Doręczanie uchwał rad okręgowych izb radców prawnych w sprawie umorzenia lub odmowy umorzenia, rozłożenia na raty, zwolnienia jest praktyką błędną – wynika z opinii prawnej przygotowanej przez Ośrodek Badań, Studiów i Legislacji.

Opinia prawna Marka Wojewody została przygotowana w ramach Ośrodka Badań, Studiów i Legislacji na zlecenie Krajowej Rady Radców Prawnych.

Autor opinii pochylił się w niej nad problemem charakteru uchwał rad okręgowych izb radców prawnych dotyczących umarzania, rozkładania na raty oraz zwalniania ze składek członkowskich radców prawnych i aplikantów radcowskich.

Na wstępie Marek Wojewoda przypomina, iż składki są przychodem okręgowych izb radców prawnych, gdyż to one tworzą podstawową jednostkę samorządu skupiającą radców prawnych i aplikantów radcowskich zamieszkałych na terenie danego okręgu i przysługuje im przymiot osoby prawnej. Autor podkreśla istotne znaczenie regulacji w myśl, której „okręgowe izby radców prawnych z mocy ustawy uzyskały zdolność samodzielnego występowania w obrocie prawnym w charakterze podmiotu praw i obowiązków, jako strona stosunku cywilnoprawnego, zdolna do gromadzenia własnego, odrębnego od innych podmiotów majątku, rozporządzająca nim swobodnie za pośrednictwem ustanowionych statutowo (bądź ustawowo) organów z ograniczeniami wynikającymi wyłącznie z przepisów prawa i wewnętrznych regulacji, kształtujących ustrój osoby prawnej”.

W dalszej części opinii prawnej można przeczytać, iż „wpływy ze składek zaliczają się do przychodów okręgowej izby radców prawnych, jako odrębnej osoby prawnej prowadzącej samodzielną politykę finansową, z wyjątkami przewidzianymi w ustawie, i służą finansowaniu jej działalności statutowej”. Autor przypomina, iż jeszcze przed powołaniem samorządu radcowskiego, w orzecznictwie przesądzony został charakter składki członkowskiej, jako zobowiązania o charakterze cywilnoprawnym, nadającego się do dochodzenia na drodze sądowej. Później – tylko w sprawach odnoszących się do samorządu radcowskiego – Sąd Najwyższy potwierdził, że obowiązek opłacania składek członkowskich jest obowiązkiem o charakterze cywilnoprawnym z uwagi na jego majątkowy charakter oraz oparcie stosunków między samorządem a jego członkami na zasadzie równorzędności. Na tej podstawie Marek Wojewoda wywodzi tezę o cywilnoprawnym charakterze zobowiązania składkowego przesądza o tym, że okręgowa izba radców prawnych, choć jest jednostką samorządu zawodowego, powołanego z mocy prawa do załatwiania spraw z zakresu administracji państwowej - w tej części swojej działalności działa w obszarze dominium.

W konkluzji autor opinii stwierdza, iż z analizy charakteru składki samorządowej wynika, że błędna jest praktyka doręczania uchwał rad okręgowych izb radców prawnych w sprawie umorzenia (odmowy umorzenia, rozłożenia na raty, zwolnienia) zaległych składek członkowskich wnioskującemu o takie umorzenie. Zdaniem autora jest to „nieuprawnione przeniesienie zasad postępowania administracyjnego w sferę spraw o charakterze cywilnoprawnym”. Wojewoda tłumaczy, iż jeżeli dla wyartykułowania woli organu kolegialnego konieczna jest forma uchwały, to powinna ona pozostać aktem wewnętrznym izby, zaś wnioskującemu o umorzenie zaległych składek wola rady zakomunikowana być powinna w formie pisma podpisanego przez dziekana, czy nawet – stosownie do podziału funkcji – skarbnika rady.