W 2019 roku 59% Polaków ważyło zbyt dużo, a co 5 osoba zmagała się z otyłością - odsetek ten rośnie z roku na rok. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) rocznie z powodu otyłości umiera nawet 2,8 milion osób na świecie. Skala problemu jest zatrważająca. Czy jesteśmy w stanie zatrzymać pandemię otyłości?

Otyłość jest przewlekłą chorobą ogólnoustrojową, która według WHO charakteryzuje się nieprawidłowym i/lub nadmiernym nagromadzeniem tłuszczu, mogącym niekorzystnie wpływać na zdrowie. Jest oficjalnie uznawana przez Międzynarodową Klasyfikację Chorób ICD-11.
Do rozpoznania otyłości najczęściej stosuje się współczynnik masy ciała BMI (Body Mass Index). Wyraża on stosunek masy ciała (w kilogramach) do kwadratu wzrostu (w metrach).
(masa [kg])

BMI = ----------------

(wzrost [m2])
Interpretacja wskaźnika BMI jest następująca:
• poniżej 18,5: niedowaga
• 18,5-24,9: prawidłowa masa ciała
• 25,0-29,9: nadwaga
• 30,0-34,9: otyłość I stopnia
• 35,0-39,9: otyłość II stopnia
• od 40: otyłość III stopnia, inaczej otyłość olbrzymia
Otyłość wiąże się z wieloma powikłaniami zdrowotnymi. Do najczęstszych konsekwencji zdrowotnych otyłości należą:
• Choroby serca (w tym zawał, miażdżyca, nadciśnienie tętnicze i zaburzenia gospodarki lipidowej takie jak hipercholesterolemia);
• Udar mózgu;
• Cukrzyca typu 2.;
• Nowotwory;
• Bezdech senny i inne problemy z oddychaniem;
• Choroba zwyrodnieniowa stawów;
• Choroby wątroby i pęcherzyka żółciowego;
• Przewlekły stan zapalny;
• Zaburzenia hormonalne;
• Przewlekły stres, zaburzenia nastroju, depresja.
To nie jedyne możliwe powikłania, bowiem naukowcy wyróżniają nawet 200 różnych powikłań zdrowotnych otyłości. Wszystkie te powikłania przekładają się na obniżenie jakości życia i zwiększenie śmiertelności.
Otyłość, jak każda inna choroba, wymaga odpowiedniego leczenia. Często jednak uwaga lekarzy skupia się właśnie na powikłaniach otyłości, a leczenie pierwotnej przyczyny - otyłości - schodzi wtedy na dalszy plan. Nie powinno tak być, choćby dlatego, że bez leczenia pierwotnej przyczyny nie jest możliwe osiągnięcie zadowalających efektów leczenia powikłań.
Najlepsze efekty leczenia otyłości osiąga się prowadząc kompleksową, wielopłaszczyznową terapię, dopasowaną do możliwości i sytuacji pacjenta. Powinna łączyć w sobie zarówno dietę, aktywność fizyczną, odpowiednią edukację i wsparcie psychologiczne, a w razie konieczności także leczenie farmakologiczne i operacyjne.
Według nowych wytycznych opublikowanych w roku 2022 przez Polskie Towarzystwo Leczenia Otyłości, schemat postępowania z pacjentami z nadwagą i otyłością wygląda następująco:
1. zmiana sposobu żywienia i nawyków żywieniowych, edukacja żywieniowa, zwiększona aktywność fizyczna oraz terapia behawioralna,
2. równoczesne prowadzenie leczenia farmakologicznego i dalsza praca nad nawykami żywieniowymi,
3. leczenie operacyjne (operacja bariatryczna), wprowadzenie diety pooperacyjnej oraz dalsza edukacja żywieniowa i odpowiednio dobrana aktywność fizyczna.
Warto podkreślić, że leczenie otyłości wymaga czasu, środków finansowych oraz współpracy wielu specjalistów: lekarzy różnych specjalizacji, dietetyka, fizjoterapeuty oraz psychologa a także wsparcia najbliższego otoczenia - rodziny.

Jak walczymy, a jak powinniśmy walczyć z otyłością?

ikona lupy />
fot. materiały prasowe
Profilaktyka nadwagi i otyłości jest pierwszym celem operacyjnym Narodowego Programu Zdrowia (NPZ) 2021-2025. W latach 2016-2020 pierwszym celem operacyjnym była „Poprawa sposobu żywienia, stanu odżywienia oraz aktywności fizycznej społeczeństwa”. Biorąc pod uwagę zwiększający się odsetek osób z otyłością w Polsce prowadzone dotychczas działania nie przynoszą oczekiwanych skutków.
Najwięcej zadań w ramach obecnego NPZ związanych jest z edukacją żywieniową i zdrowotną. Jest to fundamentalny aspekt profilaktyki i leczenia otyłości. Szczególnie ważne jest adresowanie kampanii edukacyjnych do dzieci i ich opiekunów, aby kreować dobre nawyki już od najmłodszych lat.
Podejmowane są próby wpływania na nawyki żywieniowe Polaków poprzez wprowadzanie działań na rynku spożywczym takich jak tzw. opłata cukrowa czy też regulacje produktów spożywczych sprzedawanych w sklepikach szkolnych. Takie interwencje mają na celu ograniczenie spożywania produktów uznawanych powszechnie za niezdrowe. Do kreowania środowiska świadomych konsumentów, poza edukacją zdrowotną i żywieniową, niezbędne jest także wprowadzenie jednolitego systemu znakowania produktów spożywczych.
Wprowadzono także program kompleksowej opieki nad pacjentem z otyłością olbrzymią KOS-BAR, w pełni finansowany ze środków publicznych. Jest to krok w kierunku zwiększenie dostępności leczenia otyłości w Polsce.
Dostępność do odpowiedniego leczenia otyłości jest kluczową kwestią. Osiągnąć to można poprzez wspieranie i ciągły rozwój Podstawowej Opieki Zdrowotnej (POZ). Z jednej strony w zakresie walki z deficytem lekarzy pierwszego kontaktu, w szczególności lekarzy rodzinnych. Ważny jest także rozwój dziedziny bariatrii w Polsce. Z drugiej strony należałoby włączyć do systemu POZ specjalistów takich jak dietetyk kliniczny oraz psycholog. Z uwagi na wielopłaszczyznowy charakter otyłości najlepszym rozwiązaniem byłoby stworzenie specjalistycznych ośrodków leczenia otyłości, które oferowałaby pełną, długoterminową terapię. Ponadto, świadczenia związane z leczeniem otyłości powinny być refundowane w większej mierze, aby umożliwić dostęp do leczenia wszystkim obywatelom.
Podsumowując, działania podejmowane w Polsce w zakresie profilaktyki i leczenia otyłości są niewystarczające. Konieczne jest wielowymiarowe podejście do problemu, które z pewnością niesie ze sobą ogromne koszty. Jednakże, według badania w krajach OECD otyłość pochłania ok. 3,3 proc. światowego PKB, a w 2017 r. koszty pośrednie i bezpośrednie otyłości dla Polski wyniosły 15 mld zł. Biorąc pod uwagę także poważne konsekwencje zdrowotne i skalę problemu zapobieganie i leczenie otyłości powinno być globalnym priorytetem.
Raport ekspercki dotyczący wielu wymiarów otyłości „Otyłość epidemią XXI wieku” jest nieodpłatnie dostępny na stronie Fundacji Republikańskiej.
Partner
ikona lupy />