyroku zaocznego w przypadku spełnienia przesłanek przewidzianych w art. 339 k.p.c.



WYJAŚNIENIE

W myśl art. 37 ustawy Prawo prasowe do odpowiedzialności za naruszenie prawa spowodowane opublikowaniem materiału prasowego stosuje się zasady ogólne, chyba że ustawa stanowi inaczej. Z kolei stosownie do art. 38 ust. 1 tejże ustawy odpowiedzialność cywilną za naruszenie prawa spowodowane opublikowaniem materiału prasowego ponoszą autor, redaktor lub inna osoba, którzy spowodowali opublikowanie tego materiału; nie wyłącza to odpowiedzialności wydawcy. W zakresie odpowiedzialności majątkowej odpowiedzialność tych osób jest solidarna. Powód może zatem skierować pozew do każdego ze wskazanych podmiotów oddzielnie, do niektórych z nich bądź też do wszystkich łącznie.
Żądanie zapłaty kwoty 50 000 zł z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę znajduje oparcie w art. 448 k.c., w myśl którego w razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznana krzywdę.
Żądanie złożenia przeprosin w prasie oraz telewizji znajduje podstawę prawną w art. 24 par. 1 k.c., stosownie do którego w razie dokonanego naruszenia ten czyje dobro osobiste zostało naruszone może także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Z tego tez względu w pozwie należy sformułować treść oświadczenia, do złożenia którego pozwany ma być zobowiązany przez sąd. Z punktu widzenia powoda konieczne jest również określenie miejsca publikacji, a także innych niezbędnych cech żądanego oświadczenia.



Wniosek o przeprowadzenie rozprawy w nieobecności Powoda znajduje podstawę prawną w art. art. 209 k.p.c., zaś podstawą składania przez strony wniosków dowodowych jest art. 217 par. 1 k.p.c. Podstawą żądania zasądzenia kosztów procesu jest art. 98 par. 1 k.p.c., stosownie do którego strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu).
Przechodząc do kwestii ustalenia opłaty sądowej od pozwu warto powołać się na orzeczenie Sądu Najwyższego z 16 października 2009 r. (sygn. akt III CZP 54/09), zgodnie z którym pozew o ochronę dóbr osobistych, jeżeli zawiera także roszczenie pieniężne, podlega kilku opłatom sądowym. Zgodnie z art. 26. ust.1 pkt 3 ustawy z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t.j. Dz.U. z 2010 r., Nr 90, poz. 594 ze zm.) pozew o ochronę dóbr osobistych podlega opłacie stałej 600 zł. Z kolei w myśl art. 13 ust. 1 wskazanej ustawy w sprawach o prawa majątkowe pobiera się opłatę stosunkową w wysokości 5 proc. wartości przedmiotu sporu, nie mniej niż 30 złotych i nie więcej niż 100 000 zł. W związku z powyższym w przypadku dochodzenia w procesie o ochronę dóbr osobistych także roszczeń majątkowych pozew o ochronę dóbr osobistych podlegać będzie dwóm opłatom: 600 zł opłaty stałej za zgłoszone roszczenie o złożenie oświadczenia o określonej treści oraz opłacie stosunkowej w wysokości 5% wartości przedmiotu sporu.


Wartość przedmiotu sporu stanowić będzie rzecz jasna wyłącznie wartość roszczenia majątkowego zgłaszanego w ramach pozwu o ochronę dóbr osobistych. Zgodnie z art. 1261 par. 1 k.p.c. w każdym piśmie należy podać wartość przedmiotu sporu lub wartość przedmiotu zaskarżenia, jeżeli od tej wartości zależy właściwość rzeczowa sądu, wysokość opłaty lub dopuszczalność środka odwoławczego, a przedmiotem sprawy nie jest oznaczona kwota pieniężna. Wprawdzie przedmiotem rozważanej sprawy jest oznaczona kwota pieniężna, ale z uwagi na dochodzenie w tym samym pozwie jeszcze innych roszczeń wskazane dla przejrzystości pozwu jest określenie wartości przedmiotu sporu. Zaznaczam jednak, że spotykane są także odmienne stanowiska, zgodnie z którymi nie ma potrzeby podawania w tego typu sprawie wartości przedmiotu sporu z uwagi na fakt, iż przedmiotem sprawy jest oznaczona kwota pieniężna.

W kolejnym odcinku cyklu „Strefa aplikanta” opublikujemy kazusy z zakresu prawa gospodarczego. Partnerem cyklu jest wydawnictwo C.H Beck.