Chodzi o tych prowadzących działalność, którzy zostali zwolnieni z obowiązku ich zapłaty od lipca do września, a mieli już zaległości za ten okres. ZUS poinformował, że nie wyłączy ich to z ubezpieczenia chorobowego.
ikona lupy />
ShutterStock
15 października weszły w życie przepisy tzw. tarczy turystycznej, czyli ustawy z 17 września 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw, zwalniające przedsiębiorców z tej branży ze składek. Zwolnienie dotyczyło okresu wstecz, tj. lipca, sierpnia i września. Powstało więc pytanie, czy nieopłacanie składek za ten okres w terminie, gdy przepisy zwalniające jeszcze nie obowiązywały, nie wyłączy z ubezpieczenia chorobowego zgodnie z ogólnymi przepisami ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. O odpowiedź poprosiliśmy ZUS.
Jak ubiegać się o zwrot pieniędzy za odwołaną z powodu pandemii wycieczkę?
Jak ubiegać się o zwrot pieniędzy za odwołaną z powodu pandemii wycieczkę?

Zobacz również

Zwolnienie wstecz

Nowe przepisy zwalniają ze składek za wspomniane miesiące osoby prowadzące (jako przeważającą) działalność oznaczoną wymienionymi w ustawie kodami PKD. Chodzi o wszystkie składki, tj. na ubezpieczenia społeczne, na ubezpieczenie zdrowotne, na Fundusz Pracy, Fundusz Solidarnościowy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych lub Fundusz Emerytur Pomostowych. Warunkiem skorzystania ze zwolnienia jest zgłoszenie jako płatnik składek do 30 czerwca 2020 r., a także to, żeby przychód z tej działalności w rozumieniu przepisów podatkowych uzyskany w pierwszym miesiącu kalendarzowym, za który składany jest wniosek o zwolnienie ze składek, był niższy co najmniej o 75 proc. w stosunku do przychodu uzyskanego w tym samym miesiącu kalendarzowym w 2019 r. Wniosek o zwolnienie, dopuszczalny jedynie w formie elektronicznej, musi być złożony do ZUS do 30 listopada 2020 r. Wraz z wnioskiem konieczne będzie złożenie oświadczeń o rodzaju przeważającej działalności oraz potwierdzające wymagany spadek przychodu w stosunku do poprzedniego roku. Konieczne będzie także złożenie za miesiące, które obejmuje zwolnienie, deklaracji rozliczeniowych lub imiennych raportów miesięcznych na zasadach i w terminach określonych w przepisach ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa systemowa), chyba że zgodnie z tymi przepisami zwolniony jest z obowiązku ich składania.
Jeśli składki za lipiec‒wrzesień zostały już zapłacone, to sprawa jest prosta. Podlegają one zwrotowi na zasadach określonych w art. 24 ustawy systemowej. Przedsiębiorca nie musi żądać ich zwrotu, a wtedy opłacone składki będą stopniowo zaliczane na poczet kolejnych miesięcy.

