Uprawnienie ma charakter powszechny, a jego realizacja nie wymaga wykazania interesu prawnego lub faktycznego. W przypadku odmowy wnoszący ma możliwość odwołania się od decyzji.

Kto ma obowiązek udostępnienia informacji publicznej

Czy tylko administracja musi udostępniać informację?

Obywatel zgodnie z art. 61 ust. 1 Konstytucji RP ma prawo do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej oraz osób pełniących funkcje publiczne. Prawo to obejmuje również uzyskiwanie informacji o działalności organów samorządu gospodarczego i zawodowego, a także innych osób oraz jednostek organizacyjnych w zakresie, w jakim wykonują one zadania władzy publicznej i gospodarują mieniem komunalnym lub majątkiem Skarbu Państwa. Zakres podmiotów, które muszą udostępniać informację publiczną, precyzują przepisy o dostępie do informacji publicznej. Wynika z nich, że obowiązek udostępnienia informacji publicznej nałożony został na władze publiczne oraz inne podmioty wykonujące zadania publiczne. W orzecznictwie sądów administracyjnych podkreśla się, że pojęcie zadań publicznych jest szersze od zakresu pojęcia zadań władzy publicznej (wyrok WSA w Krakowie II SAB/Kr 46/14). Zadania publiczne mogą bowiem być wykonywane także przez podmioty niemające statusu władzy publicznej.
Obowiązek upubliczniania informacji ma więc także przedsiębiorstwo energetyczne czy też Telewizja Polska SA (ale tylko w sferze związanej z wykonywaniem przez to przedsiębiorstwo zadań publicznych). Przepisy wymieniają przykładowo, jakie podmioty mają obowiązek dzielenia się informacjami, i są to m.in. organizacje związkowe oraz pracodawców i partie polityczne. Informację muszą także przedstawiać podmioty reprezentujące Skarb Państwa, podmioty reprezentujące państwowe osoby prawne albo osoby prawne samorządu terytorialnego oraz podmioty reprezentujące inne państwowe jednostki organizacyjne albo jednostki organizacyjne samorządu terytorialnego.
Podstawa prawna
Art. 4 ustawy z 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (Dz.U. z 2001 r. nr 112, poz. 1198 ze zm.).

Jaki jest zakres informacji publicznej

Czy każda informacja jest informacją publiczną?

Z przepisów wynika, że informacją publiczną jest każda informacja o sprawach publicznych. I tylko ona podlega udostępnieniu i ponownemu wykorzystywaniu w trybie ustawy o dostępie do informacji publicznej. Co to oznacza w praktyce? Otóż to, że informacją publiczną będzie każda wiadomość wytworzona przez władze publiczne lub odnosząca się do niej, a także wytworzona lub odnoszona do innych podmiotów wykonujących zadania publiczne w zakresie tych zadań. Trzeba pamiętać, że informacja publiczna dotyczy sfery faktów (wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 18 listopada 2004 r.). Stanowi ją treść dokumentów wytworzonych przez organy władzy publicznej oraz podmioty niebędące organami administracji. To także treść wystąpień, opinii i ocen przez nie dokonywanych, niezależnie do jakiego podmiotu są one kierowane. Informacją publiczną są więc np. faktury, umowy, plany finansowe, budżety, sprawozdania, projekty aktów normatywnych czy programy np. rządowe. Taki charakter mają też dokumenty urzędowe, a więc rozstrzygnięcia administracyjne, np. decyzje administracyjne czy dokumentacja przebiegu i efektów kontroli oraz wystąpienia podmiotów kontrolujących.
Co istotne, sądy administracyjne przyjmują, że nie muszą to być informacje wytworzone przez te władze, a wystarczy że są w ich posiadaniu (wyrok NSA z 30 października 2002 r., sygn. akt II SA 181/02). Bez znaczenia jest również to, w jaki sposób znalazły się one w posiadaniu organu i jakiej sprawy dotyczą. Ważne jest, by dokumenty takie służyły realizowaniu zadań publicznych przez dany podmiot i odnosiły się do niego bezpośrednio.
Podstawa prawna
Art. 1 i 6 ustawy z 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (Dz.U. z 2001 r. nr 112, poz. 1198 ze zm.)
Jawność: wyroki radców niedostępne publicznie

Zobacz również

Jakie są ograniczenia w dostępie obywateli

Czy każdą informację publiczną urząd musi udostępnić?

Udostępnianie informacji publicznej na wniosek następuje bez zbędnej zwłoki, nie później niż w terminie 14 dni od dnia złożenia wniosku. Może się zdarzyć, że organ chce ją udostępnić, ale nie może w tym terminie, wówczas ma obwiązek powiadamiania o terminie załatwienia sprawy i powodach opóźnienia. Ale nie może być to okres dłuższy niż 2 miesiące od dnia złożenia wniosku.
Prawo do informacji publicznej nie jest bezwzględne i podlega pewnym ograniczeniom. Mogą one nastąpić na przykład z powodu ochrony prywatności osoby fizycznej. Wtedy wydawana jest przez organ decyzja odmowna.
Kwestie ograniczeń prawa do informacji budzą największe wątpliwości. Przykładowo niewiadomo, czy dane sędziów z którymi zawarły umowy-zlecenia ich macierzyste sądy, podlegają ochronie, czy nie. Naczelny Sąd Administracyjny ujawnił je na wniosek, ale już Sąd Najwyższy nie.
Problem relacji prawa do prywatności i ochrony danych osobowych był analizowany przez Sąd Najwyższy w wyroku z 8 listopada 2012 r. (sygn. I CSK 190/12). Wynika z niego, że do prywatnej sfery życia zalicza się przede wszystkim zdarzenia i okoliczności tworzące sferę życia osobistego i rodzinnego. Szczególny charakter tej dziedziny życia człowieka uzasadnia udzielenie jej silnej ochrony prawnej. Nie znaczy to, że każda informacja dotycząca określonej osoby była informacją z dziedziny jej życia osobistego. Reżim ochrony prawa do prywatności i reżim ochrony danych osobowych są wobec siebie niezależne. Wiadomo, że ograniczenie to nie dotyczy informacji o osobach pełniących funkcje publiczne lub mających związek z pełnieniem tych funkcji.
Pytanie jednak czy dotyczą osób prywatnych, które np. zawierają umowy z podmiotami publicznymi. Orzecznictwo sądów administracyjnych nie daje jasnej i prostej odpowiedzi i zapewne o tym rozstrzygnie Trybunał Konstytucyjny na skutek wniosku Sądu Najwyższego (dotyka on relacji między prawem do prywatności i prawem do informacji).
Podstawa prawna
Art. 5, 21 ustawy z 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (Dz.U. z 2001 r. nr 112, poz. 1198 ze zm.)