90 dni oczekiwania

Jeśli jednak przedsiębiorcy nie opłacili składek w terminie albo nie opłacili ich w ogóle, to zanim weszły w życie przepisy o zwolnieniu ze składek, miało to określone skutki wynikające z art. 14 ustawy systemowej. Zgodnie z jego ust. 2 ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz chorobowe ustają:
  • od dnia wskazanego we wniosku o wyłączenie z tych ubezpieczeń, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został złożony;
  • od dnia ustania tytułu podlegania tym ubezpieczeniom;
  • od pierwszego dnia miesiąca kalendarzowego, za który nie opłacono w terminie składki należnej na to ubezpieczenie ‒ w przypadku osób prowadzących pozarolniczą działalność i osób z nimi współpracujących, duchownych oraz osób wymienionych w art. 7.
W uzasadnionych przypadkach ZUS na wniosek ubezpieczonego może wyrazić zgodę na opłacenie składki po terminie. Ewentualna zgoda jest wyrażana już po upływie terminu do opłacanie składki. Przepisy nie precyzują, jakie rodzaju przypadki należy zakwalifikować jako uzasadnione. Wyjaśnia to szerzej orzecznictwo, np. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 10 października 2019 r., sygn. akt III AUa 529/19. Sąd podkreślił, że art. 14 ust. 2 pkt 2 ustawy systemowej nie powinien być traktowany z nadmiernym rygoryzmem, co oznacza, że nie może automatycznie prowadzić do wyłączenia z ubezpieczenia bez względu na okoliczności. Przepis ten nie wymaga, aby dany przypadek był wyjątkowy i szczególnie uzasadniony, a przez przypadek uzasadniony rozumieć należy taki, który obiektywnie usprawiedliwia i tłumaczy, dlaczego składka nie została opłacona należycie. Chodzi o sytuacje, gdy z przyczyn niezależnych od ubezpieczonego w danym miesiącu uiszczenie składki następuje z uchybieniem terminu, nie ma ono charakteru działania specjalnego, a ponadto w historii płatnika zdarzenie to jest jednorazowe. Jako przyczyny uzasadniające wyrażenie zgody na opłacenie składek po terminie można wskazać: chorobę ubezpieczonego, nagły wyjazd, brak pieniędzy wywołany czynnikami niezależnymi od ubezpieczonego, siłę wyższą, wypadek losowy lub też inne okoliczności, które obiektywnie wyjaśniają, że zapłata składek w terminie była niemożliwa albo niezapłacenie ich w terminie było niezależne od woli ubezpieczonego, a samo niezapłacenie składek w terminie nie było spowodowane tylko zaniedbaniem (brakiem staranności) ubezpieczonego. Wyrażenie zgody spowoduje, że przerwa w ubezpieczeniu chorobowym nie wystąpi i przedsiębiorca nie będzie pozbawiony prawa do zasiłku.
Zakładając jednak, że ZUS nie wyraził zgodę na opłacenie składki po terminie, ustanie ubezpieczenia chorobowego dla prowadzącego działalność ma ten skutek, że musi on ponownie zgłosić się do tego ubezpieczenia. Dopiero od ponownego zgłoszenia się do ubezpieczenia będzie obliczany 90-dniowy okres wyczekiwania wynikający z ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego z razie choroby i macierzyństwa. Po upływie tego okresu przedsiębiorca miałby znów prawo do zasiłku chorobowego.
Stanowisko ZUS z 21 października 2020 r. w sprawie skutków zwolnienia ze składek dla branży turystycznej
DGP: Wchodząca w życie 15 października nowelizacja ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych przyznaje niektórym przedsiębiorcom zwolnienie ze składek od lipca do września. Jak będą wobec tego traktowani ci przedsiębiorcy, którzy zapłacili z opóźnieniem lub nie zapłacili składek za lipiec lub sierpień i zgodnie z przepisami ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych przestają podlegać ubezpieczeniu chorobowemu? Czy w tym przypadku, skoro i tak zostali zwolnieni ze składek, ZUS uzna, że ubezpieczenie nie zostało przerwane?
ZUS: W tych sytuacjach pozytywne rozpatrzenie wniosku o zwolnienie ze składek za lipiec‒wrzesień br. będzie oznaczało usankcjonowanie sytuacji, w której przed wejściem w życie tych przepisów prowadzący działalność nie uregulował w terminie należnych składek, zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 31zs, nakazującą traktowanie składek za okres objęty zwolnieniem z obowiązku ich opłacenia, jako składek opłaconych. W konsekwencji Zakład będzie przyjmował, że nie ustało dobrowolne ubezpieczenie chorobowe za okres objęty zwolnieniem z obowiązku opłacenia składek.
Oznacza to, że nowe przepisy o zwolnieniu są traktowane jako uregulowanie szczególne, które co do zasady wyłączają przewidziany w art. 14 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych skutek w postaci ustania tego ubezpieczenia.

Ubezpieczenie nieprzerwane

Co jednak w sytuacji, gdy za jakiś czas nowe przepisy i tak zwalniały go ze składek? W odpowiedzi na nasze pytanie ZUS poinformował, że w takich przypadkach będzie przyjmował, iż nie ustało dobrowolne ubezpieczenie chorobowe za okres objęty zwolnieniem z obowiązku opłacenia składek. Warunkiem jest pozytywne rozpatrzenie wniosku o zwolnienie ze składek. ZUS powołuje się w tym przypadku na art. 31zs ustawy specustawy o COVID-19. Zgodnie z nim w przypadku osób prowadzących pozarolniczą działalność i osób z nimi współpracujących oraz duchownych, jeżeli przepisy uzależniają prawo lub wysokość świadczeń z ubezpieczeń społecznych od opłacenia składek, składki na ubezpieczenia społeczne zwolnione z obowiązku ich opłacania traktuje się jak składki opłacone. Niezależnie więc od tego, czy składki za lipiec‒wrzesień były regulowane zgodnie z przepisami, przedsiębiorca będzie miał prawo do świadczeń bez przerwy.
Biorąc pod uwagę takie stanowisko ZUS, można się też spodziewać, że przedsiębiorcy powinni otrzymać prawo do zasiłków, których wcześniej im odmówiono z powodu przerwania okresu podlegania ubezpieczeniu chorobowemu. [przykład] ©℗

przykład

Warunkiem rozpatrzony wniosek
Pani Anna prowadzi działalność turystyczną od kilku lat. Spełnia warunki do zwolnienia ze składek za lipiec‒wrzesień, ale wcześniej spóźniła się z opłaceniem składki za sierpień. Oznacza to, że od 1 sierpnia nie podlega już ubezpieczeniu chorobowemu. We wrześniu przebywała na zwolnieniu lekarskim, ale nie otrzymała zasiłku z tego powodu. Nawet w przypadku prawidłowego opłacenia składki za wrzesień, musiałaby odczekać 90 dni od ponownego zgłoszenia się do ubezpieczenia, aby mieć prawo do zasiłku.
Skoro jednak ZUS będzie przyjmował, że ubezpieczenie nie ustało w takich przypadkach, to powinien także wypłacić jej zaległy zasiłek za wrzesień. Może się to jednak wydarzyć po pozytywnym rozpatrzeniu wniosku o zwolnienie ze składek.
Podstawa prawna
•ustawa z 17 września 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1639)
•art. 31zo ust. 8 i 9 oraz art. 31zs ustawy z 2 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1842)
•art. 14 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 266; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 695)
•art. 4 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 870)