Jakie są granice ochrony przedsiębiorców

Czy trzeba ujawniać tajemnice firmy?

Organ może nam nie udzielić informacji publicznej, powołując się na to, że stanowi ona tajemnicę przedsiębiorcy (wyrok NSA sygn. I OSK 2677/13). Jej definicję możemy znaleźć w art. 11 ust. 4 ustawy z 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. (Dz.U. z 2003 r. nr 153, poz. 1503 ze zm.). Rozumie się przez nią niepodane do wiadomości publicznej informacje techniczne, technologiczne, organizacyjne przedsiębiorstwa lub inne informacje posiadające wartość gospodarczą, co do których przedsiębiorca podjął niezbędne działania w celu zachowania ich poufności. W praktyce kwestie zakresu ochrony tajemnicy przedsiębiorcy wywołują liczne kontrowersje. Przykładowo Prokuratoria Generalna Skarbu Państwa nie ujawnia całości wyroków arbitraży inwestycyjnych, których stroną była Polska, powołując się właśnie na to, że orzeczenia stanowią tajemnicę przedsiębiorców, którzy zastrzegli poufność arbitraży (wyrok WSA w Warszawie, sygn. akt II SA/Wa 909/13).
Przyjmuje się, że aby informacja publiczna nie podlegała udostępnieniu jako tajemnica firmy musi spełniać warunki a) poufności, b) braku ujawnienia, c) zabezpieczenia informacji.
Podstawa prawna
Art. 5, 21 ustawy z 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (Dz.U. z 2001 r. nr 112, poz. 1198 ze zm.)

Kiedy można podważyć rozstrzygnięcie

Czy można kwestionować decyzję organu?

Odmowa udostępnienia informacji publicznej następuje w drodze decyzji. Stosuje się w tym zakresie przepisy procedury administracyjnej. Jeśli urząd wydał decyzję negatywną i odmówił udostępnienia informacji publicznej, np. z powodu ochrony prywatności, wówczas można się od niej odwołać do organu wyższej instancji. Mamy na to 14 dni od doręczenia nam rozstrzygnięcia. Odwołanie od decyzji urząd powinien rozpoznać w terminie 14 dni.
Jeśli organ nie podzieli naszego stanowiska, można wnieść skargę do wojewódzkiego sądu administracyjnego. Stosuje się wówczas przepisy ustawy z 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. nr 153, poz. 1270 ze zm.). Opłata za skargę wynosi 200 zł.
Jeżeli żądanie nie dotyczy informacji publicznej, organ powinien powiadomić wnioskodawcę, że jego wniosek nie znajduje podstaw w przepisach prawa. Wówczas skarżymy bezczynność organu – a więc to, że organ nie przesądził, że informacja ma charakter informacji publicznej, a powinien.
Wniesienie skargi na bezczynność nie jest ograniczone terminem, a skarga na bezczynność w sprawie dostępu do informacji publicznej może być wniesiona do sądu administracyjnego bez wezwania do usunięcia naruszenia prawa (NSA w postanowieniu z 31 marca 2008 r., sygn. akt I OSK 262/08). Opłata w sądzie wynosi wtedy 100 zł.
Podstawa prawna
Art. 23 ustawy z 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (Dz.U. z 2001 r. nr 112, poz. 1198 ze zm.).

Ile może kosztować informacja

Czy organ może żądać opłaty za udostępnienie informacji?

Jeżeli urząd będzie musiał ponieść dodatkowe koszty związane ze wskazanym we wniosku sposobem udostępnienia lub koniecznością przekształcenia informacji w formę wskazaną we wniosku, może pobrać opłatę. Organ musi powiadomić wnioskodawcę w ciągu 14 dni od dnia złożenia wniosku o jej wysokości
Nie jest jasne, w jakiej formie następuje ustalenie opłaty, co skutkuje tym, że nie jest też pewne, w jakiej formie można ją kwestionować. Część sądów przyjmuje, że w stosunku do takiego aktu należy wnieść wezwanie do usunięcia naruszenia prawa i następnie skargę do sądu administracyjnego. Ale jest też pogląd, że ustalenie opłaty następuje w drodze postanowienia, na które służy zażalenie, a następnie skarga do sądu administracyjnego.
Zgodnie z orzecznictwem sądów nie jest dopuszczalne wprowadzanie w formie stawek ryczałtowych opłat za udostępnianie informacji. (wyrok WSA w Szczecinie z 28 lutego 2008 r., sygn. akt II SA/Sz 1094/07). Nie można więc ustalać cenników.
Podstawa prawna
Art. 15 ustawy z 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (Dz.U. z 2001 r., nr 112, poz. 1198 ze zm.).